Hipoglikemia reaktywna to nieprawidłowość metaboliczna ściśle związana ze stylem życiem i dietą. Objawy hipoglikemii reaktywnej mogą wywołać niepokój i istotnie utrudniać codzienne funkcjonowanie. W terapii hipoglikemii reaktywnej najważniejszą rolę odgrywa zmiana stylu życia i przyzwyczajeń żywieniowych, co zostanie szczegółowo omówione w poniższym artykule.
| Z tego artykułu dowiesz się: >> Co to jest hipoglikemia reaktywna? >> Jak objawia się hipoglikemia reaktywna? >> Na czym polega diagnostyka hipoglikemii reaktywnej? >> Dieta, czyli co jeść przy hipoglikemii reaktywnej? |
Spis treści:
- Czym jest hipoglikemia reaktywna?
- Znaczenie diety w hipoglikemii reaktywnej: jakie produkty wybierać?
- Jaki jest cel leczenia dietetycznego przy hipoglikemii reaktywnej?
- Hipoglikemia reaktywna a kawa i alkohol: jak wpływają na gospodarkę węglowodanową?
- Przykładowy jadłospis przy hipoglikemii reaktywnej
- Najczęstsze pytania o dietę w hipoglikemii reaktywnej: FAQ
Czym jest hipoglikemia reaktywna?
Hipoglikemia reaktywna to jedno z zaburzeń metabolicznych, oznaczane w klasyfikacji ICD-10 typowo kodem E16.2 (jako hipoglikemia nieokreślona). Jest to zjawisko, którego istotą jest obniżenie stężenia glukozy we krwi, które następuje w ciągu kilku godzin po spożyciu posiłku (najczęściej w czasie od 3 do 5 godzin), typowo zawierającego dużą ilość łatwoprzyswajalnych węglowodanów. Obniżeniu stężenia glukozy we krwi towarzyszą charakterystyczne objawy hipoglikemii, w tym przede wszystkim:
- niepokój,
- kołatanie serca,
- nadmierne pocenie się,
- senność, osłabienie,
- bóle i zawroty głowy,
- zaburzenia koncentracji,
- drżenie rąk,
- niekiedy omdlenia.
>> Zobacz: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?
Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej
W diagnostyce hipoglikemii reaktywnej wykorzystuje się w pierwszym kroku szczegółowo przeprowadzony wywiad chorobowy oraz badanie przedmiotowe pacjenta. Zastosowanie znajdują również kryteria określane mianem triady Whipple’a, które obejmują wystąpienie:
- objawów hipoglikemii,
- obniżonego stężenia glukozy we krwi (potwierdzonego obiektywnie w badaniach laboratoryjnych),
- ustąpienia symptomów hipoglikemii po spożyciu węglowodanów.
Procedurą wykorzystywaną w diagnostyce hipoglikemii reaktywnej jest przedłużona próba obciążenia glukozą (tak zwana przedłużona krzywa cukrowa). Polega ona na spożyciu przez pacjenta 75 gramów glukozy i wykonaniu pomiarów stężenia glukozy we krwi po 120, 150, 180 i 240 minutach od przyjęcia preparatu. Badanie to pozwala na zaobserwowanie wystąpienia obniżenia stężenia glukozy (hipoglikemii – poniżej 70 mg/dl). Uzupełniająco wykonuje się również pomiary stężenia insuliny we krwi. Pozwala to na zobrazowanie typowego dla hipoglikemii reaktywnej wzrostu stężenia insuliny, który jest opóźniony w stosunku do wzrostu stężenia glukozy.
Znaczenie diety w hipoglikemii reaktywnej: jakie produkty wybierać?
Najważniejszym postępowaniem w terapii hipoglikemii reaktywnej jest stosowanie się do dedykowanych zaleceń żywieniowych. Przy hipoglikemii reaktywnej należy wybierać posiłki zawierające zarówno węglowodany złożone, jak i białko oraz tłuszcze, co pozwala uniknąć gwałtownego wzrostu stężenia glukozy we krwi, a tym samym nagłego wyrzutu insuliny. Posiłki powinny być przyjmowane często, lecz w mniejszych objętościach (najlepiej co 3-4 godziny). Konieczne i niezwykle pomocne jest również:
- unikanie produktów wysokoprzetworzonych,
- wybieranie produktów bogatych w błonnik (są one bowiem również bogate w węglowodany złożone),
- ograniczenie tłuszczów zwierzęcych, wybieranie zamiast nich tłuszczów roślinnych,
- wybieranie surowych warzyw i owoców – pozwala to na obniżenie indeksu glikemicznego posiłku,
- dbanie o odpowiednie nawodnienie (przynajmniej 1,5 litra wody dziennie).
