Zgorzel gazowa to schorzenie wywoływane przez bakterie z rodzaju Clostridium, które cechuje się poważnym rokowaniem i dużym ryzykiem zgonu pacjenta. Jakie są objawy zgorzeli gazowej i na czym polega diagnostyka tego schorzenia? Przeczytaj dokładnie poniższy artykuł i dowiedz się czym jest gangrena i na czym polega leczenie tej poważnej choroby.
Spis treści:
- Co to jest gangrena (zgorzel gazowa)?
- Jak wygląda gangrena?
- Przyczyny gangreny
- Objawy gangreny
- Diagnostyka zgorzeli gazowej
- Leczenie gangreny
- Gangrena: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
- Gangrena (zgorzel gazowa): podsumowanie informacji
Co to jest gangrena (zgorzel gazowa)?
Gangrena, a więc zgorzel gazowa to schorzenie zaliczane do chorób zakaźnych, którego istotą jest zakażenie tkanek przez szczepy bakterii beztlenowych Clostridium perfringens (a więc laseczki zgorzeli gazowej). W klasyfikacji ICD 10 schorzenie to oznaczone jest kodem A48.0. Bakterie te to Gram-dodatnie laseczki, które są szeroko rozpowszechnione w środowisku. Znajdują się między innymi w przewodzie pokarmowym człowieka i zwierząt, a także w glebie. Do zakażenia dochodzi najczęściej na drodze urazu i zabrudzenia rany ziemią z przetrwalnikami Clostridium perfringens.
Bakterie z rodzaju Clostridium zdolne są do produkowania szeregu toksyn i enzymów (hemolizyny, perfringolizynę O, czy proteazy i lecytynazę), które uszkadzają tkanki między innymi poprzez zniszczenie błon komórkowych, hemolizę (a więc rozpad) erytrocytów, a także powstawanie zakrzepów, prowadzących do niedokrwienia tkanek.
Okres wylęgania choroby, a więc czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów zgorzeli wynosi typowo 2–3 dni, a w niektórych przypadkach nawet kilka godzin. Warto dodać, że schorzenie to nie przenosi się z człowieka na człowieka. Co więcej, zgorzel gazowa może wykazywać tendencję do nawrotowego przebiegu. Wynika to z faktu, że przetrwalniki bakterii z rodzaju Clostridium są w stanie przetrwać w tkankach nawet kilkadziesiąt lat.
>> Przeczytaj także: Martwica – jak do niej dochodzi? Objawy, przyczyny, rodzaje martwicy tkanek
Jak wygląda gangrena?
Pełnoobjawowa zgorzel gazowa manifestuje się jako martwica skóry, tkanki podskórnej, a także głębiej znajdujących się tkanek, w tym m. in. tkanki mięśniowej. Na skórze pojawiają się pęcherze, często wypełnione krwistą treścią. Podczas dotykania tkanek objętych zakażeniem można wyczuć obecność gazu. Skóra w otoczeniu wykwitów może niekiedy blednąć, a z czasem przyjmować brązowawe zabarwienie. Zmianom skórnym może towarzyszyć charakterystyczny słodkawy, mdły zapach.
Przyczyny gangreny
Jak już zostało wspomniane, przyczyną rozwoju gangreny jest zakażenie bakteryjne laseczkami z rodzaju Clostridium. Warto mieć świadomość, że pomimo zabrudzenia rany przetrwalnikami bakterii, tylko w 1–2% przypadków dojdzie do rozwoju objawowej zgorzeli. Niektóre czynniki zwiększają szansę na rozwój opisywanego w tym artykule schorzenia. Zalicza się do nich przede wszystkim:
- urazy, którym towarzyszy zanieczyszczenie odchodami lub ziemią,
- niedokrwienie tkanek,
- cukrzyca,
- obecność oparzeń,
- schorzenia nowotworowe,
- zabiegi operacyjne w obrębie przewodu pokarmowego, czy też dróg żółciowych.
Objawy gangreny
Należy podkreślić, że objawy zgorzeli gazowej rozwijają się bardzo szybko. Poza opisywanymi powyżej objawami skórnymi zgorzeli gazowej, w przebiegu tego schorzenia odnotowuje się również takie symptomy kliniczne jak:
- gorączka,
- silny ból w obrębie zajętych obszarów,
- wymioty, nudności,
- przyśpieszenie pracy serca (tachykardia),
- spadek ciśnienia tętniczego (hipotonia).
- silne osłabienie.
W przebiegu zgorzeli gazowej może dojść do rozwoju wstrząsu i niewydolności wielonarządowej. W sytuacji rozwinięcia się wstrząsu ryzyko zgonu pacjenta wynosi aż 40%.
Początki gangreny
Jednym z pierwszych objawów zgorzeli gazowej jest ostry i silny ból w miejscu, gdzie doszło do zranienia, a więc w miejscu zakażenia bakteriami z rodzaju Clostridium. Na początku pojawiają się również takie symptomy jak blady obrzęk skóry i miejscowa tkliwość podczas palpacji tkanek. Szybko jednak dołączają się wymienione w poprzednich akapitach objawy miejscowe i ogólne zgorzeli.
