Szacuje się, że żylaki kończyn dolnych występują nawet u 30–60% dorosłych. Chociaż wiele osób traktuje je jedynie jako defekt estetyczny, w rzeczywistości są objawem przewlekłej niewydolności żylnej, która w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań. Dowiedz się, od czego robią się żylaki na nogach, na jakie objawy zwrócić uwagę oraz jakie są możliwości leczenia.
Spis treści:
- Czym są żylaki nóg?
- Objawy żylaków – jak wyglądają żylaki na nogach?
- Od czego robią się żylaki nóg?
- Diagnostyka żylaków na nogach
- Jak leczyć żylaki?
- Żylaki na nogach: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
- Żylaki nóg: podsumowanie informacji
Czym są żylaki nóg?
Żylaki to trwałe, patologiczne poszerzenia żył powierzchownych, które stają się widoczne pod skórą w postaci krętych, niebiesko-fioletowych wypukłości. Najczęściej pojawiają się na łydkach, w okolicy podkolanowej oraz na udach. Ich powstawanie związane jest z zaburzeniem funkcjonowania zastawek żylnych. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 żylaki nóg mają symbol I83.
Wyróżnia się następujące typy żylaków na nogach:
- teleangiektazje – płytko położone w skórze drobne, rozszerzone naczynia krwionośne,
- żylaki siatkowate – sieć krętych żyłek (o średnicy 1–3 mm) widoczna pod powierzchnią skóry,
- żylaki głównych pni żylnych – poszerzenie żyły odpiszczelowej lub odstrzałkowej widoczne na tylnej powierzchni łydki lub na przyśrodkowej powierzchni kończyny dolnej.
Żylaki na nogach są manifestacją przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ). Jest to poważne schorzenie, które wymaga wczesnego rozpoznania i wdrożenia leczenia. Brak terapii w skrajnych przypadkach może prowadzić m.in. do niegojących się ran na podudziach (tzw. owrzodzenia żylne) czy powstawania zakrzepów w żyłach powierzchownych lub głębokich.
>> Zobacz także: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka
| Zdarza się, że dochodzi do pęknięcia żylaków na nodze. Najczęściej ma to miejsce, gdy skóra kończyny jest cienka i uszkodzona (np. przez owrzodzenie) lub gdy dojdzie do urazu mechanicznego. |
Objawy żylaków – jak wyglądają żylaki na nogach?
Wygląd żylaków kończyn dolnych zależy od stopnia zaawansowania problemu. Początkowo widoczne są niewielkie poszerzone naczynia krwionośne przypominające pajączki. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się charakterystyczne, wypukłe i kręte żyły widoczne pod skórą.
W niektórych przypadkach występują dodatkowe objawy żylaków nóg. Są to:
- dyskomfort podczas długotrwałego stania lub siedzenia,
- uczucie ciężkości nóg,
- bóle nóg,
- obrzęk okolicy stopy i kostki (często jednostronny),
- tkliwość tkanek nad żylakiem,
- bolesne skurcze nóg,
- świąd skóry na nogach,
- przebarwienia skóry na nogach.
>> Zobacz także: Opuchnięte nogi i kostki. Możliwe przyczyny opuchlizny nóg
| Szczególną uwagę należy zwrócić na obrzęk łydki lub całej nogi, który pojawia się nagle i towarzyszą mu bolesność uciskowa oraz ocieplenie i zmiana zabarwienia skóry kończyny na różowo-siną. Takie objawy wskazują na zakrzepicę żylną, która wymaga niezwłocznej pomocy medycznej. |
Od czego robią się żylaki nóg?
Żylaki kończyn dolnych powstają w wyniku niewydolnego układu zastawek żylnych. W efekcie krew z żył głębokich powraca do żył powierzchownych, zamiast płynąć dalej w kierunku serca. Zjawisko to określa się mianem refluksu żylnego. Jego przyczyną może być również osłabienie ściany żyły na skutek przewlekłego stanu zapalnego lub zmiany składu kolagenu.
Refluks żylny powoduje:
- zastój krwi w żyłach,
- wzrost ciśnienia wywieranego na ściany naczynia krwionośnego,
- stopniowe poszerzanie się żyły.
Powstawanie żylaków kończyn dolnych jest procesem wieloczynnikowym. Dużą rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. Dziedziczona jest skłonność do osłabienia struktury tkanki łącznej budującej ścianę żył, co prowadzi do ich mniejszej elastyczności i niewydolności zastawek. Inne czynniki ryzyka żylaków na nogach to:
- płeć żeńska,
- praca stojąca lub siedząca,
- otyłość,
- palenie papierosów,
- ograniczona mobilność,
- siedzący tryb życia,
- przebyta zakrzepica naczyń żylnych,
- ciąża.
Ryzyko żylaków nóg wzrasta wraz z wiekiem. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się około 40. roku życia, ale zdarzają się nawet u osób młodszych.
Diagnostyka żylaków na nogach
Podstawą rozpoznania żylaków nóg jest dokładny wywiad lekarski oraz badanie fizykalne. Lekarz ocenia wygląd kończyn, stopień nasilenia objawów oraz rodzaj, lokalizację i rozległość zmian.
