Żółta febra, znana również jako żółta gorączka, to choroba wirusowa przenoszona przez komary. Występuje głównie w tropikalnych regionach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Choroba może przybierać różne postacie – od łagodnej do ciężkiej, prowadzącej do niewydolności wielonarządowej, a nawet śmierci. Dowiedz się, co wywołuje żółtą febrę i jak chronić się przed zachorowaniem.
Spis treści:
- Czym jest żółta febra?
- Co wywołuje żółtą gorączkę i jak można się nią zarazić?
- Jakie są objawy żółtej febry?
- Jak przebiega leczenie żółtej gorączki?
- Kiedy i dlaczego należy się zaszczepić przeciw żółtej febrze
- FAQ. Żółta febra – często zadawane pytania
- Żółta febra – podsumowanie
Czym jest żółta febra?
Żółta febra to ostra wirusowa choroba zakaźna należąca do grupy gorączek krwotocznych. Wywołuje ją wirus żółtej gorączki należący do rodziny Flaviviridae – tej samej, co wirus dengi, wirus zachodniego Nilu czy wirus japońskiego zapalenia mózgu. Głównym wektorem są komary z rodzaju Aedes (np. komar egipski) oraz – w Ameryce Południowej – leśne komary Haemagogus i Sabethes. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 żółta gorączka ma kod A95.
Żółta gorączka występuje endemicznie w rejonach tropikalnych Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Mimo że Polska nie znajduje się w strefie jej występowania, zagrożenie dotyczy osób planujących podróże do tych regionów.
| Na terenach endemicznych rocznie rozpoznawanych jest ok. 200 tysięcy przypadków. Podróżni chorują rzadko dzięki obowiązkowym szczepieniom na żółtą gorączkę. |
Śmiertelność żółtej febry
Żółta febra jest chorobą o wysokiej śmiertelności, która w przebiegu ciężkiej (toksycznej) postaci dochodzi do 50 %. Najczęściej zgon następuje w ciągu 7–10 dni, ale zdarza się nawet kilka tygodni od zakażenia. Najczęstsze przyczyny śmierci to niewydolność wątroby lub nerek oraz zaburzenia krzepnięcia prowadzące do krwotoków.
Co wywołuje żółtą gorączkę i jak można się nią zarazić?
Jak już wspomniano, żółta febra jest wywoływana przez wirusa żółtej gorączki. Do zakażenia dochodzi wyłącznie poprzez ukąszenie zainfekowanego komara. Nie ma możliwości bezpośredniego przeniesienia wirusa z człowieka na człowieka.
Komary przenoszące wirusa żółtej gorączki mogą żyć tylko w lasach deszczowych, na terenach zamieszkałych przez ludzi lub w obu środowiskach. Dlatego wyróżniane są 3 cykle transmisji:
- Cykl leśny – wirus przenosi się między komarami i małpami, a do zakażenia człowieka dochodzi przypadkowo (np. podczas wycieczki do dżungli).
- Cykl miejski – komary przenoszą wirusa między ludźmi na gęsto zaludnionych terenach.
- Cykl pośredni – na pograniczu dżungli komary przenoszą wirusa między małpami a ludźmi.
Wirus żółtej gorączki dostaje się do organizmu człowieka ze śliną komara. Najpierw namnaża się w miejscu wkłucia, ale już w ciągu 24 godzin przedostaje się do węzłów chłonnych, szpiku kostnego, śledziony, nerek i wątroby.
| Najwięcej przypadków żółtej gorączki dotyczy zakażeń w cyklu leśnym lub pośrednim. |
Jakie są objawy żółtej febry?
Okres od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów żółtej gorączki wynosi 3–6 dni. Początek choroby jest nagły. Objawowa żółta febra może mieć jednofazowy lub dwufazowy przebieg. Jednak większość przypadków jest bezobjawowa.
Pierwszy etap choroby to tzw. faza ostra. Obecne są następujące objawy:
- dreszcze,
- gorączka,
- ból głowy,
- osłabienie,
- bóle mięśni,
- zawroty głowy,
- nudności i wymioty.
Objawy żółtej gorączki ustępują po kilku dniach. Dochodzi do wyzdrowienia i nabycia odporności na całe życie. Jednak u około 15% osób w ciągu 48 godzin dolegliwości nawracają. Choroba postępuje, przechodząc w tzw. fazę toksyczną. Wówczas objawy żółtej febry obejmują:
- gorączkę,
- nudności i wymioty,
- żółtaczkę,
- ból nadbrzusza,
- objawy niewydolności nerek.
