Rzeżączka to jedna z najczęściej występujących schorzeń przenoszonych drogą płciową. Jedną z postaci klinicznych tej przypadłości jest rzeżączkowe zapalenie gardła. Jak objawia się zajęcie gardła w przebiegu rzeżączki? Na czym polega diagnostyka tego schorzenia? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat rzeżączki i jej leczenia.
Spis treści:
- Rzeżączkowe zapalenie gardła: przyczyny choroby
- Rzeżączka gardła: objawy choroby
- Diagnostyka rzeżączkowego zapalenia gardła
- Jakie badania laboratoryjne przy rzeżączce gardła?
- Leczenie rzeżączki gardła
- Powikłania niedoleczonego rzeżączkowego zapalenia gardła
- Jak zapobiec zakażeniu dwoinką rzeżączki i rozwojowi rzeżączkowego zapalenia gardła?
- Rzeżączkowe zapalenie gardła: podsumowanie
Rzeżączkowe zapalenie gardła: przyczyny choroby
Przyczyną rzeżączki, a co za tym idzie – rzeżączkowego zapalenia gardła (ICD-10 A54.5) – jest bakteria, dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Drobnoustroje te są mało odporne na temperaturę (giną już w temperaturze powyżej 40 stopni Celsjusza), a także na środki odkażające i wysychanie. Dwoinki rzeżączki mają duże powinowactwo do komórek nabłonka kolumnowego, który znajduje się w obrębie szyjki macicy, cewki moczowej, spojówek, a także błony śluzowej odbytu i gardła, co sprawia, że obszary te najczęściej stanowią wrota zakażenia.
Rzeżączkowe zapalenie gardła dotyka około 10-20% kobiet i 3-7% mężczyzn zakażonych dwoinką rzeżączki. Zdarza się również tak, że zapalenie gardła jest jedyną manifestacją kliniczną rzeżączki (wynika to z możliwości zakażenia drogą kontaktu oralnego). Wówczas nie występują objawy związane z układem moczowo-płciowym.
Jak dochodzi do zakażenia dwoinką rzeżączki?
Do zakażenia dwoinką rzeżączki dochodzi niemal wyłącznie drogą kontaktów seksualnych, zarówno oralnych, jak i analnych. Dwoinki rzeżączki zawierają na swojej błonie śluzowej specjalne kosmki, które ułatwiają im przytwierdzanie się do komórek nabłonka walcowatego. Zakażenie może szerzyć się dalej, poprzez ciągłość, typowo drogą wstępującą i zajmować inne narządy oraz tkanki organizmu, szczególnie te wysłane nabłonkiem walcowatym. Należy podkreślić, że możliwe jest również zakażenie dziecka podczas porodu siłami natury. U noworodków najczęściej obserwuje się wówczas rzeżączkowe zapalenie spojówek.
>> Sprawdź: Kalendarz badań w ciąży. Kiedy i jakie badania należy wykonać?
Czynniki zwiększające ryzyko zakażenia dwoinką rzeżączki to przede wszystkim:
- płeć żeńska,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- niestosowanie prezerwatyw,
- występowanie innych zakażeń przenoszonych drogą płciową,
- brak obrzezania, a więc obecność napletka.
Jak już wspomniano, ryzyko zakażenia dwoinką rzeżączki jest większe u kobiet. Wynika to z faktu, że u kobiet obserwuje się większą powierzchnię potencjalnych wrót zakażenia – mowa tutaj o powierzchni błony śluzowej kanału szyjki macicy (porównaniu do powierzchni błony śluzowej cewki moczowej u mężczyzn).
>> Przeczytaj: Choroby przenoszone drogą płciową
Rzeżączka gardła: objawy choroby
Warto podkreślić, że w wielu przypadkach (dane literaturowe donoszą, że może być to nawet 90%) rzeżączkowe zapalenie gardła ma przebieg bezobjawowy. Jeżeli jednak pojawiają się objawy kliniczne to najczęściej występuje:
- ból gardła, nasilający się podczas połykania,
- podwyższenie temperatury ciała (niekiedy),
- zaczerwienienie błony śluzowej gardła,
- obrzęk łuków podniebiennych,
- obecność ropnej wydzieliny w obrębie migdałków,
- powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.
>> To może Cię zainteresować: Choroby przenoszone drogą płciową (choroby weneryczne) – jakie badania wykonać i jak często się badać?
Diagnostyka rzeżączkowego zapalenia gardła
Diagnostykę rzeżączkowego zapalenia gardła zaczyna się od przeprowadzenia wnikliwego wywiadu chorobowego, dotyczącego między innymi ewentualnych niezabezpieczonych kontaktów seksualnych. W kolejnym kroku konieczne jest przeprowadzenie badania przedmiotowego, w tym oglądania skóry i błon śluzowych narządów płciowych oraz gardła.