Przed wdrożeniem leczenia żylaków nóg rekomendowana jest ultrasonografia dopplerowska, która pozwala ocenić przepływ krwi, stan zastawek i obecność ewentualnych zakrzepów. USG Doppler jest przeprowadzane w pozycji stojącej.
Aby odróżnić refluks żył powierzchownych od refluksu żył głębokich można również wykonać próby czynnościowe:
- test Trendelenburga – pacjent unosi nogę w pozycji leżącej, następnie lekarz zakłada na nią opaskę uciskową, prosi o wstanie i obserwuje czas wypełnienia się żylaków;
- próbę Perthesa – pacjent maszeruje przez 5 minut z opaską uciskową założoną na udo, a lekarz obserwuje zachowanie żylaków (uwidocznienie lub zapadnięcie się).
| Do określenia stopnia zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej służy klasyfikacja CEAP. Teleangiektazje zaliczane są do kategorii C1, a żylaki do kategorii C2. |
Jak leczyć żylaki?
Leczenie żylaków można podzielić na niezabiegowe oraz zabiegowe. Dobór metody terapii zależy od stopnia zaawansowania problemu, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz jego oczekiwań estetycznych.
Do niezabiegowego leczenia żylaków na nogach zaliczane są:
- zmiana stylu życia (regularne ćwiczenia, utrzymanie prawidłowej masy ciała, zaprzestanie palenia papierosów, unikanie długotrwałego pozostawania w jednej pozycji, odpoczynek z uniesionymi nogami),
- leczenie uciskowe (noszenie specjalnych pończoch uciskowych),
- farmakoterapia (leki flebotropowe; łagodzą objawy i obrzęki, ale nie usuwają refluksu ani żylaków).
Do metod chirurgicznego leczenia żylaków nóg należą:
- skleroterapia polegająca na podaniu środka obliterującego do wnętrza żyły,
- laserowe usuwanie żylaków,
- ablacja prądem o częstotliwości radiowej (tzw. termoablacja),
- klasyczne leczenie chirurgiczne.
Należy pamiętać, że ze względu na udział czynników genetycznych, żylaki kończyn dolnych mogą nawracać, mimo skutecznego leczenia.
Żylaki na nogach: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące żylaków kończyn dolnych.
Żylaki na nogach mogą powodować dyskomfort, uczucie ciężkości lub ból – szczególnie w wyniku długotrwałego stania lub siedzenia. Dolegliwości bólowe zwykle nasilają się w godzinach wieczornych.
Żylaki na nogach są objawem przewlekłej niewydolności żylnej, która nieleczona zwiększa ryzyko powstawania zakrzepicy, krwawień z pękniętych żylaków czy rozwoju owrzodzeń żylnych.
Leczenie żylaków kończyn dolnych dopasowywane jest indywidualnie do każdej osoby. Wśród stosowanych metod wymienić można m.in. kompresjoterapię, farmakoterapię, skleroterapię, laseroterapię, ablację prądem, zabieg chirurgiczny.
Samo picie wody nie usuwa żylaków. Jednak odpowiednie nawodnienie organizmu jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu krążenia.
Regularne spacery mają korzystny wpływ na krążenie żylne. Podczas chodzenia pracują mięśnie łydek, które działają jak pompa wspomagająca przepływ krwi w kierunku serca. Dlatego aktywność fizyczna stanowi jeden z podstawowych elementów profilaktyki i leczenia zachowawczego żylaków nóg.
Żylaki nóg: podsumowanie informacji
- Żylaki na nogach są widoczne pod skórą jako uwypuklone, poszerzone i kręte naczynia krwionośne.
- Żylaki są objawem przewlekłej niewydolności żylnej. Do głównych czynników ryzyka zalicza się: predyspozycje genetyczne, palenie papierosów, otyłość, siedzący tryb życia, ciążę.
- Leczenie żylaków nóg obejmuje metody niezabiegowe (np. kompresjoterapię, zmianę stylu życia, farmakoterapię) i zabiegowe (np. laseroterapię, skleroterapię, ablację prądem).
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- P. Mościcka i in., Przewlekła niewydolność żylna – obraz kliniczny, Leczenie Ran 2019, s. 84–91
- N. Hajok i in., Żylaki kończyn dolnych – aktualnie stosowane metody terapii, Innowacje w medycynie – przegląd wybranych technologii XXI w., Wydawnictwo Naukowe ArchaeGraph
- H. Marona, A. Kornobis, Patofizjologia rozwoju żylaków oraz wybrane metody ich leczenia – aktualny stan wiedzy, Farm Pol 2009; 65: 88–92
- https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/zylaki/63354,zylaki (dostęp 01.09.2025)
- https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wywiady-wyklady/328203,przewlekla-niewydolnosc-zylna-streszczenie-wytycznych-europejskiego-towarzystwa-chirurgii-naczyniowej-esvs-czesc-dla-pacjentow (dostęp 01.09.2025)
- https://podyplomie.pl/chirurgia/26450,zylaki (dostęp 01.09.2025)