>> To może Cię zainteresować: Co to jest ładunek glikemiczny (ŁG) i jak go obliczyć?
Hipoglikemia reaktywna: co jeść?
Produkty zalecane przy hipoglikemii reaktywnej powinny zawierać węglowodany złożone, ale i białko oraz tłuszcze. Korzystne jest spożywanie takich produktów jak na przykład:
- produkty bogate w błonnik, w tym: kasze, makaron z mąki razowej, nasiona, otręby, brązowy ryż, płatki owsiane,
- warzywa, w tym: ogórki, pomidory, sałata zielona, brokuły, seler, szparagi, brukselka, cukinia,
- owoce, w tym między innymi: jagody, jabłka, truskawki, wiśnie, kiwi, nektarynki,
- chude mięso: kurczak, wołowina, królik, cielęcina, indyk, chude wędliny, świeże ryby (pstrąg, szczupak, dorsz, morszczuk),
- jajka,
- oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy,
- zupy jarzynowe (gotowane na wywarach warzywnych),
- nabiał: chude i półtłuste sery, ser żółty o obniżonej zawartości tłuszczu.
>> Zobacz: Zdrowe tłuszcze. Które tłuszcze są zdrowe i w czym je znaleźć?
Hipoglikemia reaktywna: czego unikać?
Jakich produktów powinno się unikać przy rozpoznaniu hipoglikemii reaktywnej? Warto zminimalizować w swojej diecie udział:
- pszennego pieczywa, płatków śniadaniowych gotowych i błyskawicznych,
- rozgotowanych warzyw i owoców, warzyw z puszki, rozgotowanych ziemniaków, frytek,
- dojrzałych bananów, winogron, owoców z puszki,
- tłustego mleka, śmietany, słodzonych jogurtów i deserów mlecznych,
- margaryny, smalcu,
- miodu, czekolady, słodyczy, w tym batonów i wafelków,
- wieprzowiny, gęsiny, kaczki, podrobów,
- boczku, pasztetów, parówek, tłustych kiełbas,
- mięs smażonych na głębokim tłuszczu,
- ciast, tortów,
- słodzonych soków, alkoholu, słodzonych napojów gazowanych.
| Dieta w hipoglikemii reaktywnej | ||
| Produkty zalecane | Produkty dozwolone (w umiarkowanych ilościach) | Produkty, których należy unikać |
| – razowe pieczywo, brązowy ryż, – makaron z mąki razowej – świeże ogórki, pomidory – jagody, brzoskwinie, morele – chudy twaróg – chude mięso: cielęcina, indyk, wołowina, kurczak – oliwa z oliwek, olej rzepakowy – zupy jarzynowe – herbata, kawa, – orzechy włoskie, laskowe, migdały – soki warzywne | – owoce suszone, śliwki – groch, fasola, bób – kefir, maślanka – sery topione – chudy schab – łosoś, śledź, makrela – masło, olej z pestek winogron, olej słonecznikowy – sól, majonez – ciasta bez dodatku cukru, – jogurt naturalny, – kawa zbożowa | – pieczywo pszenne, – rozgotowany ryż i makaron – tłuste mleko, zabielacze, – śmietana – wieprzowina, baranina, – parówki, pasztet, boczek, tłuste kiełbasy – margaryna, smalec – kostki rosołowe – zupy ze śmietaną – alkohol, napoje gazowane, – słodkie soki owocowe – torty, ciasta |
Jaki jest cel leczenia dietetycznego przy hipoglikemii reaktywnej?
Celem leczenia żywieniowego w przebiegu hipoglikemii reaktywnej jest utrzymywanie stabilnego stężenia glukozy we krwi, a więc zapobieganie hipoglikemii, a tym samym jej objawom, które mogą istotnie obniżyć jakość życia chorych. Ponadto, dieta ma na celu ograniczenie nadmiernego wydzielania insuliny w odpowiedzi na szybki wzrost stężenia glukozy we krwi.
>> Sprawdź: Cukrzyca LADA – jak ją rozpoznać, czy jest dziedziczna?
Hipoglikemia reaktywna a kawa i alkohol: jak wpływają na gospodarkę węglowodanową?
Kofeina zawarta w kawie może niestety pogarszać objawy hipoglikemii – może bowiem nasilać drżenia, niepokój czy kołatanie serca. Co więcej, kofeina prowadzi do uwalniania adrenaliny i noradrenaliny, a więc hormonów, które zwiększają stężenie glukozy we krwi. Kawa nie jest jednak przeciwwskazana przy hipoglikemii reaktywnej, jednak należy ją spożywać w umiarkowanych ilościach (1-2 filiżanki dziennie), najlepiej po posiłku.
