Hipochondria (inaczej: zaburzenie hipochondryczne) to stan, w którym osoba nadmiernie martwi się o swoje zdrowie, interpretując normalne objawy fizyczne jako oznaki poważnej choroby. Czy hipochondria to choroba? Jakie są objawy somatyczne hipochondrii i jak odróżnić je od rzeczywistych dolegliwości? Jeśli często zastanawiasz się, czy poszczególne objawy oznaczają coś groźnego – ten artykuł wyjaśni, na czym polega hipochondria, jakie są jej objawy i przyczyny oraz jak można sobie z nią radzić.
Spis treści:
- Co to jest hipochondria?
- Objawy hipochondrii
- Przyczyny hipochondrii
- Jak leczyć hipochondrię?
- Hipochondria – często zadawane pytania
- Hipochondria – podsumowanie
Co to jest hipochondria?
Pierwsze skojarzenie z określeniem „hipochondryk” to zwykle nadmierne przejmowanie się swoim zdrowiem i wyolbrzymianie objawów. Hipochondria to jedno z zaburzeń psychiatrycznych z objawami somatycznymi, które stanowią ogromne wyzwanie zarówno dla nowoczesnej psychiatrii, jak i medycyny. Hipochondria to przekonanie o chorobie lub posiadaniu czynników mogących w przyszłości wywołać ciężkie schorzenia. Osoby z hipochondrią są przekonane o chorobie pomimo medycznych dowodów na jej istnienie, dlatego często obsesyjnie sprawdzają swoje ciało lub szukają informacji o chorobach. Samo określenie „hipochondria” kojarzy się na tyle negatywnie, że obecnie w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) mówi się o zaburzeniu lękowym związanym ze stanem zdrowia.
Hipochondria u dziecka
Większość badań na temat hipochondrii koncentruje się na populacji dorosłych, jednak hipochondria u dzieci może pojawić się już we wczesnym dzieciństwie i utrzymywać w okresie dorastania. Trwają jednak dyskusje, czy hipochondria u dziecka może być uznawana za niezależną jednostkę diagnostyczną. Badania wskazują, że objawy hipochondrii u dzieci nasilają się po 7 roku życia – wraz z rozwojem zdolności do przewidywania przyszłych zagrożeń. Potwierdzono także, że hipochondria u nastolatków może być początkową fazą hipochondrii u osób dorosłych.
Objawy hipochondrii
Jak rozpoznać, że u danej osoby występuje hipochondria? Objawy obejmują dolegliwości zarówno na poziomie psychicznym, jak i fizycznym. Osoby dotknięte tym zaburzeniem często odczuwają lęk związany ze zdrowiem, co może prowadzić do objawów somatycznych, takich jak bóle czy napięcie mięśni. Do najważniejszych objawów zaliczamy:
- obsesyjne myśli o chorobach i ciągłe martwienie się o zdrowie
- nadmierne sprawdzanie ciała: szukanie guzków, zmian skórnych i innych symptomów nadchodzącej choroby
- częste wizyty u lekarza pomimo negatywnych wyników badań i braku podstaw do podjęcia leczenia
Jeśli chodzi o objawy fizyczne hipochondrii, zaliczamy do nich bóle głowy, brzucha czy zmęczenie wynikające z ciągłego napięcia organizmu i lęku.
Hipochondryk błędnie interpretuje objawy somatyczne i wiąże je z poważnymi schorzeniami. Będzie często sięgał po poradę lekarską – jeśli jednak nie otrzyma rozpoznania poważnej choroby, zniechęci się do wizyt i rozpocznie poszukiwania diagnozy na własną rękę. Silny, nieustanny lęk o zdrowie zdecydowanie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Hipochondryk wykonuje kolejne badania (często na własną rękę), nawet pomimo zapewnień lekarzy o braku choroby. Nieustannie poszukuje także informacji na temat wielu chorób i przypisuje sobie ich objawy, często wyolbrzymia problem i zamartwia się prawidłowo funkcjonującym organizmem.
