Niestrawność, czyli dyspepsja, to powszechnie występujący zespół objawów ze strony przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach jest spowodowana zmianami fizjologicznymi zachodzącymi w organizmie (np. podczas ciąży) czy błędami żywieniowymi, a w innych może świadczyć o chorobie. Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się więcej o przyczynach, a także objawach i metodach leczenia dyspepsji.
| Kluczowe informacje: >> Dyspepsja to zespół objawów ze strony przewodu pokarmowego, które są związane z przyjmowaniem i trawieniem pokarmów. >> Wyróżnia się dwa rodzaje niestrawności: organiczną i czynnościową (druga z wymienionych występuje częściej). >> Dają one objawy, takie jak m.in. nieprzyjemne uczucie zalegania pokarmu w żołądku, ból w górnej części brzucha czy nudności i wymioty, które mogą być łagodzone metodami farmakologicznymi i niefarmakologicznymi. >> W przypadku dyspepsji czynnościowej nie ma jednej, łatwo wykrywalnej organicznej przyczyny. Z kolei przy dyspepsji organicznej szuka się ich wśród różnych schorzeń (m.in. choroby wrzodowej żołądka). |
Spis treści:
- Czym jest niestrawność (dyspepsja)?
- Niestrawność – możliwe przyczyny
- Niestrawność u kobiet w ciąży – objawy i przyczyny
- Niestrawność – diagnostyka i leczenie dyspepsji
- Niestrawność – domowe sposoby łagodzenia dolegliwości
- Dieta przy niestrawności – co jeść, a czego unikać?
- FAQ. Niestrawność (dyspepsja) – często zadawane pytania
Czym jest niestrawność (dyspepsja)?
Dyspepsja (potocznie nazywana “niestrawnością”) to zespół objawów, które powodują dyskomfort związany z przyjmowaniem i trawieniem pokarmów. Najczęściej jest to ból w górnej części brzucha. Szacuje się, że zgłasza go rocznie około 10-30% populacji.
Rodzaje dyspepsji – organiczna i czynnościowa
Wyróżnia się dwa rodzaje dyspepsji:
- organiczną
- czynnościową
Dyspepsja organiczna jest wtórna do innej choroby, np. nowotworu (szczególnie raka żołądka), choroby wrzodowej żołądka czy choroby refluksowej przełyku. Może być również spowodowana działaniem niepożądanym niektórych leków m.in. preparatów potasu i żelaza, niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy leków przeciwreumatycznych.
Większość przypadków przewlekłej niestrawności stanowi dyspepsja czynnościowa. Jej podłoże jest złożone i obejmuje zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego. Objawy niestrawności obejmują:
- uczucie przepełnienia, które pojawia się niedługo po rozpoczęciu jedzenia i jest nieproporcjonalne do ilości spożytego pokarmu
- nieprzyjemne uczucie zalegania pokarmu w żołądku
- ból w górnej części brzucha, tj. powyżej pępka
- pieczenie ograniczone do nadbrzusza, które nie promieniuje do klatki piersiowej w okolice mostka (w przeciwieństwie do uczucia pieczenia występującego przy chorobie refluksowej przełyku)
- nudności i wymioty, odbijanie się treścią pokarmową i nawracające, uciążliwe odbijania – są to objawy z zakresu górnego odcinka przewodu pokarmowego, które mogą towarzyszyć dyspepsji
Przy czym należy podkreślić, że nie ma jednego objawu pojawiającego się u wszystkich osób z niestrawnością. Przebieg dyspepsji różni się w zależności od przypadku.
Ile trwa niestrawność?
Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie o to, ile trwa niestrawność. Nieprzyjemne objawy mogą utrzymywać się od kilku godzin do kilku dni. Jeśli nie ustępują przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem.
Niestrawność – możliwe przyczyny
Przyczyny dyspepsji czynnościowej nie są znane. Jedna z hipotez mówi, że może być ona spowodowana zaburzoną kurczliwością wybranych odcinków przewodu pokarmowego. Z kolei inna wskazuje na osłabioną reakcję przewodu pokarmowego na niektóre bodźce zewnętrzne.
W przypadku wspomnianej już dyspepsji organicznej, przyczynami mogą być różne choroby lub przyjmowanie niektórych leków.
Niestrawność u kobiet w ciąży – objawy i przyczyny
Niestrawność w ciąży to problem, z którym zmaga się niejedna kobieta ciężarna. Objawia się ona m.in. bólem brzucha, pieczeniem w nadbrzuszu czy uczuciem przepełnienia niedługo po rozpoczęciu jedzenia.
Jakie są przyczyny niestrawności w czasie ciąży? Jedną z nich są zmiany fizjologiczne, które zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej. Mowa tu o zwiększającym się poziomie progesteronu czy uciskiem powiększającej się macicy na żołądek.
>> Sprawdź również: Ból brzucha w ciąży. Jakie objawy powinny niepokoić?