Alkohol działa natomiast zdecydowanie negatywnie na metabolizm glukozy w kontekście hipoglikemii. Powoduje bowiem zahamowanie wątrobowej produkcji glukozy, sprzyjając tym samym obniżeniu stężenia glukozy we krwi, a więc hipoglikemii. Z tego powodu powinno unikać się spożywania alkoholu.
>> Zobacz: Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie
Przykładowy jadłospis przy hipoglikemii reaktywnej
Jak zaplanować dietę przy hipoglikemii reaktywnej? Poniżej przedstawiono posiłki polecane przy tym problemie metabolicznym.
- Śniadanie: Omlet warzywny
- 2 jajka – 100 g
- ogórek 80 g, pomidor 80 g, papryka 60 g (surowe)
- kromka chleba razowego – 40 g
- oliwa z oliwek – 5 g
- Drugie śniadanie: Przekąska z jogurtem naturalnym
- jogurt naturalny/skyr (150 g) z malinami (50g) i orzechami włoskimi (15g)
- Obiad: Ryba z warzywami i kaszą
- pieczony mintaj – 150-200 g,
- surowe warzywa: pomidory – 60g , papryka – 50 g, ogórek – 40 g, garść rukoli i szpinaku – 20-30 g, sok z cytryny – 5g,
- kasza jaglana – 100 g
- Podwieczorek: Kanapka z pastą twarogową
- chleb żytni razowy 40 g (1 kromka)
- twaróg półtłusty 60 g
- rzodkiewki 40 g
- szczypiorek około 5 g
- Kolacja: Sałatka z jajkiem
- jajka 2 sztuki – 100 g
- sałata – 40 g
- ogórek – 80 g
- pomidor – 80 g
- papryka – 60 g
- oliwa – 5 g
- pestki słonecznika – 5-10 g
Najczęstsze pytania o dietę w hipoglikemii reaktywnej: FAQ
Hipoglikemia reaktywna to złożone zaburzenie metaboliczne. Poniżej znajdują się odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.
Dobrym pomysłem na śniadanie przy hipoglikemii reaktywnej jest wybór pieczywa razowego, jaj i surowych warzyw. Z takich produktów można przyrządzić na przykład omlet warzywny, który pozwoli na powolne uwalnianie węglowodanów i uniknięcie nagłego obniżenia stężenia glukozy we krwi. Alternatywą będzie na przykład jogurt naturalny z otrębami i surowymi owocami.
Przekąski, na które można sobie pozwolić przy hipoglikemii reaktywnej to między innymi surowe owoce i warzywa, gorzka czekolada, orzechy włoskie migdały czy pestki dyni.
Na noc warto wybrać niewielki posiłek o niskim indeksie glikemicznym, zawierający również białko i zdrowe tłuszcze. Dobrym pomysłem jest na przykład serek wiejski z warzywami surowymi lub pełnoziarnista, razowa kanapka z jajkiem i warzywami. Przed snem nie powinno spożywać się samych węglowodanów, a także obfitych porcji posiłków.
Jeżeli chodzi o banany, to można je spożywać, ale raczej w niewielkich ilościach i w połączeniu z innymi produktami. Powinno się unikać spożywania dojrzałych bananów ponieważ prowadzą one do szybkiego wzrostu glukozy we krwi.
To zależy od postaci w jakiej są spożywane. Do szybkiego wzrostu stężenia glukozy mogą prowadzić ziemniaki spożywane w formie frytek, rozgotowane ziemniaki, czy puree. Ziemniaki nie są jednak przeciwwskazane, o ile spożywamy je z innymi produktami, które komponują razem posiłek o odpowiednim indeksie glikemicznym (na przykład w połączeniu z rybą i surowymi warzywami).
Jajka to zdecydowanie korzystny produkt przy hipoglikemii reaktywnej, ponieważ nie prowadzą one do szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi i dostarczają organizmowi dużą ilość białka. Warto uwzględnić je w swojej diecie przy opisywanym w tym artykule problemie.
Bibliografia
- D. Rokicka i inni, Hipoglikemia w chorobach endokrynologicznych, diabetologicznych i internistycznych, „Endokrynol Pol”, nr 70 (3) 2019,
- Dieta w hipoglikemii reaktywnej, Szpital Uniwersytecki w Krakowie [dostęp online 16.11.2025: https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/48-ds-28-zywienie-w-hipoglikemii-reaktywnej-3/file]
- M. Hall i inni, Hipoglikemia reaktywna jako choroba XXI wieku w ujęciu interdyscyplinarnym, Wiad Lek. 2020;73(2):384-389,
- M. Pawłowski, Klinika Diabetologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego nr 1 w Łodzi, Hipoglikemia reaktywna, Medycyna po Dyplomie, 2013/12.