Diagnostyka zgorzeli gazowej
W diagnostyce zgorzeli gazowej podstawową rolę odgrywa obraz kliniczny, a także szczegółowo przeprowadzony wywiad chorobowy, zawierający między innymi pytania o urazy i zabrudzenia rany. Przy klinicznym podejrzeniu zgorzeli gazowej nie powinno się czekać z włączeniem zalecanej antybiotykoterapii do uzyskania wyników mikrobiologicznych, ponieważ schorzenie rozwija się niezwykle szybko i stanowi zagrożenie dla życia chorego.
W celu potwierdzenia zakażenia i identyfikacji bakterii z rodzaju Clostridium wykonuje się takie badania diagnostyczne jak:
- wymaz i posiew z treści pęcherzy i hodowla bakteryjna,
- wymaz i posiew z rany,
- wykonanie preparatu bezpośredniego, barwionego metodą Grama,
- posiewy krwi,
- badania obrazowe, w tym tomografia komputerowa – wykonuje się je w celu oceny rozległości zniszczenia tkanek i potwierdzeniu obecności gazu w ich obrębie.
Zgorzel gazową należy różnicować z takimi jednostkami chorobowymi jak:
- martwicze zapalenie powięzi,
- zakażenie ran innymi bakteriami, w tym na przykład Aeromonas, czy Vibrio vulnificus (drobnoustrój ten znajduje się między innymi w wodzie morskiej, ale i niektórych owocach morza).
>> Dowiedz się więcej: Zakażenie rany – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Leczenie gangreny
Podstawową i kluczową rolę w terapii zgorzeli gazowej odgrywa wczesne włączenie antybiotykoterapii oraz postępowanie chirurgiczne, które obejmuje usunięcie tkanek martwiczych, a w zaawansowanych przypadkach nawet amputację. Antybiotykoterapia obejmuje zastosowanie takich substancji jak:
- klindamycyna w połączeniu z penicyliną benzatynową – klindamycynę podaje się w dawce 600–900 mg co sześć godzin, zaś penicylinę benzatynową w dawce 3–4 milionów IU,
- wankomycyna podawana wraz jednym z antybiotyków: piperacyliną z tazobaktamem, ampicyliną z sulbaktamem lub z karbapenemem – taki schemat postępowania zalecany jest w przypadku braku potwierdzenia mikrobiologicznego zakażenia.
Leczeniem uzupełniającym zgorzeli gazowej jest terapia hiperbaryczna, jednak należy zaznaczyć, że nie powinna ona zastępować ani opóźniać postępowania chirurgicznego.
>> To też może Cię zainteresować: Czym jest żółta wydzielina z rany i kiedy jest powodem do niepokoju?
Czy gangrena jest wyleczalna?
Przy wczesnym włączeniu odpowiedniego leczenia gangrena jest schorzeniem wyleczalnym. Należy mieć jednak świadomość, że jest to schorzenie, przy którym każda godzina opóźnienia w podjęciu leczenia istotnie pogarsza rokowanie.
Gangrena: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Gangrena to poważne schorzenie, które wiąże się z ryzykiem zgonu. Nic więc dziwnego, że schorzenie to wiąże się z obawami i licznymi pytaniami. Poniżej odpowiedzi na najczęstsze z nich.
Jedną z konsekwencji zakażenia laseczkami z rodzaju Clostridium jest wystąpienie martwicy tkanek, która wynika z uszkodzenia komórek przez toksyny i enzymy produkowane przez te drobnoustroje. Martwica tkanek jest jednym z objawów gangreny.
Nieleczona zgorzel grozi wystąpieniem wstrząsu i niewydolności wielonarządowej, które są bezpośrednim zagrożeniem życia.
Gangrena nie jest synonimem sepsy. Sepsa jest szerszym pojęciem, jest to bowiem zagrażająca życiu dysfunkcja narządów, która spowodowana jest zaburzeniem odpowiedzi ustroju na zakażenie. Sepsa może być konsekwencją wielu schorzeń, w których występuje zakażenie. W przypadku zgorzeli gazowej istnieje duże ryzyko rozwoju sepsy.
Pacjent ze zgorzelą gazową nie jest zakaźny dla innych ludzi. Jak już wspomniano, do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez zabrudzenia rany ziemią lub odchodami, zawierającymi przetrwalniki bakterii z rodzaju Clostridium. Zakażenie nie przenosi się jednak między ludźmi.
Gangrena (zgorzel gazowa): podsumowanie informacji
- Zgorzel gazowa to poważne schorzenie, którego istotą jest niszczenie tkanek przez toksyny i enzymy produkowane przez laseczki z rodzaju Clostridium.
- Gangrena objawia się pojawieniem się zmian o charakterze pęcherzy, a także zmian martwiczych w obrębie tkanek. Towarzyszą im objawy ogólne, w tym gorączka, silny ból, a także nudności i wymioty.
- W diagnostyce zgorzeli gazowej najważniejszą rolę odgrywa obraz kliniczny i badanie przedmiotowe. Badania diagnostyczne mają na celu potwierdzenie wstępnego rozpoznania, a oczekiwanie na ich wyniki nie powinny opóźniać włączenia leczenia.
- Zgorzel gazowa stanowi zagrożenia życia, ponieważ w wielu przypadkach jest powikłana wstrząsem i niewydolnością wielonarządową, która może prowadzić do zgonu pacjenta.
- Kluczową rolę w terapii gangreny odgrywa wcześnie włączona antybiotykoterapia i chirurgiczne opracowanie tkanek zmienionych martwiczo.
Bibliografia
- J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654-659.
