Objaw Babińskiego to jedno z cennych neurologicznych narzędzi, którego obecność lub brak może sporo powiedzieć o funkcji dróg nerwowych. W niniejszym artykule przybliżymy jego istotę, sposób badania oraz znaczenie w praktyce medycznej.
Z tego artykułu dowiesz się:
- czym dokładnie jest objaw (odruch) objaw Babińskiego,
- jakie ma znaczenie kliniczne,
- w jakich warunkach występuje u dorosłych i u dzieci,
- jak go prawidłowo wywołać,
- jak należy interpretować jego występowanie
- jakie są możliwe przyczyny dodatniego odruchu.
Spis treści:
- Co to jest odruch Babińskiego?
- Czym charakteryzuje się objaw Babińskiego u dorosłych?
- Jak rozpoznać objaw Babińskiego u dzieci?
- Jak wywołuje się odruch Babińskiego?
- Jak interpretować dodatni i ujemny odruch Babińskiego?
- Diagnostyka objawu Babińskiego
- Proces leczenia objawu Babińskiego
- Objaw Babińskiego: podsumowanie
Co to jest odruch Babińskiego?
Odruch Babińskiego polega na wydłużeniu dużego palca stopy oraz często na wachlarzowym rozstawieniu innych palców w reakcji na drażnienie podeszwowej części stopy. W warunkach prawidłowych u dorosłych stymulacja tej okolicy stopy skutkuje palcami zwróconymi ku dołowi. Z fizjologicznego punktu widzenia odruch ten bada prawidłowość drogi korowo-rdzeniowej, czyli dróg z górnych neuronów ruchowych położonych w mózgu do rdzenia kręgowego.
Czym charakteryzuje się objaw Babińskiego u dorosłych?
U dorosłych prawidłową odpowiedzią na próbę wywołania odruchu Babińskiego jest zgięcie dużego palca i/lub pozostałych palców w dół (w kierunku podeszwowym).
Jeśli natomiast – po stymulacji bocznej części podeszwy od pięty w stronę dużego palca – dochodzi do uniesienia dużego palca i wachlarzowego rozstawienia palców, mówimy o dodatnim objawie Babińskiego. Jego obecność u dorosłego zwykle wskazuje na uszkodzenie górnego neuronu ruchowego lub drogi korowo-rdzeniowej. W praktyce może to być element badania neurologicznego w takich stanach jak udar mózgu, uraz rdzenia, stwardnienie rozsiane czy inne schorzenia centralnego układu nerwowego.
Jak rozpoznać objaw Babińskiego u dzieci?
U niemowląt i małych dzieci objaw Babińskiego może być fizjologiczny – wynika to z niedojrzałości drogi korowo-rdzeniowej. Zwykle we wczesnym dzieciństwie stymulacja podeszwy powoduje uniesienie dużego palca – co u dorosłych byłoby sygnałem patologii – ale u niemowląt jest normą. W literaturze podaje się, że odruch ten „znika” (czyli przekształca się w prawidłową odpowiedź) zwykle około 1–2 roku życia dziecka. Jeżeli jednak objaw utrzymuje się po 2. roku życia lub pojawia się później, może to być sygnał nieprawidłowości neurologicznej i wymagać dalszej oceny. Istotne jest także odróżnienie tego odruchu od innych podobnych odruchów pierwotnych lub obronnych, które mogą być obecne u dzieci i nie zawsze wskazują na patologię.
Jak wywołuje się odruch Babińskiego?
Badanie przebiega następująco: pacjent leży lub siedzi z odsłoniętą stopą. Badacz stymuluje boczną część podeszwy, zaczynając od pięty w kierunku przedniej części stopy wzdłuż krawędzi bocznej i przez łuk podeszwy do podstawy dużego palca. Instrumentem pomocnym w badaniu może być np. tępy koniec młotka neurologicznego lub drewniana szpatułka. Należy unikać przeprowadzania badania w sposób powodujący ból, ponieważ odpowiedź może być zniekształcona przez odruch cofania. W trakcie stymulacji należy obserwować reakcję dużego palca oraz możliwe rozchylenie pozostałych palców („wachlarz”).
Jak interpretować dodatni i ujemny odruch Babińskiego?
Przyczyny dodatniego odruchu Babińskiego u dorosłych
Dodatni objaw Babińskiego u osoby dorosłej zazwyczaj oznacza uszkodzenie drogi korowo-rdzeniowej (piramidowej) lub górnego neuronu ruchowego. W praktyce może to mieć miejsce między innymi w:
- udarach mózgu,
- urazach rdzenia kręgowego,
- stwardnieniu rozsianym,
- guzach mózgu lub rdzenia powodujących ucisk dróg ruchowych,
- procesach demielinizacyjnych lub neurodegeneracyjnych.
