Tętniak mózgu to ciche, ale potencjalnie groźne schorzenie naczyń krwionośnych mózgu. Choć najczęściej przebiega bezobjawowo, jego pęknięcie może prowadzić do nagłego krwotoku w obrębie mózgu i poważnych komplikacji neurologicznych. Jak rozpoznać pierwsze symptomy, co sprzyja powstawaniu tętniaków oraz jakie są nowoczesne metody leczenia? O tym wszystkim przeczytasz w poniższym artykule. Sprawdź, jak zadbać o zdrowie i kiedy zgłosić się do specjalisty.
Spis treści:
- Co to jest tętniak mózgu?
- Gdzie boli tętniak mózgu?
- Przyczyny powstania tętniaka mózgu
- Tętniak mózgu – objawy przed pęknięciem
- Jak szybko rośnie tętniak mózgu?
- Leczenie tętniaka mózgu
- FAQ. Tętniak mózgu – często zadawane pytania
- Tętniak mózgu – podsumowanie
Co to jest tętniak mózgu?
Tętniak mózgu, nazywany też tętniakiem wewnątrzczaszkowym, to uwypuklenie ściany tętnicy powstałe wskutek jej osłabienia. W miarę wzrostu ciśnienia krwi ściana naczynia ulega rozciągnięciu, tworząc uwypuklenie wypełniony krwią, który z czasem może zwiększać swoją objętość i uciskać sąsiednie struktury nerwowe. Większość tętniaków ma postać workowatą i lokalizuje się w obrębie koła tętniczego Willisa, czyli strategicznego układu naczyń u podstawy mózgu, gdzie często występują rozwidlenia tętnic.
Problem dotyczy ok. 3 % populacji, choć dane z badań sekcyjnych i rezonansu magnetycznego sugerują, że u osób po 50. roku życia odsetek ten może być nawet wyższy. Tętniaki najczęściej ujawniają się pomiędzy 40. a 60. rokiem życia, a ryzyko ich wykrycia rośnie wraz z wiekiem i występowaniem czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie czy palenie papierosów.
Gdzie boli tętniak mózgu?
Sam niepęknięty tętniak mózgu rzadko wywołuje ból. Jeśli jednak uciska sąsiednie struktury, pacjent może odczuwać:
- uporczywe, jednostronne bóle głowy za oczodołem lub skronią,
- ból promieniujący do potylicy lub karku,
- rzadziej – ból o charakterze neuralgicznym.
Miejsce bólu zależy od lokalizacji zmiany, ale warto pamiętać, że nagły „najsilniejszy w życiu” ból głowy jest typowym sygnałem pęknięcia tętniaka i wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia.
Przyczyny powstania tętniaka mózgu
Do najczęstszych czynników ryzyka należą:
- wrodzona słabość ściany naczynia (nieprawidłowości włókien kolagenowych i elastynowych),
- nadciśnienie tętnicze – stale podwyższone ciśnienie zwiększa siłę naporu krwi,
- palenie tytoniu – toksyny dymu uszkadzają śródbłonek,
- miażdżyca i stany zapalne ściany tętnic,
- czynniki genetyczne – tętniaki mózgu występują częściej w rodzinach obciążonych krwawieniem podpajęczynówkowym,
- choroby tkanki łącznej np. zespół Ehlersa–Danlosa (rzadka choroba tkanki łącznej), policystyczna choroba nerek,
- nadużywanie alkoholu i kokainy.
Tętniak mózgu – objawy przed pęknięciem
Większość tętniaków nie daje żadnych symptomów aż do momentu pęknięcia. U niektórych pacjentów mogą jednak pojawić się nieswoiste sygnały ostrzegawcze:
- nawracające bóle głowy, pogarszające się z czasem,
- przejściowe zaburzenia widzenia (podwójne widzenie, „zamglony” obraz),
- opadnięcie powieki lub poszerzenie źrenicy po jednej stronie,
- krótkotrwałe napady niedowładu lub drętwienia kończyn,
- sztywność karku, światłowstręt.
Takie objawy wymagają pilnej konsultacji neurologicznej, szczególnie gdy współistnieją czynniki ryzyka, jak nadciśnienie czy palenie.