W celu potwierdzenia rozpoznania rzeżączki konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych i mikrobiologicznych.
Jakie badania laboratoryjne przy rzeżączce gardła?
Gardło to przestrzeń, gdzie obecne są liczne gatunki bakterii. Mogą się tam znajdować również bakterie podobne do dwoinki rzeżączki (mowa tutaj o na przykład o meningokokach – Neisseria meningitidis), co sprawia, że niektóre metody diagnostyczne mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie.
Najbardziej wiarygodnym badaniem diagnostycznym wykonywanym w przebiegu rzeżączkowego zapalenia gardła jest badanie wykonywane metodą PCR, którego celem jest wykrycie materiału genetycznego dwoinki, a mianowicie DNA (czyli kwasu deoksyrybonukleinowego). Jednym z takim badań jest badanie NAATs, w przebiegu którego wykorzystuje się metodę amplifikacji (namnażania) kwasów nukleinowych. Badanie to cechuje się dużą czułością i swoistością w rozpoznawaniu rzeżączki.
W diagnostyce rzeżączkowego zapalenia gardła nie zaleca się wykonywania badania bakterioskopowego, a więc podstawowej procedury, która polega na wykonaniu preparatu i oglądania go pod mikroskopem. Dokładniejszą metodą diagnostyczną w tym przypadku jest pobranie wymazu z gardła i hodowla dwoinek na odpowiednim podłożu. Metoda ta pozwala na określenie lekowrażliwości bakterii na dany antybiotyk.
Leczenie rzeżączki gardła
W leczeniu rzeżączki, w tym rzeżączkowego zapalenia gardła, stosuje się antybiotykoterapię. Zgodnie z zaleceniami leczeniem pierwszego rzutu jest włączenie ceftriaksonu (jest to antybiotyk zaliczany do grupy cefalosporyn) w dawce 500 mg domięśniowo oraz azytromycyny w dawce 1000 mg doustnie. Oba antybiotyki stosuje się jednorazowo. Alternatywnie można zastosować, również jednorazowo, doustnie cefiksym w dawce 800 mg.
Należy wyraźnie podkreślić, że po leczeniu wykonuje się badania kontrolne, które powinny być zrealizowane po 7-10 dniach od leczenia. Są to kontrolne wymazy z cewki moczowej, szyjki macicy i/lub gardła (w zależności od zdiagnozowanej postaci rzeżączki).
>> Zobacz: HIV – objawy, drogi zakażenia, diagnostyka i leczenie
Powikłania niedoleczonego rzeżączkowego zapalenia gardła
Nieodpowiednio leczone rzeżączkowe zapalenia gardła może wiązać się z ryzykiem wystąpienia groźnych powikłań, w tym między innymi:
- ropni okołomigdałkowych,
- przewlekłego zapalenie gardła,
- zapalenia pochewek ścięgnistych,
- zapalenia stawów,
- rzadziej: zapalenia wsierdzia i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Jak zapobiec zakażeniu dwoinką rzeżączki i rozwojowi rzeżączkowego zapalenia gardła?
W profilaktyce rzeżączkowego zapalenia gardła najważniejszą rolę odgrywa unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych. Konieczne jest stosowanie antykoncepcji barierowej, w tym prezerwatyw. Należy pamiętać, że choroba może być przenoszona również drogą kontaktów oralnych i analnych. Jeżeli istnieje podejrzenie rzeżączki, konieczna jest pilna konsultacja lekarska i wykonanie zleconych badań.
>> Przeczytaj: Wymaz z gardła – co wykrywa badanie i kiedy się je zleca? Jak się przygotować?
Rzeżączkowe zapalenie gardła: podsumowanie
- Rzeżączkowe zapalenie gardła to jedna z postaci klinicznych rzeżączki, za którą odpowiada zakażenie dwoinką rzeżączki.
- Drogą zakażenia jest typowo niezabezpieczony kontakt seksualny, zarówno analny, jak i oralny.
- Rzeżączkowe zapalenie gardła często przebiega w sposób bezobjawowy, co może opóźniać rozpoznanie choroby.
- W diagnostyce rzeżączkowego zapalenia gardła wykorzystuje się przede wszystkim hodowlę bakteryjną, a także badania molekularne z wykorzystaniem metody PCR.
- Leczenie rzeżączkowego zapalenia gardła wymaga włączenia antybiotykoterapii.
Bibliografia
- T. F. Mroczkowski, Choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Czelej, Wydanie IV, Lublin 2022,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654-659.
