Alkohol a zdrowie. Jak wpływa na proces starzenia się?

Wpływ alkoholu na organizm człowieka jest złożony i zależy od wielu czynników, w tym od dawki, częstotliwości spożycia, wieku, oraz indywidualnych predyspozycji genetycznych. Chociaż  nie tak dawno uważano, że umiarkowane spożycie alkoholu może przynosić pewne korzyści, to ostatecznie naukowcy jednoznacznie stwierdzili, że alkohol – zarówno w jednorazowej dawce, jak i stosowany przewlekle – przynosi negatywne konsekwencje dla zdrowia. Jedną z nich jest przyspieszony proces starzenia się, szczególnie mózgu.

Spis treści:

1. Skutki picia alkoholu – wpływ alkoholu na zdrowie
   • Alkohol a przyspieszone starzenie się mózgu
   • Konsekwencje picia alkoholu – zaburzenia snu
   • Odwodnienie organizmu jako skutek picia alkoholu
   • Alkohol w organizmie a układ krążenia
2. Jak spowolnić proces starzenia wywołany alkoholem?
3. Podsumowanie
4. Wpływ alkoholu na organizm człowieka: najczęściej zadawane pytania FAQ

Skutki picia alkoholu – wpływ alkoholu na zdrowie

Nie istnieje dawka alkoholu, która byłaby bezpieczna dla zdrowia. Alkohol etylowy (etanol) wchłania się bardzo szybko z przewodu pokarmowego, jak również przez skórę i drogi oddechowe. Jest substancją toksyczną dla organizmu, niezależnie od dawki. Nie dostarcza żadnych niezbędnych dla zdrowia składników odżywczych, za to może utrudniać przyswajanie wielu witamin i składników mineralnych, powodując ich niedobory w organizmie. Ponadto picie alkoholu przyczynia się m.in. do:

• spowalniania ruchów i osłabiania koncentracji,
• zaburzeń wzroku i słuchu (nawet w niewielkiej dawce),
• podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego,
• powstawania groźnych nieżytów żołądka poprzez nadmierne pobudzenie wydzielania kwasu solnego w żołądku,
• odwodnienia,
• obniżenia odporności,
• uszkodzenia mięśnia sercowego, wątroby, trzustki, nerek i układu nerwowego,
• rozwoju nowotworów, zwłaszcza jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, piersi, jelita grubego i wątroby.

Spożycie alkoholu skraca długość życia na wiele sposobów. Z jednej strony osoby nietrzeźwe są bardziej narażone na wypadki, bójki i inne sytuacje przemocowe, a także bezpośrednie zatrucie alkoholem. Z drugiej strony regularne picie alkoholu, nawet w niewielkiej ilości, przyspieszenia rozwój chorób przewlekłych, w tym układu krążenia, przewodu pokarmowego czy nowotworów, które mogą zagrażać życiu. Dodatkowo spożycie alkohol przyspiesza proces starzenia się organizmu, a zwłaszcza mózgu.

>> Przeczytaj: FAS (alkoholowy zespół płodowy) – co to jest? Objawy, przyczyny, leczenie

Alkohol a przyspieszone starzenie się mózgu

Regularne picie alkoholu znacząco przyspiesza starzenie się mózgu i przyczynia się do upośledzenia funkcji poznawczych, w tym problemów z pamięcią. Proces ten jest złożony i prowadzi do szeregu negatywnych zmian, które wpływają na jego strukturę i funkcjonowanie. W przeciwieństwie do chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, uszkodzenia mózgu spowodowane alkoholem mogą być częściowo odwracalne po zaprzestaniu picia. U osób z zaburzeniami związanymi ze spożyciem alkoholu (AUD, ang. alcohol use disorder) nie obserwuje się charakterystycznych dla choroby Alzheimera złogów białkowych w mózgu. Mimo to, nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia demencji, choć niekoniecznie konkretnie choroby Alzheimera.