Niestrawność – diagnostyka i leczenie dyspepsji
Diagnostyka dyspepsji wymaga przeprowadzenia szczegółowego wywiadu lekarskiego, a także badań laboratoryjnych i obrazowych. Podstawą jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zaleca się, aby wykonać ją pilnie, jeśli występują tzw. objawy alarmowe. Należą do nich:
- niezamierzona utrata masy ciała
- wymioty
- guz w nadbrzuszu
- krwawienie z przewodu pokarmowego
- zaburzenia połykania
- żółtaczka
- nocne bóle brzucha
Jak leczyć niestrawność? W przypadku dyspepsji organicznej konieczne jest wyleczenie choroby podstawowej (np. choroby wrzodowej żołądka, choroby refluksowej przełyku), które powodują nieprzyjemne dolegliwości. Schemat postępowania zależy od danej jednostki chorobowej.
Z kolei w przypadku dyspepsji czynnościowej zazwyczaj nie da się ustalić przyczyny. W związku z tym nie ma jednolitego schematu leczenia. Lekarz może zlecić leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego w żołądku, leki prokinetyczne czy leki o działaniu rozkurczowym.
Niestrawność – domowe sposoby łagodzenia dolegliwości
Istnieją również domowe sposoby na niestrawność. Jednym z nich jest stosowanie ziół. Jakie zioła na niestrawność są polecane? Pomocne w łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości ze strony pokarmowego mogą być:
- rumianek pospolity (kwiat)
- melisa lekarska (liść)
- ostropest plamisty (owoce)
- kminek (owoce)
Wśród innych domowych metod na niestrawność wymienia się m.in. noszenie luźnych ubrań, stosowanie ciepłych okładów na brzuch, branie relaksujących kąpieli, techniki relaksacyjne, a także odpowiednio zbilansowaną dietę.
Dieta przy niestrawności – co jeść, a czego unikać?
Dieta na niestrawność powinna być lekkostrawna. Jej główne zasady to:
- spożywanie mniejszych objętościowo, ale częstszych posiłków (zazwyczaj zaleca się 5-6 posiłków dziennie, co 2-3 godziny)
- jedzenie ostatniego posiłku najpóźniej 2-3 godziny przed snem
- usuwanie skórek i pestek z warzyw czy owoców
- oddzielanie i usuwanie twardych i zwłókniałych części roślin (np. ze szparagów i fasolki szparagowej)
- wybieranie produktów świeżych, a także dojrzałych i delikatnych warzyw i owoców
- stosowanie odpowiednich technik kulinarnych – zalecane jest gotowanie (w wodzie lub na parze), duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie bez tłuszczu (w pergaminie lub naczyniu żaroodpornym)
- dodawanie niewielkiej ilości tłuszczu roślinnego (np. oliwy z oliwek extra virgin, oleju lnianego) dopiero po przyrządzeniu posiłku
- stosowanie technik pozwalających na zmniejszenie ilości błonnika pokarmowego: wydłużenie czasu gotowania, miksowanie, przecieranie i rozdrabnianie
- unikanie dań smażonych na głębokim tłuszczu, wędzonych, peklowanych, pieczonych w dużej ilości tłuszczu, duszonych ze wcześniejszym obsmażaniem, panierowanych
- spożywanie drobnych kasz (np. mannej, kuskus), komosy ryżowej, amarantusa, białego ryżu, pszennego lub ryżowego makaronu, płatków owsianych błyskawicznych, wafli ryżowych, pieczywa na bazie mąki pszennej, kukurydzianej, ryżowej, ziemniaczanej lub jaglanej
Nie mniej ważne jest wybieranie odpowiednich przypraw. Do zalecanych należą m.in. natka pietruszki, koperek, majeranek, papryka słodka, sok z cytryny lub limonki, oregano, estragon, lubczyk, zioła prowansalskie, imbir i rozmaryn. Z kolei niewskazane są np. kostki rosołowe, mieszanki przypraw z glutaminianem sodu, ostra papryka, chrzan, ocet czy musztarda.
FAQ. Niestrawność (dyspepsja) – często zadawane pytania
Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące niestrawności.
Do napojów zalecanych należą: woda mineralna niegazowana, słaby napar z herbaty (czarnej, zielonej lub owocowej), wybrane napary ziołowe (np. z rumianku pospolitego, melisy lekarskiej), domowe buliony warzywne, napoje roślinne bez dodatku cukru (np. owsiany, migdałowy).
Tak, osoby zmagające się z niestrawnością mogą pić wodę z cytryną.
Niestrawność może powodować luźniejsze stolce. W niektórych przypadkach objawia się biegunką, czyli oddawaniem płynnych lub półpłynnych stolców z większą częstotliwością. Należy pamiętać, że biegunka nie jest głównym objawem dyspepsji.
Niestrawność może utrzymywać się przez kilka dni.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- https://www.forumginekologii.pl/artykul/dolegliwosci-w-ciazy-jak-sobie-z-nimi-radzic, dostęp: 06.07.2025
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/50640,dyspepsja, dostęp: 06.07.2025
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/bol-brzucha-w-ciazy-jakie-objawy-powinny-niepokoic/?srsltid=AfmBOorqIIHTKPHteUZX4uLfT9ljGqQ4tp8W9bpfJNYR7aOnIAUcvWtK, dostęp: 06.07.2025
- Bartnik, Witold. „Dyspepsja—co nowego na Kongresie DigestiveDiseaseWeek w Chicago w 2011 roku?.” Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy 3.3 (2011): 99-105.
