Przygryzanie policzków od środka – przyczyny i możliwe skutki

Z pozoru niewinny odruch – przygryzanie policzków czy warg – może przerodzić się w uporczywy nawyk, prowadzący do bólu, stanów zapalnych i trudnych do wyleczenia zmian w jamie ustnej. Sprawdź, skąd się bierze i jak skutecznie sobie z nim poradzić.

Spis treści:

1. Na czym polega przygryzanie policzków od środka i warg?
   • Czy przygryzanie policzków od środka to medyczny problem?
2. Narośle w jamie ustnej od przygryzania: przyczyny powstawania
   • Czy przygryzanie policzków od środka oznacza chorobę?
3. Objawy towarzyszące przygryzaniu policzków od wewnątrz i ust
4. Skutki gryzienia policzków i obgryzania warg
5. Narośle w jamie ustnej od przygryzania (i nie tylko): diagnostyka źródła problemu
6. Jak przestać przygryzać policzki i wargi?
7. Jak leczyć narośle w jamie ustnej od przygryzania?
8. Przygryzanie policzków i warg od środka: podsumowanie informacji

Na czym polega przygryzanie policzków od środka i warg?

Przygryzanie policzków od środka oraz obgryzanie warg to nawykowe, powtarzalne zachowania polegające na uszkadzaniu tkanek jamy ustnej zębami. W stomatologii zjawisko to określa się jako morsicatio buccarum (dla policzków) i morsicatio labiorum (dla warg).

Najczęściej występują nieświadomie: podczas stresu, skupienia, monotonnych czynności lub nawet w nocy, w czasie snu. U części osób mogą mieć charakter kontrolowany i celowy. Z biegiem czasu u niektórych osób nawyk ten może się utrwalić i być trudny do wyeliminowania.

>> Zobacz: Syndrom supermarketu – na czym polega i jak się objawia?

Czy przygryzanie policzków od środka to medyczny problem?

Jednorazowe przygryzienie błony śluzowej policzków od środka nie jest powodem do niepokoju, lecz jeśli powtarza się regularnie i prowadzi do uszkodzeń tkanek, może być uznane za problem medyczny.

W międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 nagryzanie policzka i wargi znajduje się w kategorii „inne choroby śluzówki warg i jamy ustnej” i jest oznaczone kodem K13.1.

W nowszej klasyfikacji ICD-11, a także w DSM-5 (amerykańskim systemie diagnozowania zaburzeń psychicznych), przewlekłe przygryzanie tkanek jamy ustnej jest rozważane jako forma zaburzeń nawykowych czynności ukierunkowanych na ciało (body-focused repetitive behaviors) – zachowań o charakterze kompulsywnym, które mogą wymagać specjalistycznej terapii.

Ponadto, przygryzanie policzków może również prowadzić do innych problemów medycznych: mikrourazów, nadżerek, narośli, przewlekłych stanów zapalnych błony śluzowej, a nawet stanów przedrakowych (np. leukoplakii).

Narośle w jamie ustnej od przygryzania: przyczyny powstawania

Długotrwałe przygryzanie policzków lub warg powoduje powtarzające się urazy błony śluzowej, które mogą prowadzić do miejscowego rozrostu tkanek i powstania narośli. Najczęściej są to tzw. włókniaki rzekome (fibroma): łagodne zgrubienia rozwijające się w odpowiedzi na przewlekłe drażnienie mechaniczne, zwykle wzdłuż linii zgryzu.

Przyczyną powstawania takich zmian jest reakcja obronna organizmu: tkanka łączna namnaża się w miejscu wielokrotnie uszkadzanym przez zęby. Jeśli drażnienie utrzymuje się, może dojść również do keratozy (nadmiernego rogowacenia) lub (rzadziej) do rozwoju leukoplakii (białej, nieścieralnej plamy na błonie śluzowej jamy ustnej).

U części osób obserwuje się też przewlekłe nadżerki, owrzodzenia lub ziarniniaki urazowe. Każda utrzymująca się narośl powinna być oceniona przez stomatologa.

>> Sprawdź: Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?

Czy przygryzanie policzków od środka oznacza chorobę?

Niekoniecznie, ale w niektórych przypadkach może być jej objawem. Przewlekły nawyk przygryzania bywa związany ze stresem, napięciem emocjonalnym lub stanami lękowymi.

W niektórych sytuacjach przygryzanie może być związane z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi (OCD), zaburzeniami adaptacyjnymi lub spektrum autyzmu, szczególnie u dzieci. Utrwalony nawyk, który prowadzi do regularnych uszkodzeń błony śluzowej, zmian zapalnych czy bólu, powinien być traktowany jako problem zdrowotny, wymagający konsultacji: nie tylko stomatologicznej, ale czasem również psychologicznej lub psychiatrycznej.

Objawy towarzyszące przygryzaniu policzków od wewnątrz i ust

Objawy zależą od częstotliwości oraz intensywności nawyku i obejmują:

• zaczerwienienie, podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej,
• białawe zgrubienia (keratoza),
• nadżerki, drobne owrzodzenia,
• uczucie bólu lub pieczenia przy jedzeniu,
• krwawienie z uszkodzonego miejsca,
• obecność narośli,
• szorstkość, grudkowatość lub „poszarpanie” śluzówki,
• wtórne zakażenia (bakteryjne lub grzybicze).