Jak szybko rośnie tętniak mózgu?
Tempo wzrostu tętniaka jest zróżnicowane. Większość zmian rośnie powoli w ciągu miesięcy lub lat, ale ok. 1 % rocznie może powiększać się szybciej i pękać nawet przy średnicy < 7 mm. Kluczowe znaczenie mają:
- wielkość początkowa (powyżej 7 mm – ryzyko rośnie gwałtownie),
- lokalizacja w tylnym kręgu naczyniowym,
- nieregularny kształt,
- niekontrolowane nadciśnienie oraz palenie papierosów.
Regularne badania obrazowe (angio‑TK lub angio‑MR) co 6–12 miesięcy pozwalają ocenić dynamikę zmian.
Leczenie tętniaka mózgu
Dobór terapii zależy od wielkości, położenia i stanu klinicznego pacjenta.
Metody zabiegowe:
- Klipsowanie neurochirurgiczne – założenie metalowego klipsa na szyję tętniaka po otwarciu czaszki; trwałe wyłączenie zmiany z krążenia.
- Embolizacja wewnątrznaczyniowa (coiling) – wypełnienie worka tętniaka platynowymi spiralami wprowadzanymi cewnikiem przez tętnicę udową; zabieg małoinwazyjny.
Postępowanie zachowawcze:
- kontrola ciśnienia, rzucenie palenia, ograniczenie alkoholu,
- regularne kontrole angiograficzne u osób z małymi (< 7 mm) i stabilnymi tętniakami.
Decyzję o leczeniu podejmuje interdyscyplinarny zespół (neurochirurg, neuroradiolog interwencyjny) wraz z pacjentem.
FAQ. Tętniak mózgu – często zadawane pytania
Zrezygnuj z palenia tytoniu, ogranicz alkohol, unikaj forsownego wysiłku i nagle podnoszonego ciężaru; kontroluj ciśnienie krwi.
Mały, stabilny tętniak może nigdy nie pęknąć – wiele osób żyje z nim latami przy systematycznych kontrolach. Ryzyko rośnie wraz z wielkością i czynnikiem ryzyka.
Nie. Tętniak jest zmianą naczyniową, a nie guzem nowotworowym; jednak jego pęknięcie również stanowi stan zagrożenia życia.
Ryzyko pęknięcia tętniaka mózgu zależy głównie od jego wielkości i lokalizacji. Dla zmian < 7 mm w przednim kręgu naczyniowym wynosi ono zwykle 0,2–1 % rocznie, natomiast dla tętniaków ≥ 10 mm może sięgać 3–5 % rocznie – szczególnie jeśli są zlokalizowane w tylnym kręgu lub mają nieregularny kształt. U osób z rodzinnym występowaniem tętniaków ryzyko może być wyższe.
Predyspozycja może być rodzinna – krewni pierwszego stopnia mają 3–4‑krotnie wyższe ryzyko powstania tętniaka.
Większość niepękniętych, stabilnych tętniaków nie stanowi przeciwwskazania do lotu, ale przed podróżą warto skonsultować się z neurologiem.
Tętniak mózgu – podsumowanie
- Tętniak mózgu to uwypuklenie ściany tętnicy, które może pęknąć i spowodować krwotok.
- Czynniki ryzyka obejmują nadciśnienie, palenie, predyspozycje genetyczne i choroby tkanki łącznej.
- Objawy przed pęknięciem są niespecyficzne; nagły, silny ból głowy wymaga pilnej pomocy.
- Kluczowe metody leczenia to klipsowanie chirurgiczne i embolizacja coilami.
- Małe, stabilne tętniaki można obserwować, ale wymagają regularnych badań kontrolnych.
Bibliografia
- Bembenek J. Tętniak mózgu. mp.pl, 2023.
- Singer RJ, Ogilvy CS, Rordorf G. Unruptured intracranial aneurysms. UpToDate, aktualizacja 2025.
- Singer RJ, Ogilvy CS, Rordorf G. Treatment of cerebral aneurysms. UpToDate, aktualizacja 2025.
