Cytomegalia to choroba wywoływana przez wirusa cytomegalii (CMV), który należy do rodziny herpeswirusów. W większości przypadków infekcja przebiega bezobjawowo lub łagodnie, ale niekiedy może prowadzić do poważnych powikłań. Szczególnie narażone są osoby z osłabioną odpornością oraz noworodki. Dowiedz się, jakie są objawy cytomegalii, jak ją rozpoznać oraz jak wygląda leczenie.
Spis treści:
- Cytomegalia – co to za choroba?
- Czym jest wirus CMV (cytomegalowirus)?
- Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?
- Cytomegalia – objawy u dorosłych i dzieci
- Cytomegalia u mężczyzn – charakterystyczne objawy
- Cytomegalia – objawy skórne i neurologiczne
- Cytomegalia wrodzona – co trzeba wiedzieć?
- Cytomegalia – badania i diagnostyka
- Jak rozpoznać zakażenie CMV?
- Jak leczyć cytomegalię?
- Jak długo cytomegalia jest zakaźna?
- Cytomegalia: objawy, przyczyny, leczenie – podsumowanie
Cytomegalia – co to za choroba?
Cytomegalia to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez cytomegalowirusa (CMV). Wyróżnia się:
- cytomegalię wrodzoną – wirus jest przekazywany do rozwijającego się płodu przez łożysko,
- cytomegalię okołoporodową – do zakażenia dochodzi podczas porodu siłami natury,
- cytomegalię nabytą – do zakażenia dochodzi po urodzeniu.
Rezerwuarem cytomegalowirusa jest osoba zakażona. Patogen jest obecny w ślinie, łzach, moczu, nasieniu, wydzielinie z dróg rodnych, mleku kobiecym, krwi oraz przeszczepianych narządach. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi, przetoczenie krwi, transplantację, a także w czasie ciąży, podczas porodu lub karmienia piersią.
| Zakażenia cytomegalowirusem są częste. Szacuje się, że dotyczą nawet 40-80% populacji. Jednak w zdecydowanej większości przypadków przebiegają bezobjawowo lub bardzo łagodnie. |
Czym jest wirus CMV (cytomegalowirus)?
Cytomegalowirus (CMV) należy do rodziny herpeswirusów – tej samej, co wirus opryszczki zwykłej czy ospy wietrznej i półpaśca. Jest to największy wirus, który powoduje zakażenia u człowieka.
Cytomegalowirus ma zdolność do replikacji w ludzkich komórkach i namnażania się. Może pozostawać w formie uśpionej przez wiele lat. Do ponownej aktywacji dochodzi najczęściej w stanach obniżonej odporności. W momencie zakażenia produkowane są swoiste przeciwciała IgM i IgG, jednak ich obecność nie chroni przed reaktywacją CMV.
Biorąc po uwagę powyższe, wyróżnia się zakażenie CMV:
- pierwotne – pierwsza styczność z wirusem CMV,
- wtórne – ponowna aktywacja wirusa w organizmie,
- reinfekcję – zakażenie nowym szczepem wirusa.
Wirus CMV jest wysoce odporny na działanie czynników środowiskowych. Okres wylęgania przy zakażeniu przez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi nie jest znany (przyjmuje się, że średnio jest to 1–2 miesiące). Natomiast po przetoczeniu krwi cytomegalia ujawnia się w ciągu 3–12 tygodni, a po przeszczepieniu narządu czas ten wynosi 1–4 miesiące.
Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?
Wirus CMV może zaatakować każdego, jednak największe ryzyko rozwoju objawowej cytomegalii dotyczy głównie:
- noworodków zakażonych w łonie matki (cytomegalia wrodzona),
- kobiet w ciąży,
- osób z obniżoną odpornością (np. pacjentów po przeszczepach, zakażonych wirusem HIV, osób przyjmujące leki immunosupresyjne),
- pacjentów onkologicznych,
- seniorów.
Ryzyko zakażenia cytomegalowirusem wzrasta przy bezpośrednim kontakcie z osobą chorą lub nosicielem. Nawet 70% dzieci uczęszczających do żłobka i przedszkola oraz 90% kobiet w wieku rozrodczym może mieć przeciwciała anty-CMV.
Cytomegalia – objawy u dorosłych i dzieci
W większości przypadków nie dochodzi do rozwoju objawowej cytomegalii. Najczęściej pierwotne zakażenie cytomegalowirusem przebiega bezobjawowo lub w postaci mononukleozy cytomegalowirusowej. Jej objawy to:
- osłabienie i złe samopoczucie,
- gorączka,
- ból mięśni i stawów,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- powiększenie wątroby.
>> Zobacz także: Mononukleoza zakaźna – choroba pocałunków
Cytomegalia u osób z obniżoną odpornością może objawiać się długotrwałą gorączką i przebiegać pod postacią zapalenia wątroby, zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia nerek, zapalenia mózgu, zapalenia siatkówki czy zakażenia przewodu pokarmowego. Istnieje wysokie ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i zgonu.