Różnicowanie zaburzeń hipochondrycznych wymaga wykluczenia chorób somatycznych. Proces diagnostyki warto przeprowadzić jak najszybciej, ponieważ pacjent zwraca wówczas większą uwagę na sygnały płynące z ciała i staje się wrażliwszy na zmiany w funkcjonowaniu, co wiąże się z dodatkowym lękiem i poczuciem zagrożenia. Dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji będą pakiety badań, dzięki czemu jedno badanie pozwoli na wykluczenie kilku dolegliwości.
Hipochondria (lęk zdrowotny) może być mylona z chorobami fizycznymi, ponieważ jej objawy somatyczne naśladują dolegliwości związane z rzeczywistymi schorzeniami:
- Przyspieszone tętno, kołatanie serca lub ból w klatce piersiowej wynikające z lęku mogą być błędnie interpretowane jako objawy zawału serca lub arytmii, dlatego warto wykonać podstawową diagnostykę chorób sercowo – naczyniowych
- Bóle głowy, które w hipochondrii wynikają z napięcia i lęku, mogą być interpretowane jako objawy guza mózgu.
- Bóle brzucha bywają mylone z chorobami układu pokarmowego, takimi jak zespół jelita drażliwego czy nowotwór jelita, które także można wykluczyć poprzez odpowiednie badania
- Osoby cierpiące na hipochondrię uskarżają się także na zmęczenie, kojarzone z chorobami autoimmunologicznymi, choć warto zbadać wówczas tarczycę i sprawdzić wskaźnik insulinooporności
- Objawy takie jak osłabienie czy bóle stawów mogą być interpretowane jako borelioza, którą łatwo można wykluczyć poprzez badania krwi.
>> Sprawdź także: Badania w kierunku boreliozy – które i na jakim etapie wykonać?
Przyczyny hipochondrii
W przypadku hipochondrii szczególną rolę odgrywa mylna interpretacja powszechnie występujących i zazwyczaj nieszkodliwych objawów somatycznych, traktowanych jako proces chorobowy. Co ważne, ból w hipochondrii wcale nie jest konieczny, by wystąpił ciężki lęk o zdrowie – zaburzenie może rozwinąć się nawet przy braku jakichkolwiek objawów fizycznych. Choć samo zaburzenie jest znane od dawna, trudno podać jednoznaczne przyczyny hipochondrii. Do wystąpienia hipochondrii predysponują między innymi:
- nadopiekuńczość rodziców, częste omawianie problemów zdrowotnych,
- zaburzenia lękowe,
- skłonności do występowania stanów depresyjnych,
- traumatyczne wydarzenia w życiu pacjenta (np. doświadczenie ciężkiej choroby lub poważna choroba w rodzinie),
- zaburzenia postrzegania własnego ciała,
- potrzeba akceptacji i zainteresowania ze strony otoczenia,
- nadmierna koncentracja na sobie.
Jak leczyć hipochondrię?
Leczenie hipochondrii jest trudnym procesem; to jedno z zaburzeń trudno poddających się leczeniu i wiążących się z dużym poziomem niezadowolenia u pacjenta. Leczenie opiera się głównie na psychoterapii, a w niektórych przypadkach także na farmakoterapii. Psychoterapia poznawczo – behawioralna pozwala na zmianę zachowań oraz nawyków i sposobu myślenia. Pacjent uczy się, jak przerwać mechanizm „błędnego koła” oraz stara się zrozumieć przyczyny wywołujące i podtrzymujące zaburzenie. Uświadamia sobie także, że problemem jest nie tyle faktyczna choroba organizmu, co zamartwianie się jej ewentualnym wystąpieniem. W leczeniu hipochondrii zaleca się długotrwałą terapię: nie wystarczy jedynie podważanie przekonania o zachowaniu na poważną chorobę. Leczenie farmakologiczne ma za zadanie wyciszenie objawów.
Hipochondria – często zadawane pytania
Potrzebujesz więcej informacji na temat hipochondrii? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Czy hipochondria to choroba psychiczna?