W ciężkich przypadkach rozwija się skaza krwotoczna. Pojawiają się krwawienia z błon śluzowych, układu oddechowego oraz do przewodu pokarmowego. Może rozwinąć się niewydolność wielonarządowa oraz śpiączka. W takich przypadkach rokowanie jest złe.
Jak przebiega leczenie żółtej gorączki?
Diagnostyka żółtej gorączki opiera się o badania molekularne metodą RT-PCR lub badania serologiczne polegające na wykryciu swoistych przeciwciał klasy IgM lub IgG.
Nie ma leczenia przyczynowego żółtej febry. Terapia opiera się na łagodzeniu objawów (poprzez podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych) i podtrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych (m.in. wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej, transfuzja krwi, hemodializa).
Leczenie żółtej febry trwa zwykle kilka dni. W ciężkich przypadkach powrót do zdrowia może trwać nawet kilka tygodni.
| W leczeniu żółtej gorączki nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych ze względu na zwiększone ryzyko krwawień. |
Kiedy i dlaczego należy się zaszczepić przeciw żółtej febrze
Szczepionka na żółtą febrę jest skuteczną metodą profilaktyki. Preparat zawiera żywego, atenuowanego wirusa i zapewnia długotrwałą odporność już po jednej dawce. Szczepienie może być podane już od 9. miesiąca życia.
Szczepienie na żółtą gorączkę jest obowiązkowe i stanowi warunek wjazdu do krajów endemicznego i epidemicznego występowania choroby (kraje Afryki oraz Ameryki Południowej i Środkowej). Zaszczepić muszą się również osoby opuszczające te tereny i udające się do Australii lub tropikalnej części Azji.
>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?
W Polsce szczepienie na żółtą gorączkę można wykonać wyłącznie w certyfikowanych placówkach medycyny podróży. Po zaszczepieniu pacjent otrzymuje Międzynarodową Książeczkę Szczepień – tzw. żółtą książeczkę, która jest honorowanym dokumentem na granicach wielu państw.
| Szczepionka na żółtą febrę nie może być podawana dzieciom poniżej 9. miesiąca życia, kobietom w ciąży oraz osobom uczulonym na białko jaja kurzego i z poważnym niedoborem odporności. |
FAQ. Żółta febra – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co to jest żółta febra, jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia.
Żółta gorączka to wirusowa choroba zakaźna występująca w rejonach tropikalnych, przenoszona przez komary.
Chorobę wywołuje wirus żółtej gorączki, który przenoszony jest przez ukąszenia zakażonych komarów.
Początkowe objawy żółtej febry to gorączka, dreszcze, bóle mięśni i głowy, nudności, wymioty. W fazie toksycznej mogą pojawić się żółtaczka, krwawienia, objawy neurologiczne i niewydolność wielonarządowa.
Nie istnieje leczenie przyczynowe. Terapia żółtej febry polega na łagodzeniu objawów i wspieraniu podstawowych funkcji życiowych.
Nie należy lekceważyć objawów ani stosować samoleczenia. Niewskazane są leki z kwasem acetylosalicylowym, ponieważ zwiększają ryzyko krwawień. Konieczne jest zgłoszenie się do lekarza.
Żółta febra – podsumowanie
- Żółta febra to poważna, wirusowa choroba zakaźna przenoszona przez komary występujące w tropikalnych rejonach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej.
- Choroba może przebiegać bezobjawowo lub w dwóch fazach, z których najgroźniejsza – toksyczna – wiąże się z uszkodzeniem narządów i wysoką śmiertelnością.
- Szczepienie ochronne to najskuteczniejsza forma zapobiegania żółtej gorączce i często stanowi warunek wjazdu do krajów endemicznych.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.16.3. (dostęp 07.08.2025)
- M. Dąbrowska, R. Flisiak, Skuteczność i bezpieczeństwo szczepienia przeciw żółtej gorączce osób wyjeżdżających na tereny endemiczne, PRZEGL EPIDEMIOL 2010; 64: 319 – 322
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/zolta-goraczka/ (dostęp 07.08.2025)
- P. Kajfasz, Profilaktyka chorób tropikalnych, Medycyna po Dyplomie 2011, vol. 20, s. 34-41
- https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/165565,zolta-goraczka (dostęp 07.08.2025)
- https://www.mp.pl/szczepienia/szczepionki/podroze/341111,szczepienie-przeciwko-zoltej-goraczce-przypominac-czy-nie-przypominac (dostęp 07.08.2025)