Wpływ alkoholu na przyspieszone starzenie się mózgu wynika z kilku kluczowych mechanizmów, które prowadzą do uszkodzenia neuronów i zaburzenia ich funkcjonowania, takich jak:

• neurozapalenie – które odgrywa istotną rolę w patogenezie wielu chorób neurodegeneracyjnych. Alkohol negatywnie wpływa na mikrobiom jelit, prowadząc do dysbiozy, czyli m.in. wzrostu liczby szkodliwych bakterii, a także do uszkodzenia bariery jelitowej. W rezultacie substancje produkowane przez bakterie, które normalnie nie wydostają się z jelit, przenikają do krwiobiegu. To wywołuje ogólnoustrojowy stan zapalny, który rozprzestrzenia się aż do mózgu, powodując proces zapalny w tkance nerwowej (neurozapalenie). Przewlekły stan zapalny przyczynia się do uszkodzeń komórek nerwowych (neuronów) i ich przedwczesnego starzenia,
• stres oksydacyjny – w organizmie etanol rozkładany jest do toksycznego związku— aldehydu octowego. Jest to silnie reaktywna substancja, która nasila stres oksydacyjny (uszkodzenia komórek przez wolne rodniki), który z kolei niszczy błony komórkowe lipidów, białek i DNA w komórkach mózgowych, co skutkuje ich dysfunkcją, a nawet śmiercią,
• zaburzenia metaboliczne – alkohol wpływa m.in. na metabolizm glukozy, głównego źródła energii dla mózgu. Hamuje uwalnianie glukozy z wątroby, zwiększając ryzyko hipoglikemii. W takiej sytuacji może dojść do niedobory glukozy dla komórek nerwowych i upośledzenia ich funkcjonowania oraz przyspieszania procesów degeneracji.

Wszystkie powyższe mechanizmy działają synergicznie, prowadząc do postępującego uszkodzenia neuronów, wpływając na różne aspekty życia, w tym również na sen.

>> To może Cię zainteresować: Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie

Konsekwencje picia alkoholu – zaburzenia snu

Picie alkoholu, choć początkowo może ułatwiać zasypianie i skracać czas potrzebny do zaśnięcia, znacząco pogarsza jakość snu, zwłaszcza w drugiej połowie nocy. Dzieje się tak, ponieważ alkohol zakłóca architekturę snu poprzez skracanie fazy NREM (sen głęboki), jak również fazy REM (sen płytki; z szybkimi ruchami gałek ocznych), która jest kluczowa dla procesów poznawczych. Ilość, jak i czas spożycia alkoholu przed snem bezpośrednio wpływają na nasilenie tych zaburzeń. Sen staje się płytki i przerywany, co prowadzi do licznych pobudek w ciągu nocy.

Konsekwencją takiego niepełnego, nocnego odpoczynku jest uczucie zmęczenia i senności w ciągu dnia, a także pogorszenie pamięci oraz koncentracji. Długotrwałe spożywanie alkoholu może prowadzić do przewlekłej bezsenności. Dodatkowo, łączenie alkoholu z lekami uspokajającymi i nasennymi jest niebezpieczne, ponieważ etanol wzmacnia ich działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy.

Odwodnienie organizmu jako skutek picia alkoholu

Alkohol jest również diuretykiem, co oznacza, że jego spożycie zaburza równowagę wodno-elektrolitową organizmu i prowadzi do odwodnienia. Jest to spowodowane tym, że alkohol hamuje wydzielanie wazopresyny – hormonu antydiuretycznego (ADH). Hormon ten jest produkowany w mózgu, a jego główną funkcją jest przekazywanie nerkom sygnału do ponownego wchłaniania wody. Gdy wydzielanie ADH jest zahamowane, nerki zamiast zatrzymywać wodę, zaczynają ją intensywnie wydalać. Skutkiem tego jest zwiększona produkcja moczu i znaczna utrata płynów, co stanowi główną przyczynę odwodnienia, a ponadto bezpośrednią przyczynę pojawienia się kaca.

Poza tym, alkohol powoduje nadmierne pocenie się oraz podrażnia błonę śluzową żołądka i jelit, a także negatywnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy.

>> Sprawdź: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Alkohol w organizmie a układ krążenia

Nadmierne spożycie alkoholu ma wielowymiarowy i szkodliwy wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Alkohol może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi w ciągu zaledwie kilku godzin od jego spożycia. Ponadto, regularne picie alkoholu prowadzi do utrzymywania się wysokiego ciśnienia tętniczego, które jest istotnym czynnikiem ryzyka zawału serca i udaru. Konsumpcja etanolu zwiększa również prawdopodobieństwo wystąpienia arytmii serca, w tym migotania przedsionków, które mogą prowadzić do zakrzepicy, udaru czy niewydolności serca. Długotrwałe spożywanie dużych ilości alkoholu powoduje także kardiomiopatię alkoholową, czyli osłabienia i uszkodzenia mięśnia sercowego.

