BMI u dzieci – jak je obliczyć i dlaczego jest takie ważne?

Wskaźnik BMI (Body Mass Index) to prosty sposób, aby sprawdzić, czy masa ciała dziecka jest prawidłowa w stosunku do jego wzrostu i wieku. Dlaczego jest to takie ważne? Prawidłowe BMI u dziecka zmniejsza ryzyko problemów zdrowotnych, a także wpływa na jego samopoczucie i sprawność fizyczną. W artykule wyjaśniamy, jak obliczyć BMI u dzieci, zinterpretować wyniki oraz zadbać, aby było prawidłowe.

Spis treści:

1. Czym jest BMI dzieci?
2. BMI dziewczynki – normy
3. BMI chłopcy – normy
4. Jak obliczyć BMI dzieci?
5. Interpretacja wyników BMI dzieci
6. Jak zadbać o prawidłowe BMI dzieci?
7. Zalety zdrowotne utrzymania optymalnego BMI dzieci
8. BMI dzieci – podsumowanie

Czym jest BMI dzieci?

BMI u dzieci to wskaźnik masy ciała, który pozwala ocenić, czy masa dziecka jest odpowiednia w stosunku do jego wzrostu i wieku. W przeciwieństwie do BMI dla dorosłych interpretacja wyniku u dzieci uwzględnia płeć i wiek, ponieważ zmiany w tkance tłuszczowej i rozwoju mięśni są różne na poszczególnych etapach wzrostu.

Warto jednak zaznaczyć, że BMI to tylko wskaźnik screeningowy – pełną ocenę stanu zdrowia dziecka przeprowadza lekarz. W okresie dojrzewania (12-16 lat) BMI u dzieci może być większe – to normalne. Co więcej, aktywni sportowo nastolatkowie mogą mieć wyższe BMI z powodu większej zawartości tkanki mięśniowej.

BMI dziewczynki – normy

Prawidłowe BMI (norma) dla dziewczynek to 5.-85. centyl – według siatek centylowych w oparciu o dane WHO oraz polskie siatki centylowe Instytutu Matki i Dziecka.

Przykładowe wartości BMI dla dziewczynek w różnym wieku (wartości dla 5.-85. percentyla):

• 2 lata: 15,2-18,8,
• 5 lat: 13,1-17,1,
• 10 lat: 13,7-21,0,
• 15 lat: 16,5-24,2.

>> Sprawdź: Fruktoza w diecie dziecka

BMI chłopcy – normy

Prawidłowe BMI (norma) dla chłopców to również 5.-85. centyl według siatek centylowych w oparciu o dane WHO oraz polskie siatki centylowe Instytutu Matki i Dziecka.

Przykładowe wartości BMI dla chłopców w różnym wieku (wartości dla 5.-85. percentyla):

• 2 lata: 15,5-19,1,
• 5 lat: 13,4-17,5,
• 10 lat: 14,0-21,6,
• 15 lat: 16,7-24,8.

>> Przeczytaj: Żywienie dziecka z niską masą ciała. Jak zwiększyć kaloryczność posiłków?

Jak obliczyć BMI dzieci?

Wzór na BMI dla dzieci jest taki sam jak dla dorosłych:

Aby szybko obliczyć BMI swojego dziecka można skorzystać z kalkulatorów online (np. na stronach WHO lub Instytutu Matki i Dziecka).

Następnie wynik porównuje się z siatkami centylowymi – najczęściej stosowane są siatki WHO (dla dzieci 0-5 lat) lub siatki krajowe (np. opracowane przez Instytut Matki i Dziecka w Polsce).

Interpretacja wyników BMI dzieci

Wynik BMI u dzieci porównuje się z siatkami centylowymi, które pokazują, jak masa ciała dziecka wypada na tle rówieśników. Percentyl (centyl) wskazuje, jaki procent dzieci w tej samej grupie wiekowej i płci ma niższe lub wyższe BMI.

Interpretacja wyników:

• poniżej 5. percentyla – niedowaga, wymaga diagnostyki i interwencji lekarskiej (choroby metaboliczne, zaburzenia odżywiania),
• 5.-85. percentyl – prawidłowa masa ciała, optymalne dla zdrowia,
• 85.-95. percentyl – nadwaga, zwiększone ryzyko problemów metabolicznych,
• powyżej 95. percentyla – otyłość, wymaga specjalistycznego leczenia (wysokie ryzyko cukrzycy, nadciśnienia i zaburzeń kostno-stawowych).