Hipochondria jest uznawana za zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się nadmiernymi obawami o zdrowie i przekonaniem o chorobie.
Czy hipochondria jest groźna?
Hipochondria może być groźna, ponieważ powoduje realne cierpienie, obniża jakość życia pacjenta, dlatego tak ważne jest rozpoczęcie procesu leczenia.
Jak uspokoić hipochondryka?
Jak radzić sobie z hipochondrią u bliskiej osoby? Unikaj nadmiernego zapewniania o zdrowiu; zamiast tego zaproponuj wsparcie w poszukiwaniu profesjonalnej pomocy – np. terapii poznawczo-behawioralnej.
Jak wyjść z hipochondrii?
Skuteczne leczenie hipochondrii to terapia pomagająca zmienić błędne przekonanie o zdrowiu, niekiedy połączona z farmakoterapią.
Czy hipochondryk czuje ból?
Hipochondryk może odczuwać ból lub inne objawy somatyczne, które są rzeczywiste; lęk o zdrowie może współistnieć z chorobą somatyczną. Charakterystyczne jest wówczas występowanie nieproporcjonalnych objawów pierwotnego schorzenia.
Czy hipochondria jest dziedziczna?
Zastanawiasz się, czy hipochondria jest dziedziczna? Istnieją dowody na międzypokoleniowy wpływ lęku zdrowotnego, obejmujący genetykę i środowisko.
Czy hipochondria jest uleczalna?
Odpowiedź na pytanie, czy hipochondria jest uleczalna, brzmi: tak, terapia poznawczo – behawioralna jest skutecznym sposobem leczenia. Jeśli chcesz dowiedzieć się dokładniej, jak leczyć hipochondrię, skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, psychiatrą lub psychologiem.
Czy hipochondria to nerwica?
Nie do końca, choć obie te kategorie mogą się częściowo pokrywać. Zaburzenia lękowe – nerwica – to szeroka kategoria obejmująca stany takie jak lęk uogólniony, fobie czy zaburzenia obsesyjno–kompulsyjne. Hipochondria, wcześniej zaliczana do zaburzeń nerwicowych, obecnie klasyfikowana jest osobno – jako zaburzenie lękowe o zdrowie lub zaburzenie somatyzacyjne.
Hipochondria – podsumowanie
- Hipochondria to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się nadmiernym lękiem i błędną interpretacją normalnych objawów jako oznak poważnej choroby.
- Objawy obejmują obsesyjne myśli o chorobach, bóle somatyczne i częste wizyty u lekarza;
- Leczenie opiera się na psychoterapii poznawczo – behawioralnej oraz niekiedy farmakoterapii. Hipochondria może powodować cierpienie i obniżać jakość życia, dlatego warto podjąć długotrwałe leczenie.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Kocjan, J. (2015). Hipochondria (lęk o zdrowie): obecna konceptualizacja, klasyfikacja oraz podobieństwo do zaburzeń lękowych. Journal of Education, Health and Sport, 5(5), 193–204.
- Stec-Szczęsna, B., & Żebrowski, M. (2016) Zastosowanie terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu lęku o zdrowie. Psychiatria, 13(2), 77–83.
- Gaebel, W., Zielasek, J., & Reed, G. M. (2017). Zaburzenia psychiczne i behawioralne w ICD-11: koncepcje, metodologie oraz obecny status. Psychiatria Polska, 51(2), 169–195.
- Rask, C. U., Duholm, C. S., Poulsen, C. M., Rimvall, M. K., & Wright, K. D. (2024). AnnualResearchReview: Healthanxiety in children and adolescents — developmentalaspects and cross-generationalinfluences. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 65(4), 413–430.
- Klasa, K., Sobański, J. A., Konop, M., Dembińska, E., Mielimąka, M., Citkowska Kisielewska, A., Jęda, P., Pelc, M., & Rutkowski, K. (2023). Czego się boimy bojąc się o swoje zdrowie? Kontekst objawowy skarg hipochondrycznych. Psychiatria Polska, 57(1), 163–178.