O czym świadczy dodatni objaw Babińskiego?
Obecność dodatniego odruchu wskazuje z dużym prawdopodobieństwem na patologię w obrębie górnych dróg ruchowych – jednak nie jest to znak absolutnie specyficzny i zawsze wymaga interpretacji w kontekście całego badania neurologicznego oraz wyników badań obrazowych. Z drugiej strony, brak objawu nie wyklucza uszkodzenia, gdyż czułość testu bywa niska. U dzieci występowanie dodatniego odruchu po wieku wczesnym (np. po 2 latach) może wskazywać na opóźnienie rozwoju układu ruchowego lub patologie ośrodkowego układu nerwowego.
Diagnostyka objawu Babińskiego
Badanie odruchu Babińskiego stanowi element rutynowego badania neurologicznego, zwłaszcza przy podejrzeniu uszkodzenia górnego neuronu ruchowego. Wynik badania odruchu należy interpretować w kontekście innych objawów:
- spastyczności,
- wzmożonych odruchów głębokich,
- osłabienia mięśni,
- obrazów z badań neuroobrazowych (MRI, CT),
- przebiegu klinicznego danej choroby.
W pediatrii, jeśli dodatni objaw utrzymuje się po wieku, w którym zwyczajowo zanika – należy rozważyć konsultację neurologiczną i ewentualne strukturalne badania neurologiczne.
Proces leczenia objawu Babińskiego
Trzeba podkreślić, że objaw Babińskiego sam w sobie nie jest wskazaniem do leczenia. Nie prowadzi się terapii „odruchu”, lecz przyczyny, która go wywołuje. Gdy dodatni odruch odzwierciedla uszkodzenie dróg ruchowych (np. po udarze, urazie rdzenia, stwardnieniu rozsianym), terapia koncentruje się na głównej jednostce chorobowej – poprzez leki, rehabilitację neurologiczną, fizjoterapię, czasem interwencje chirurgiczne lub neurochirurgiczne. Rehabilitacja powinna uwzględniać przywracanie funkcji ruchowych, usprawnianie chodu, zapobieganie przykurczom, spastyczności i wadom postawy – ponieważ obecność dodatniego objawu może wskazywać na ryzyko większej dysfunkcji ruchowej. U dzieci, w przypadku, gdy dodatni odruch wynika z opóźnienia rozwojowego lub uszkodzenia neurologicznego, terapia wczesna (wcześniactwo, intensywna rehabilitacja, terapia zajęciowa) może poprawić rokowanie.
Objaw Babińskiego: podsumowanie
Objaw Babińskiego pozostaje jednym z klasycznych i użytecznych elementów badania neurologicznego. Wykonanie i interpretacja tego odruchu wymagają uwagi i kontekstu klinicznego, a jego obecność powinna skłonić do pełniejszej oceny neurologicznej.
Źródła
- Araújo R, Firmino-Machado J, Correia P, Leitão-Marques M, Carvalho J, Silva M, Nogueira A, Nunes C. The plantar reflex: A study of observer agreement, sensitivity, and observer bias. Neurol Clin Pract. 2015 Aug;5(4):309-316. doi: 10.1212/CPJ.0000000000000155. PMID: 29443235; PMCID: PMC5764473.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5764473 - Qu JF, Chen YK, Luo GP, Qiu DH, Liu YL, Zhong HH, Wu ZQ. Does the Babinski sign predict functional outcome in acute ischemic stroke? Brain Behav. 2020 Apr;10(4):e01575. doi: 10.1002/brb3.1575. Epub 2020 Feb 27. PMID: 32105418; PMCID: PMC7177556.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7177556 - Isaza Jaramillo SP, Uribe Uribe CS, García Jimenez FA, Cornejo-Ochoa W, Alvarez Restrepo JF, Román GC. Accuracy of the Babinski sign in the identification of pyramidal tract dysfunction. J Neurol Sci. 2014 Aug 15;343(1-2):66-8. doi: 10.1016/j.jns.2014.05.028. Epub 2014 May 21. PMID: 24906707.
https://www.jns-journal.com/article/S0022-510X(14)00318-9/fulltext - van Gijn J. The Babinski reflex. Postgrad Med J. 1995 Nov;71(841):645-8. doi: 10.1136/pgmj.71.841.645. PMID: 7494766; PMCID: PMC2398330.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2398330
