Próba wysiłkowa to jedno z podstawowych badań kardiologicznych. Służy do oceny pracy serca w warunkach zwiększonego obciążenia fizycznego, co pozwala na wykrycie zaburzeń, które nie ujawniają się w spoczynku. Badanie jest szczególnie istotne w diagnostyce choroby wieńcowej, ocenie wydolności układu krążenia oraz monitorowaniu skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami serca. Dowiedz się, na czym polega próba wysiłkowa, ile trwa, jak się przygotować oraz jak interpretować wyniki.
Spis treści:
- Co to jest test wysiłkowy (EKG wysiłkowe)?
- Jak przebiega próba wysiłkowa?
- Wskazania do wykonania próby wysiłkowej
- EKG wysiłkowe: jak się przygotować do badania?
- Czy po próbie wysiłkowej mogą wystąpić powikłania?
- Próba wysiłkowa: opis badania i interpretacja wyników
- EKG wysiłkowe: podsumowanie
Co to jest test wysiłkowy (EKG wysiłkowe)?
Próba wysiłkowa to badanie kardiologiczne, podczas którego rejestruje się elektrokardiogram (EKG) w trakcie stopniowo zwiększanego wysiłku fizycznego. Pacjent ćwiczy najczęściej na bieżni ruchomej lub rowerze stacjonarnym, a specjalista monitoruje pracę jego serca, ciśnienie tętnicze oraz ogólną tolerancję wysiłku. Głównym celem badania jest ocena czy mięsień sercowy otrzymuje wystarczającą ilość tlenu podczas zwiększonej aktywności fizycznej.
| Warto wiedzieć: Pod wpływem obciążenia wysiłkowego wzrasta zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. Jeżeli przewyższa ono podaż, dochodzi do niedotlenienia. Jest to podstawą do rozpoznania choroby wieńcowej. |
EKG wysiłkowe jest przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych pod ścisłym nadzorem personelu medycznego (w tym lekarza specjalizującego się w wykonywaniu testów wysiłkowych). Badanie jest bezinwazyjne.
>> Sprawdź: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje
Jak przebiega próba wysiłkowa?
Próba wysiłkowa rozpoczyna się od dokładnego wywiadu medycznego i oceny stanu zdrowia pacjenta. Lekarz zbiera informacje dotyczące ogólnego stanu zdrowia, występujących dolegliwości, przyjmowanych leków kardiologicznych oraz codziennej aktywności fizycznej. Wykonywane są pomiary wyjściowe: EKG w spoczynku, tętno oraz ciśnienie krwi.
Następnie pacjent rozpoczyna wysiłek – chód na bieżni lub jazdę na rowerze stacjonarnym. Intensywność ćwiczeń stopniowo wzrasta zgodnie z wybranym protokołem. Powinien być on dobrany w taki sposób, aby maksymalne zmęczenie nastąpiło między 8. a 12. minutą od rozpoczęcia testu wysiłkowego.
Próba wysiłkowa składa się z 3 etapów:
- rozgrzewki,
- fazy obciążeniowej ze stopniowo zwiększanym obciążeniem,
- regeneracji.
W trakcie próby wysiłkowej lekarz na bieżąco monitoruje EKG, ciśnienie krwi oraz samopoczucie pacjenta, zadając pytania o ewentualne dolegliwości – np. duszność, ból w klatce piersiowej czy zawroty głowy. Po zaprzestaniu wysiłku nadal wykonywane są kontrolne zapisy EKG.
Próba wysiłkowa: ile trwa?
Czas trwania próby wysiłkowej zależy od kondycji pacjenta i zastosowanego protokołu. Zazwyczaj całe badanie (łącznie z przygotowaniem i okresem obserwacji po wysiłku) trwa około 30-45 minut. Sam etap wysiłku fizycznego może trwać od 6 do 12 minut, w zależności od wytrzymałości badanego.
Koniec próby wysiłkowej następuje, gdy:
- zostanie osiągnięta docelowa lub maksymalna bezpieczna częstotliwości rytmu serca dla pacjenta (zwykle 85–100% przewidywanego maksymalnego tętna),
- pojawią się nieprawidłowości w zapisie EKG (np. uniesienie odcinka ST),
- dojdzie do spadku ciśnienia skurczowego powyżej 10 mmHg,
- dojdzie do nadmiernego wzrostu ciśnienia tętniczego,
- pojawią się niepokojące objawy (np. znaczne zmęczenie, sinica, zawroty głowy).
>> Zobacz także: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?
Wskazania do wykonania próby wysiłkowej
Głównym wskazaniem do wykonania próby wysiłkowej jest podejrzenie choroby wieńcowej. Badanie stosuje się również w:
- ocenie skuteczności leczenia kardiologicznego,
- ocenie zaawansowania wcześniej rozpoznanej choroby wieńcowej,
- ocenie ryzyka przed zabiegami chirurgicznymi,
- ocenie objawów wywołanych wysiłkiem fizycznym (np. zaburzeń rytmu serca).
Próba wysiłkowa jest często stosowana w medycynie sportowej do oceny wydolności fizycznej zawodników – np. przed rozpoczęciem intensywnych treningów.
Próba wysiłkowa: przeciwwskazania
Bezwzględne przeciwwskazania do EKG wysiłkowego to:
- świeży zawał serca,
- niewyrównana niewydolność serca,
- niewyrównana arytmia serca,
- niestabilna choroba wieńcowa,
- czynne infekcyjne zapalenie wsierdzia,
- ostre zapalenie mięśnia sercowego,
- ostre zapalenie osierdzia,
- ostre rozwarstwienie aorty,
- ostra zatorowość płucna,
- zawał płuca,
- zakrzepica żył głębokich.
