Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka to przewlekła choroba prowadząca do stopniowego zaniku komórek okładzinowych i głównych w żołądku, co upośledza produkcję kwasu solnego i enzymów trawiennych. Czy wiesz, jakie są przyczyny tej choroby, charakterystyczne objawy i metody diagnostyczne? W jaki sposób przebiega leczenie? Jeśli nie, to sprawdź poniższy tekst, a poznasz odpowiedzi na powyższe oraz wiele innych pytań.
Spis treści:
- Na czym polega zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
- Przyczyny zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka
- Zanik błony śluzowej żołądka – objawy
- Niezbędna diagnostyka przy zanikowym zapaleniu błony śluzowej żołądka
- Jak leczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
- Czy można zupełnie wyleczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
- Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka – podsumowanie
Na czym polega zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka (ZZBŻ) to przewlekły proces zapalny, w którym dochodzi do:
- zaniku komórek okładzinowych – odpowiedzialnych za wytwarzanie kwasu solnego,
- utraty komórek głównych – produkujących pepsynogen (enzym trawiący białka),
- metaplazji jelitowej – zastępowania prawidłowej tkanki żołądka komórkami przypominającymi jelito.
W efekcie zmniejsza się zdolność żołądka do trawienia, wchłaniania witamin (zwłaszcza witaminy B12) oraz ochrony przed infekcjami.
| Warto wiedzieć: Metaplazja jelitowa zwiększa szanse na zachorowanie na raka żołądka. Jest to jeden z najgroźniejszych nowotworów, dający objawy dość późno. |
>> Warto przeczytać: Enzymy trawienne – co to jest, jakie są rodzaje i ich funkcje. Objawy niedoboru i diagnostyka
Przyczyny zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka
Główne przyczyny choroby obejmują:
- zakażenie Helicobacter pylori – bakteria wywołuje przewlekłe zapalenie, prowadzące do zaniku błony śluzowej; odpowiada za około 60–90% przypadków zanikowego zapalenia żołądka,
- reakcja autoimmunologiczna (autoimmunologiczne zapalenie żołądka) – organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym i tzw. czynnikowi wewnętrznemu Castle’a, prowadzi to do niedokrwistości złośliwej (niedobór witaminy B12),
- inne czynniki, czyli długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, aspiryna), palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu,
- czynniki genetyczne (np. mutacje związane z rakiem żołądka).
>> Sprawdź też: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie
Zanik błony śluzowej żołądka – objawy
Objawy zależą od stopnia zaawansowania choroby:
- wczesne stadium (często bezobjawowe) – niestrawność, wzdęcia, uczucie pełności po jedzeniu, okresowe bóle w nadbrzuszu,
- zaawansowane stadium – niedokrwistość (osłabienie, bladość, zawroty głowy) z powodu niedoboru żelaza i witaminy B12, spadek masy ciała z powodu zaburzeń wchłaniania, biegunki lub zaparcia z powodu zaburzeń trawienia, objawy neurologiczne (drętwienie rąk i nóg) w przypadku niedoboru B12.
| Pamiętaj: U części pacjentów choroba przebiega bezobjawowo aż do rozwoju powikłań (np. metaplazji jelitowej, raka żołądka). Nie lekceważ sygnałów ostrzegawczych. |
Niezbędna diagnostyka przy zanikowym zapaleniu błony śluzowej żołądka
Diagnostyka obejmuje:
- badania laboratoryjne – morfologię krwi obwodowej (niedokrwistość megaloblastyczna przy niedoborze B12), stężenie witaminy B12, żelaza, ferrytyny,
- testy na Helicobacter pylori (test ureazowy, badanie kału na antygen Hp, serologia),
| Warto wiedzieć: Według wytycznych Brytyjskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego przy obecności objawów zakażenia Helicobacter pylori i dodatnim teście (zalecane jest oznaczenie antygenu H.pylori w kale, testy z krwi są rekomendowane dla osób, które wcześniej nie przeszły eradykacji bakterii) są u dorosłych wskazaniem do leczenia – taką strategię określa się mianem „test and treat”. |
- przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym i czynnikowi wewnętrznemu (w autoimmunologicznym ZZBŻ),
- endoskopia (gastroskopia) z biopsją – ocena błony śluzowej (bladość, wygładzenie fałdów), pobranie wycinków do badania histopatologicznego (potwierdzenie zaniku, metaplazji).