Choć wcześniejsze badania sugerowały, że umiarkowane spożycie alkoholu, zwłaszcza czerwonego wina, może mieć pewne korzyści dla serca, najnowsze dane naukowe nie potwierdzają tych doniesień. Z uwagi na wymienione zagrożenia, Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA) nie zaleca spożywania alkoholu w celu poprawy zdrowia serca. Na szczęście szkodliwym skutkom alkoholu można zapobiegać, a częściowo nawet je cofnąć.

>> Zobacz: Badania wspierające leczenie alkoholizmu

Jak spowolnić proces starzenia wywołany alkoholem?

Spowolnienie procesu starzenia wywołanego alkoholem jest możliwe w momencie całkowitego zaprzestania spożycia alkoholu lub znacznego jego ograniczenia. Ważne jest również prowadzenie zdrowego stylu życia, w tym:

• stosowanie prawidłowo zbilansowanej diety bogatej, m.in. w błonnik, witaminy z grupy B, żelazo i polifenole; zalecanymi modelami żywienia są dieta śródziemnomorska, DASH oraz MIND,
• regularna aktywność fizyczna – dostosowana do wieku i możliwości danej osoby,
• praktykowanie ćwiczeń umysłowych, w tym uczenie się przez całe życie,
• utrzymanie należnej masy ciała,
• utrzymanie ciśnienia tętniczego krwi w zakresie normy,
• utrzymywanie serdecznych relacji społecznych.

Powyższe działania, a także całkowita abstynencja, mogą zapobiec dalszemu pogarszaniu się zdrowiu, a nawet częściowo odwrócić negatywne skutki picia alkoholu.

Podsumowanie

Alkohol jest substancją toksyczną, której spożycie nie niesie ze sobą żadnych korzyści zdrowotnych. Piecie alkoholu, niezależnie od ilości, prowadzi do negatywnych konsekwencji, takich jak przyspieszone starzenie się, rozwój nowotworów, zaburzenia neurologiczne, obniżenie jakości snu czy odwodnienie organizmu. Etanol wpływa również na układ sercowo-naczyniowy zwiększając ryzyko zwiększenia ciśnienia tętniczego krwi, arytmii czy kardiomiopatii.

Mimo tak licznych szkodliwych dla zdrowia skutków, wiele z nich, w tym uszkodzenia mózgu, jest częściowo odwracalnych po zaprzestaniu nadużywania alkoholu. Całkowita abstynencja w połączeniu ze zdrowym stylem życia, obejmującym zbilansowaną dietę, aktywność fizyczną i kontakty społeczne, może znacząco poprawić stan zdrowia i spowolnić procesy starzenia wywołane alkoholem.

Wpływ alkoholu na organizm człowieka: najczęściej zadawane pytania FAQ

Piśmiennictwo

1. Carlson E.R., GuerinS.P., Nixon K. i in. The neuroimmune system – Where aging and excess alcohol intersect. Alcohol, 2023, 107, 153-167,
2. EgervariG., SicilianoC.A., Whiteley E.L. i in. Alcohol and the brain: from genes to circuits. Trends Neurosci, 2021, 44(12), 1004-1015,
3. MelamedE., RungratanawanichW., Liangpunsakul S. i in. Alcohol, aging, and the gut microbiome: Intersections of immunity, barrier dysfunction, and disease. Alcohol, 2025, 128, 1-12,
4. Roerecke M. Alcohol’s Impact on the Cardiovascular System.Nutrients, 2021, 28, 13(10), 3419,
5. Rumgay H., Murphy N., Ferrar P. i in. Alcohol and Cancer: Epidemiology and Biological Mechanisms. Nutrients, 2021, 13(9):3173
6. SullivanE.V., i Pfefferbaum A. Alcohol use disorder: Neuroimaging evidence for accelerated aging of brain morphology and hypothesized contribution to age-related dementia. Alcohol, 2023, 107, 44-55,
7. Zahr N. M. Alcohol Use Disorder and Dementia: A Review. Alcohol Res, 2024, 44(1), 03,
8. GardinerC., WeakleyJ., Burke L.M. i in. The effect of alcohol on subsequent sleep in healthy adults: A systematic review and meta-analysis. Sleep Med Rev, 2025, 80, 102030,
9. MackusM., StockA.K., GarssenJ. i in. Alcohol hangover versus dehydration revisited: The effect of drinking water to prevent or alleviate the alcohol hangover. Alcohol, 2024, 121, 9-18.
10. Piano M.R., Marcus G.M., Aycock D.M. i in. Alcohol Use and Cardiovascular Disease: A Scientific Statement From the American Heart Association. Circulation, 2025, 152(1), e7-e21.