W powyższych przypadkach badanie nie może być wykonane. Oprócz tego istnieją jeszcze względne przeciwwskazania do próby wysiłkowej. Są to m.in.:
- zaawansowany blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia bez zabezpieczenia stymulatorem,
- tachyarytmia z niekontrolowanym rytmem komór,
- kardiomiopatia przerostowa,
- świeżo przebyty udar mózgu,
- nadciśnienie tętnicze powyżej 200/110 mmHg,
- stenoza aortalna z niejasnym obrazem klinicznym,
- ciężka niedokrwistość,
- zaburzenia elektrolitowe,
- niewyrównana nadczynność tarczycy.
Takie przeciwwskazania nie wykluczają możliwości wykonania badania, gdy jest ono niezbędne. Konieczne jest jednak zachowanie szczególnej ostrożności.
>> To może Cię zainteresować: Astma sercowa: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
EKG wysiłkowe: jak się przygotować do badania?
Przygotowania do próby wysiłkowej obejmuje:
- unikanie wysiłku fizycznego na minimum 6 godzin przed badaniem,
- zrezygnowanie z palenia tytoniu, picia kawy, herbaty i napojów energetycznych minimum 6 godzin przed badaniem,
- odstawienie przyjmowanych leków (tylko w porozumieniu z lekarzem).
Na EKG wysiłkowe należy zgłosić się 3 godziny od ostatniego posiłku. Zalecane jest założenie wygodnego, luźnego ubrania oraz zabranie ze sobą obuwia sportowego.
Czy po próbie wysiłkowej mogą wystąpić powikłania?
Próba wysiłkowa jest z reguły uznawana za bezpieczną, jeżeli są przestrzegane przeciwwskazania do wykonania badania oraz wytyczne dotyczące jego przerwania. Zdarza się jednak, że występują powikłania związane z istniejącymi obciążeniem chorobami sercowo-naczyniowymi. Mogą to być:
- arytmia,
- ból w klatce piersiowej,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- zawroty głowy,
- ból nóg,
- utrzymujące się uczucie zmęczenia,
- alergia kontaktowa w miejscu przyczepienia elektrod,
- omdlenie,
- zawał serca (rzadkie przypadki),
- zgon (rzadkie przypadki).
Każda pracownia, w której wykonuje się EKG wysiłkowe, jest wyposażona w zestaw reanimacyjny i automatyczny defibrylator, a personel medyczny jest przeszkolony w zakresie wykonywania reanimacji.
>> Zobacz: Badania laboratoryjne, które należy wykonać przy diagnostyce nadciśnienia tętniczego
Próba wysiłkowa: opis badania i interpretacja wyników
Wyniki testu wysiłkowego są analizowane na podstawie zapisu EKG, ciśnienia tętniczego oraz zgłaszanych przez pacjenta objawów. Lekarz ocenia, czy pojawiły się zmiany wskazujące na niedokrwienie mięśnia sercowego. Próba wysiłkowa może być dodatnia, ujemna lub niediagnostyczna (nierozstrzygająca).
Próba wysiłkowa dodatnia: co oznacza?
Dodatnia próba wysiłkowa sugeruje, że podczas wysiłku doszło do niedokrwienia mięśnia sercowego, co może wskazywać na zwężenie tętnic wieńcowych. W takim przypadku lekarz zaleca dalszą diagnostykę (np. angiografię) i/lub wdraża odpowiednie leczenie.
Próba wysiłkowa ujemna: co oznacza?
Ujemna próba wysiłkowa oznacza, że nie stwierdzono cech niedokrwienia serca podczas badania. W takich przypadkach choroba wieńcowa jest mało prawdopodobna.
Próba wysiłkowa niediagnostyczna
Niediagnostyczna próba wysiłkowa to sytuacja, w której badanie nie daje jasnej odpowiedzi diagnostycznej – np. z powodu zbyt niskiej intensywności wysiłku uniemożliwiającej uzyskanie odpowiedniego obciążenia. W takich przypadkach lekarz zwykle zleca inne testy.
>> To może Cię zainteresować: Czym jest wstrząs hipowolemiczny? Objawy, przyczyny i postępowanie
EKG wysiłkowe: podsumowanie
- Próba wysiłkowa ma na celu ocenę pracy serca podczas zwiększonego zapotrzebowania na tlen (wysiłek fizyczny).
- Podczas EKG wysiłkowego pacjent znajduje się na bieżni lub rowerze stacjonarnym, a lekarz na bieżąco monitoruje zapis EKG, ciśnienie tętnicze oraz samopoczucie badanego.
- Test wysiłkowy wykonywany jest przede wszystkim przy podejrzeniu choroby wieńcowej.
- Wynik próby wysiłkowej może być dodatni, ujemny lub nierozstrzygający.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152187,elektrokardiograficzna-proba-wysilkowa (dostęp 07.05.2025)
- M. Kośmicki, T. Chwyczko, Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa, Wielka Interna. Kardiologia
- K. Smarż i in., Elektrokardiograficzne testy wysiłkowe u dorosłych: wykonanie i interpretacja. Opinia ekspertów Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Kardiologia Polska 2019; 77, 3: 399–408
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.25.1.2. (dostęp 07.05.2025)
