Jednym z najczęściej występujących rodzajów alergii jest alergia na pyłki roślin. Może przyjmować postać m.in. alergicznego nieżytu nosa lub alergicznego zapalenia spojówek. Objawy pojawiają się sezonowo – w okresach pylenia konkretnych roślin – i mogą znacząco obniżać komfort życia. Osoby uczulone powinny monitorować aktualny kalendarz pylenia, aby móc odpowiednio przygotować się do sezonu alergicznego i ograniczyć narażenie na alergeny. Dowiedz się, jak rozpoznać alergię na pyłki roślin oraz co pyli w poszczególnych miesiącach i regionach Polski.
Spis treści:
- Czym jest alergia na pyłki?
- Jakie są objawy alergii na pyłki?
- Przyczyny alergii na pyłki roślin
- Kalendarz alergika. Co pyli w poszczególnych miesiącach?
- Pylenie w poszczególnych regionach Polski
- Kalendarz pylenia drzew
- Kalendarz pylenia traw i chwastów
- Diagnostyka i leczenie alergii na pyłki
- Kalendarz alergika. Jak uchronić się przed działaniem alergenów?
Czym jest alergia na pyłki?
Alergia to nadmierna i nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na substancje, które w normalnych warunkach nie powinny wywoływać objawów chorobowych. Gdy dochodzi do kontaktu z alergenem, organizm zaczyna się bronić, produkując przeciwciała IgE. To z kolei prowadzi do uwolnienia różnego rodzaju substancji (m.in. histaminy) odpowiadających za rozwój stanu zapalnego.
Alergia na pyłki to reakcja organizmu na białka zawarte w pyłkach roślin wiatropylnych. Alergeny dostają się do organizmu drogą oddechową.
Pyłki roślin zawierają wiele składników (głównie białka), które mogą stymulować odpowiedź immunologiczną organizmu u osób predysponowanych. Obecne są w nich również enzymy proteolityczne, które mogą uszkadzać barierę nabłonka układu oddechowego, co sprzyja wnikaniu alergenów.
Rośliny pylą w określonych miesiącach. Wiedza o tym, które alergeny występują w danym okresie, pozwala lepiej przygotować się na sezon pylenia.
Jakie są objawy alergii na pyłki?
Do najczęściej występujących objawów alergii na pyłki należą:
- kichanie i wodnisty katar,
- zatkany nos,
- świąd nosa,
- świąd lub pieczenie oczu,
- nadmierne łzawienie oczu,
- zaczerwienienie oczu,
- drapanie w gardle i kaszel,
- duszności,
- wysypka skórna.
Objawy alergii na pyłki często nasilają się podczas przebywania na zewnątrz z pobliżu pylących roślin (np. na łąkach), po skoszeniu trawy, w wietrzne dni.
Przyczyny alergii na pyłki roślin
Przyczyną alergii na pyłki jest nadwrażliwość układu odpornościowego, który błędnie rozpoznaje pyłki jako zagrożenie i uruchamia mechanizmy obronne.
Czynniki predysponujące do alergii na pyłki to:
- geny – skłonność do alergii może być dziedziczna (prawdopodobieństwo alergii wzrasta, jeżeli rodzice również są alergikami),
- środowisko – m.in. zanieczyszczenia powietrza, długotrwała ekspozycja na alergeny,
- styl życia – m.in. czynne lub bierne palenie papierosów, dieta.
>> Zobacz także: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie
Kalendarz alergika. Co pyli w poszczególnych miesiącach?
Aktualny kalendarz pylenia dla alergików został opracowany przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych na podstawie pomiarów stężenia pyłku roślin i zarodników grzybów mikroskopowych. Dzięki niemu osoby z alergią na pyłki traw, drzew czy chwastów mogą w szybki sposób dowiedzieć się, co teraz pyli w danym regionie.
>> Warto przeczytać: Alergia wziewna – co to jest? Przyczyny, objawy i diagnostyka
Sezon pylenia poszczególnych roślin zależy od:
- gatunku rośliny,
- regionu,
- warunków klimatycznych.
Należy pamiętać, że sezon pylenia każdego roku może zaczynać się wcześniej lub później, niż wskazują na to średnie z poprzednich lat. Wpływ na stężenie pyłków mogą mieć również zanieczyszczenia powietrza oraz lokalna roślinność. Dlatego konieczne jest śledzenie komunikatów dla alergików.
>> Zobacz także: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?
Co pyli w lutym?
W lutym trwa sezon pylenia drzew. W tym czasie w powietrzu obecne są pyłki leszczyny i olszy. Ich wysokie stężenie obserwuje się we wszystkich regionach poza Suwałkami i rejonami górskimi, gdzie określane jest jako niskie.
Co pyli w marcu?
W marcu nadal pyli leszczyna i olcha. Dołączają o nich pyłki brzozy i topoli – najpóźniej w centralnej i wschodniej części Polski oraz Suwałkach i rejonach górskich.
Co pyli w kwietniu i maju?
Na kwiecień przypada okres największego stężenia pyłków brzozy, topoli i dębu. Ostatnie z nich stanowią zagrożenie jeszcze w maju. Ponadto pojawiają się pyłki traw, babki lancetowatej, szczawiu i pokrzywy.
>> Zobacz także: Co ma wspólnego jabłko i brzoza, czyli zespół pyłkowo-pokarmowy
Co pyli w czerwcu i lipcu?
W kalendarzu pylenia w czerwcu i lipcu dominują pyłki traw i chwastów, takich jak babka lancetowata, pokrzywa oraz szczaw. Pojawiają się również pyłki komosy i bylicy. Natomiast w tych miesiącach zwykle przestają pylić drzewa.