Mogą występować też dolegliwości natury psychicznej: dyskomfort, poczucie wstydu, napięcia lub trudności z opanowaniem odruchu przygryzania.

>> To może Cię zainteresować: Tiki nerwowe i ich przyczyny. Co mogą oznaczać i jak się ich pozbyć?

Skutki gryzienia policzków i obgryzania warg

Długotrwałe gryzienie policzków i warg może prowadzić do szeregu powikłań:

• przewlekłe stany zapalne błony śluzowej,
• pogłębianie się mikrourazów i ich trudniejsze gojenie,
• powstawanie narośli (np. włókniaków),
• rozwój keratozy lub leukoplakii (stanu przedrakowego),
• ból i trudności w jedzeniu,
• zwiększone ryzyko infekcji jamy ustnej,
• zaburzenia zgryzu (przy długotrwałym, jednostronnym gryzieniu),
• współwystępowanie z innymi nawykami parafunkcyjnymi, np. bruksizmem.

W ujęciu psychologicznym, nieleczony nawyk może pogłębiać napięcie emocjonalne i prowadzić do obniżonego komfortu psychicznego.

Narośle w jamie ustnej od przygryzania (i nie tylko): diagnostyka źródła problemu

Każda zmiana w jamie ustnej utrzymująca się dłużej niż 10-14 dni wymaga konsultacji stomatologicznej. Dentysta oceni lokalizację, charakter i możliwą przyczynę narośli. Jeśli zmiana budzi wątpliwości, może być zalecone jej usunięcie i badanie histopatologiczne.

Diagnostyka powinna obejmować także analizę nawyków pacjenta, mechanizmów radzenia sobie z napięciem i stresem, ewentualne zaburzenia psychiczne oraz czynniki mechaniczne (np. ostre krawędzie zębów, wady zgryzu). W razie potrzeby wskazana jest konsultacja psychologiczna, psychiatryczna lub ortodontyczna.

Jak przestać przygryzać policzki i wargi?

W leczeniu nawyku ważne jest kompleksowe podejście. Pomocne mogą być:

• techniki redukcji stresu i napięcia (np. trening relaksacyjny, ćwiczenia oddechowe),
• zwiększenie świadomości nawyku (np. prowadzenie dziennika, prośba o informację zwrotną od bliskich),
• zajęcie ust alternatywną czynnością (np. żuciem gumy bez cukru),
• stosowanie ochronnych nakładek na zęby (np. szyn relaksacyjnych),
• wsparcie psychoterapeutyczne (np. terapia poznawczo-behawioralna),
• farmakoterapia (w przypadku współistniejących zaburzeń lękowych lub OCD).

Kluczowe jest też wyeliminowanie ewentualnych drażniących czynników mechanicznych w jamie ustnej, takich jak ostre krawędzie zębów, nieprawidłowe wypełnienia.

>> Przeczytaj: Spuchnięty język – co może oznaczać? Możliwe przyczyny obrzęku języka

Jak leczyć narośle w jamie ustnej od przygryzania?

Leczenie zależy od rodzaju zmiany. Małe włókniaki rzekome mogą być obserwowane, o ile nie powodują dolegliwości. Najczęściej jednak zaleca się ich chirurgiczne usunięcie, zwłaszcza jeśli przeszkadzają, są drażnione mechanicznie lub nie goją się. Zabieg wykonywany jest zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym, a usunięta zmiana kierowana do badania histopatologicznego.

W przypadku zmian rogowaciejących (keratozy), kluczowe jest wyeliminowanie drażniącego czynnika. Natomiast leukoplakia zawsze wymaga kontroli lekarskiej – niektóre zmiany mogą wymagać biopsji i ścisłej obserwacji.

>> Sprawdź: Żółty nalot na języku – co może oznaczać? Przyczyny żółtego języka

Przygryzanie policzków i warg od środka: podsumowanie informacji

• Przygryzanie policzków i obgryzanie warg to nawykowe działania, które mogą prowadzić do mikrourazów, bólu i zmian w jamie ustnej.
• W przewlekłej formie nawyk ten może wymagać leczenia stomatologicznego, psychologicznego, czasem psychiatrycznego.
• Skutkiem mogą być m.in. włókniaki, keratoza, nadżerki, a nawet leukoplakia – stan przedrakowy.
• Diagnostyka obejmuje ocenę jamy ustnej, czynników psychicznych i mechanicznych.
• Leczenie polega zarówno na kontroli powstałych zmian, eliminacji urazów i zaadresowaniu przyczyny niepożądanego zachowania – w tym pracę nad stresem, nawykami i ewentualnymi zaburzeniami psychicznymi.

Bibliografia

1. Grant, J. E., Stein, D. J., Woods, D. W., & Keuthen, N. J. (Eds.). (2012). Trichotillomania, skin picking, and other body-focused repetitive behaviors. American Psychiatric Publishing.
2. Azrin, N. H., Nunn, R. G., & Frantz-Renshaw, S. E. (1982). Habit reversal vs negative practice treatment of self-destructive oral habits (biting, chewing or licking of the lips, cheeks, tongue or palate). Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 13(1), 49–54.
3. Neville, B. W., Damm, D. D., Allen, C. M., & Chi, A. C. (2016). Oral and Maxillofacial Pathology (5th ed.). Elsevier.
4. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). DSM-5®. American Psychiatric Publishing.