Objawy cytomegalii wrodzonej zależą głównie od tego, w którym momencie ciąży doszło do zakażenia oraz czy była to infekcja pierwotna, czy wtórna. Po urodzeniu są one obecne u 10% zakażonych noworodków.
Cytomegalia u mężczyzn – charakterystyczne objawy
Cytomegalia u mężczyzn zwykle przebiega w podobny sposób, jak u kobiet – bezobjawowo, w postaci mononukleozy cytomegalowirusowej lub w postaci narządowej. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że CMV może pozostawać uśpiony w komórkach dróg moczowych i narządów płciowych, a tym samym przyczyniać się do problemów z płodnością.
Cytomegalia – objawy skórne i neurologiczne
Neurologiczne objawy cytomegalii to m.in.:
- porażenie nerwów czaszkowych,
- neuropatia,
- zaburzenia świadomości,
- bóle głowy,
- zaburzenia osobowości,
- napady padaczkowe,
- niedowłady,
- osłabienie siły mięśniowej.
Natomiast cytomegalia wrodzona może objawiać się osłabionym lub wzmożonym napięciem mięśniowym, drgawkami, wodogłowiem, małogłowiem, zwapnieniami śródmózgowymi, niedosłuchem, oczopląsem oraz zaburzeniami ze strony narządu wzroku (np. zaćmą).
Skórne objawy cytomegalii występują głównie w postaci wrodzonej. Mogą być to: osutka krwotoczna, drobne wybroczyny oraz żółtaczka.
Cytomegalia wrodzona – co trzeba wiedzieć?
Cytomegalia wrodzona rozwija się najczęściej, jeżeli kobieta uległa zakażeniu pierwotnemu w ciąży (lub tuż przed zajściem w ciążę). Średnie ryzyko transmisji na płód wynosi 50%. W przypadku zakażenia wtórnego jest to 1%.
U większości dzieci zakażonych wewnątrzmacicznie nie występują objawy cytomegalii zaraz po urodzeniu. Mogą natomiast pojawić się powikłania na późniejszym etapie życia (m.in. niedosłuch, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zaburzenia rozwoju mowy).
Zakażenie wirusem cytomegalii w ciąży może prowadzić do poronienia lub obumarcia płodu. Im wcześniej nastąpi infekcja, tym poważniejsze następstwa.
>> Zobacz także: Cytomegalia w ciąży i u noworodków: ryzyko, objawy i leczenie
Cytomegalia – badania i diagnostyka
Rozpoznanie cytomegalii opiera się o:
- wywiad medyczny,
- badanie fizykalne,
- badania laboratoryjne.
Jak rozpoznać zakażenie CMV?
Rozpoznanie zakażenia cytomegalowirusem jest możliwe dzięki:
- badaniom serologicznym (wykrycie swoistych przeciwciał klasy IgM i IgG),
- badaniom genetycznym metodą Real Time-PCR (wykrycie materiału genetycznego wirusa – czyli DNA CMV),
- badaniu histologicznemu – jest to złoty standard w diagnostyce narządowej cytomegalii.
Jak leczyć cytomegalię?
Leczenie cytomegalii zależy od stanu pacjenta. W przypadku mononukleozy cytomegalowirusowej prowadzona jest terapia objawowa. U osób z narządową postacią choroby stosuje się leki przeciwwirusowe, a leczenie odbywa się w warunkach szpitalnych. Dzieci z cytomegalią wrodzoną wymagają indywidualnej terapii prowadzonej długofalowo pod okiem wielu specjalistów.
Jak długo cytomegalia jest zakaźna?
CMV może utrzymywać się w płynach ustrojowych przez długi czas. Warto pamiętać, że źródłem zakażenia są również te osoby, które przechodzą infekcję bezobjawowo. W badaniach wykazano, że nawet w 30% przypadków wirus jest obecny w mleku matki do roku czasu.
Cytomegalia: objawy, przyczyny, leczenie – podsumowanie
- Cytomegalia jest chorobą wywołaną przez zakażenie cytomegalowirusem (CMV).
- Do zakażenia CMV może dojść poprzez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi (np. nasieniem, moczem, śliną, krwią, mlekiem kobiecym), przetoczenie krwi, przeszczep narządu lub w czasie ciąży i podczas porodu.
- W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo.
- Cytomegalia jest groźna przede wszystkim dla osób z osłabioną odpornością oraz noworodków zakażonych wewnątrzmacicznie.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- J. Kocięcki i in., Zakażenie wirusem cytomegalii – wybrane aspekty patologii klinicznej, Klinika Oczna 2007, 109, s. 74–78
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157123,cytomegalia (dostęp 16.04.2025)
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.22.1. (dostęp 16.04.2025)
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67660,cytomegalia-u-dzieci (dostęp 16.04.2025)
- M. Sobolewska-Pilarczyk i in., Cytomegalia wrodzona — aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, t. 10, nr 6, 309–313
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6129377/ (dostęp 16.04.2025)
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.6.2. (dostęp 16.04.2025)