>> Przeczytaj też: Przygotowanie do gastroskopii – przygotowanie i zalecenia oraz dieta
Jak leczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
Leczenie zależy od przyczyny:
- zakażenie Helicobacter pylori – terapia eradykacyjna (antybiotyki + inhibitory pompy protonowej – IPP),
| Pamiętaj: Leczenie trwa od 10 do 14 dni, bywa trudne do zniesienia, niemniej wprowadzenie takiego rodzaju terapii znacznie zmniejsza konieczność wykonywania resekcji żołądka. Pamiętaj, że „łykanie tabletek” i tak jest o wiele mniej uciążliwe niż zabieg i rekonwalescencja. |
- autoimmunologiczne ZZBŻ – suplementacja witaminy B12 (domięśniowo lub doustnie w wysokich dawkach),
- leczenie niedokrwistości – preparaty żelaza, kwas foliowy,
- postępowanie objawowe – dieta lekkostrawna, unikanie alkoholu i palenia tytoniu,
- probiotyki (np. Saccharomyces boulardii) przy zaburzeniach mikrobioty jelitowej,
- monitorowanie stanu błony śluzowej – regularna gastroskopia (co 1-3 lata) w przypadku metaplazji jelitowej.
Warto wiedzieć:
>> Probiotykoterapia – fakty i mity
>> Suplementacja – świadome budowanie odporności
Czy można zupełnie wyleczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
Zmiany zanikowe są zwykle nieodwracalne, ale wczesne leczenie może zahamować postęp choroby. Główne korzyści z leczenia są następujące:
- eradykacja H. pylori zmniejsza ryzyko raka żołądka,
- rozpoznanie autoimmunologicznego ZZBŻ wymaga stałej suplementacji B12 – co hamuje rozwój niedokrwistości,
- wskutek ograniczenia nasilenia lub eliminacji objawów podnosi się jakość życia.
Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka – podsumowanie
ZZBŻ to przewlekły stan prowadzący do zaniku błony śluzowej, często wywołany przez Helicobacter pylori lub reakcję autoimmunologiczną.
Objawy mogą być subtelne – od niestrawności po niedokrwistość z niedoboru B12. Diagnostyka wymaga co najmniej oznaczenia antygenu H.pylori w kale lub przeciwciał we krwi, niekiedy także gastroskopii z biopsją oraz badań laboratoryjnych. Leczenie skupia się na przyczynie. Kluczowa jest regularna kontrola – zanikowa błona śluzowa zwiększa ryzyko raka żołądka.
Jeśli masz przewlekłe dolegliwości opisane powyżej, to koniecznie wykonaj podstawowe badania i udaj się z wynikami do internisty lub gastroenterologa. Wczesne rozpoznanie może uchronić Cię przed poważnymi powikłaniami.
Źródła
- Black CJ, Paine PA, Agrawal A, et alBritish Society of Gastroenterology guidelines on the management of functional dyspepsiaGut 2022;71:1697-1723. https://gut.bmj.com/content/71/9/1697 (dostęp 30.04.2025 r.)
- Malfertheiner P, Megraud F, O’Morain CA, Gisbert JP, Kuipers EJ, Axon AT, Bazzoli F, Gasbarrini A, Atherton J, Graham DY, Hunt R, Moayyedi P, Rokkas T, Rugge M, Selgrad M, Suerbaum S, Sugano K, El-Omar EM; European Helicobacter and Microbiota Study Group and Consensus panel. Management of Helicobacter pylori infection-the Maastricht V/Florence Consensus Report. Gut. 2017 Jan;66(1):6-30. doi: 10.1136/gutjnl-2016-312288. Epub 2016 Oct 5. PMID: 27707777. https://gut.bmj.com/content/66/1/6.long (dostęp 30.04.2025 r.)
- Rustgi SD, Bijlani P, Shah SC. Autoimmune gastritis, with or without pernicious anemia: epidemiology, risk factors, and clinical management. Therapeutic Advances in Gastroenterology. 2021;14. doi:10.1177/17562848211038771 (dostęp 30.04.2025 r.)
- Sipponen P, Maaroos HI. Chronic gastritis. Scand J Gastroenterol. 2015 Jun;50(6):657-67. doi: 10.3109/00365521.2015.1019918. Epub 2015 Apr 22. PMID: 25901896; PMCID: PMC4673514. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4673514/ (dostęp 30.04.2025 r.)