Co pyli w sierpniu i wrześniu?
Sierpień i wrzesień to czas intensywnego pylenia chwastów, w tym ambrozji, bylicy oraz komosy. Alergeny tych roślin mogą powodować silne reakcje alergiczne, zwłaszcza w połączeniu z wysokimi temperaturami i dużą wilgotnością powietrza. Nadal obecne są pyłki traw, ale ich stężenie jest niższe.
Co pyli w październiku i listopadzie?
W niektórych regionach Polski na początku października obecne są jeszcze pyłki pokrzywy, bylicy i ambrozji. Wolne od ich obecności są Suwałki i tereny górskie.
Co pyli w grudniu i styczniu?
Grudzień jest wolny od pyłków drzew, traw i chwastów. Nieco inaczej przedstawia się kalendarz pylenia w styczniu. Prawie w całej Polsce – poza Suwałkami i rejonami górskimi – rozpoczyna się sezon pylenia leszczyny i olszy.
Pylenie w poszczególnych regionach Polski
Polska leży w strefie umiarkowanego klimatu przejściowego, co oznacza, że występują tu znaczące różnice w temperaturze, wilgotności i ilości opadów pomiędzy północą a południem oraz wschodem a zachodem kraju.
Co za tym idzie, w Polsce sezon pylenia drzew i traw rozpoczyna się najwcześniej w regionie południowo-zachodnim, a dopiero po około 10–14 dniach w północno-wschodnim. Natomiast pyłki chwastów pojawiają się najszybciej w południowo-wschodniej części kraju.
Kalendarz pylenia drzew
Kalendarz pylenia drzew zależy od regionu Polski. Alergie mogą powodować głównie:
- leszczyna,
- olcha,
- brzoza,
- dąb.
Dla uzyskania szczegółowych informacji dla danego regionu Polski konieczne jest zapoznanie się z kalendarzem i mapą pylenia.
Kalendarz pylenia traw i chwastów
Okres pylenia traw i chwastów w Polsce zależy od regionu. Szczegółowych informacji dostarczają kalendarz i mapa pylenia.
W Polsce występuje ponad 200 gatunków traw, jednak zostały one ujęte w jedną grupę. Dołączono do niej również zboża. Jest to spowodowane podobieństwem w budowie alergenów oraz możliwością wystąpienia reakcji krzyżowych. Natomiast najczęściej uczulającymi chwastami są: babka lancetowata, pokrzywa, szczaw, bylica, komosa i ambrozja.
Diagnostyka i leczenie alergii na pyłki
Diagnostyka alergii na pyłki opiera się o:
- szczegółowy wywiad medyczny (pytania dotyczące m.in. objawów oraz ich nasilenia i czasu występowania),
- punktowe testy skórne,
- badania krwi w kierunku alergii (m.in. diagnostyka alergii IgE-zależnej na poziomie molekularnym, testy metodą Polycheck).
Leczenie alergii na pyłki powinno być dostosowane indywidualnie do każdej osoby. Terapia i czas jej trwania zależy m.in. od rodzaju alergii oraz rodzaju i nasilenia objawów. Lekarz może zalecić stosowanie leków o działaniu miejscowym (np. donosowych) lub ogólnym. W leczeniu alergii znaczenie mają m.in. glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe, czy immunoterapia swoista.
>> Zobacz także: Wyleczyć się z alergii na pyłki – czy jest to możliwe?
Kalendarz alergika. Jak uchronić się przed działaniem alergenów?
Aby zminimalizować ryzyko narażenia na alergeny wziewne, zalecane jest:
- zapoznanie się z aktualnym kalendarzem pylenia i mapą pyleń dla alergików,
- regularne monitorowanie komunikatów dla alergików,
- unikanie wychodzenia na zewnątrz w dniach i porach o wysokim stężeniu pyłków,
- zmienianie ubrania po powrocie do domu,
- noszenie okularów przeciwsłonecznych i maseczek ochronnych,
- regularne mycie rąk,
- stosowanie domowych filtrów powietrza,
- wietrzenie mieszkania nad ranem, późnym wieczorem lub po opadach deszczu,
- unikanie suszenia prania na zewnątrz.
Bardzo ważne jest stosowanie zleconych leków oraz regularne zgłaszanie się do lekarza – szczególnie gdy alergia nie reaguje na dotychczasową terapię.
Alergia na pyłki pojawia się sezonowo – w okresie pylenia poszczególnych roślin. Uczulać mogą pyłki drzew, traw i chwastów. Należy monitorować informacje dotyczące tego, co teraz pyli w danym regionie Polski, aby móc odpowiednio przygotować się na sezon alergiczny. Objawy takie jak kichanie, katar, łzawienie i pieczenie oczu nigdy nie powinny być bagatelizowane. W diagnostyce alergii zastosowanie mają m.in. testy skórne i badania krwi.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- B. Majkowska-Wojciechowska, Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce, Alergia Astma Immunologia 2016, 21, s. 5-15
- E. Dadas i in., Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, Pediatr Med Rodz 2010, 6 (2), s. 92-99
- https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/62431,kalendarz-pylenia-roslin (dostęp 06.03.2025)
- B. Samoliński i in., Przygotowanie do sezonu pylenia 2023, Alergoprofil 2022, t. 18, nr 4, s. 3–10
- Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych http://www.alergen.info.pl/kalendarz_pylenia_roslin.php (dostęp 06.03.2025)
- https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57567,leczenie-alergii (dostęp 06.03.2025)