>> Warto przeczytać też:

• Nadwaga a otyłość – czym się różnią? Klasyfikacja, leczenie i konsekwencje otyłości
• Otyłość u dzieci i młodzieży – poważna choroba i duże wyzwanie

Jak zadbać o prawidłowe BMI dzieci?

Kluczem do prawidłowego BMI u dziecka jest równowaga między zdrowym odżywianiem a ruchem oraz pozytywny przykład ze strony rodziców. Oto praktyczne wskazówki:

• Zbilansowana dieta:
  • Regularne posiłki – 5 posiłków dziennie (3 główne + 2 zdrowe przekąski).
  • Warzywa i owoce – powinny stanowić podstawę posiłków (więcej warzyw niż owoców).
  • Umiarkowane spożycie słodyczy (najlepiej zastąp je zdrowymi przekąskami np. jogurt naturalny, owoce, orzechy) oraz słodzonych napoi (lepsza jest woda i herbaty owocowe bez cukru).
  • „Nierestrykcyjne” podejście – zwłaszcza w przypadku nadmiernej masy ciała.

>> Przeczytaj też: Żelazo w diecie dziecka

• Codzienna aktywność fizyczna:
  • Rekomenduje się co najmniej 60 minut ruchu dziennie – zabawa na świeżym powietrzu, jazda na rowerze, wychowanie fizyczne lub dodatkowe zajęcia sportowe.
  • Aktywność rodzinna – wspólne spacery, wycieczki rowerowe, spontaniczna aktywność ruchowa, wspólne wykonywanie obowiązków domowych.

• Zdrowy styl życia całej rodziny:
  • Dzieci naśladują rodziców – jeśli Ty jesz zdrowo i jesteś aktywny, dziecko też będzie to robić.
  • Czas spędzony przed ekranem – zgodnie ze stanowiskiem WHO maksymalnie 1-2 godziny dziennie (TV, komputer, telefon).

>> Sprawdź też: Talerz zdrowego żywienia

• Monitorowanie wzrostu i masy ciała:
  • Regularnie zaznaczaj BMI dziecka na siatkach centylowych w książeczce zdrowia.
  • Jeśli zauważysz niepokojące zmiany (szybki przyrost lub spadek masy ciała), skonsultuj się z lekarzem pediatrą.

Zalety zdrowotne utrzymania optymalnego BMI dzieci

Utrzymanie prawidłowego BMI u dzieci ma znaczący wpływ na ich rozwój psychoruchowy oraz stan zdrowia, również w przyszłości. Oto najważniejsze korzyści:

• lepszy rozwój fizyczny i sprawność – mają większą wytrzymałość i siłę mięśni oraz prawidłowy rozwój i wzrost kości,
• korzyści dla zdrowia psychicznego – dzieci z prawidłową masą ciała rzadziej doświadczają wyśmiewania czy stygmatyzacji,
• mniejsze ryzyko zaburzeń odżywiania – unikanie skrajności (anoreksja, kompulsywne objadanie się),
• lepsze wyniki w nauce – zdrowa dieta i ruch poprawiają koncentrację i funkcje poznawcze,
• mniejsze ryzyko otyłości w dorosłości – dzieci z prawidłowym BMI rzadziej zmagają się z otyłością w przyszłości i jej powikłaniami (cukrzycą typu 2, nadciśnieniem, wysokim cholesterolem).

>> Sprawdź też: Bulimia – co to za choroba? Objawy, przyczyny, leczenie i skutki

BMI dzieci – podsumowanie

• Monitorowanie BMI u dzieci pomaga wcześnie wykryć problemy, takie jak niedożywienie lub otyłość, które mogą wpływać na stan zdrowia teraz i w przyszłości.
• Zadbanie o prawidłowe BMI dziecka to inwestycja w jego zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne. Dzięki dobrym nawykom można uniknąć wielu chorób cywilizacyjnych i zapewnić dziecku lepszą jakość życia.
• BMI to tylko wskaźnik przesiewowy. W razie wątpliwości zawsze warto zasięgnąć porady specjalisty, który przeprowadzi pełną ocenę, uwzględniając rozwój mięśniowy, etap dojrzewania i inne czynniki.

Bibliografia

1. Siatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia, Standardy Medyczne/Pediatria, 2015, T. 12, 119-135.
2. Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży – Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (dostęp 20.05.2025 roku)
3. Otyłość dziecięca, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Otyłości Dziecięcej, Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, wydanie specjalne 1/2023.