Mimo ogromnego postępu medycyny wirus HIV jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowia publicznego na całym świecie – głównie ze względu na liczbę zakażeń i trudności z całkowitą eliminacją wirusa. Jednocześnie, przy odpowiednim wsparciu medycznym, zakażenie nie jest wyrokiem, a osoby seropozytywne mogą prowadzić normalne życie. Dlatego tak ważna jest świadomość dróg zakażenia, diagnostyki, możliwości leczenia i profilaktyki HIV.
Spis treści:
- HIV: czym jest?
- Wirus HIV: objawy zakażenia
- Drogi zakażenia HIV. Jak można zarazić się HIV?
- Badania na HIV: jak sprawdzić, czy doszło do zakażenia?
- Kiedy wykonać test na HIV?
- Zakażenie wirusem HIV: leczenie i postępowanie
- Profilaktyka zakażeń wirusem HIV
- FAQ. Wirus HIV – często zadawane pytania
- Zakażenie wirusem HIV: podsumowanie informacji
HIV: czym jest?
HIV to ludzki wirus niedoboru odporności. Należy do rodziny retrowirusów. Łączy się z receptorem CD4, dlatego atakuje przede wszystkim komórki układu immunologicznego – makrofagi, monocyty, limfocyty T-pomocnicze, komórki dendrytyczne.
Wirus HIV przenika do organizmu, integruje się z materiałem genetycznym komórek gospodarza i zaczyna się namnażać. Infekcja przebiega etapami i może przez długi czas nie dawać jednoznacznych objawów. Nieleczone zakażenie HIV może prowadzić do rozwoju AIDS – zespołu nabytego upośledzenia odporności.
>> Więcej o tym, czym jest HIV, przeczytasz w naszym artykule: Wszystko, co powinieneś wiedzieć o HIV
| Należy pamiętać, że HIV to wirus, a nie choroba. Dodatkowo zakażenie nie oznacza automatycznego rozwoju AIDS. |
Wirus HIV: objawy zakażenia
Nieleczone zakażenie wirusem HIV przebiega w kilku fazach. U większości zakażonych początkowo (2–8 tygodni od wniknięcia patogenu do organizmu) rozwija się ostra choroba retrowirusowa. Pierwsze objawy HIV są nieswoiste i przypominają mononukleozę zakaźną. Występuje m.in. gorączka, bóle mięśni i stawów, powiększenie węzłów chłonnych, plamisto-grudkowa wysypka.
Następnie zakażenie wirusem HIV przechodzi w fazę bezobjawową, która, w przypadku braku leczenia, trwa 1,5–15 lat (średnio 8 lat). Stan kliniczny osoby chorej jest dobry.
Kolejnym etapem jest objawowe zakażenie wirusem HIV, które może być poprzedzone uogólnioną limfadenopatią (powiększeniem węzłów chłonnych). Na skutek obniżenia odporności rozwija się kandydoza jamy ustnej lub pochwy, półpasiec, leukoplakia włochata, neuropatia obwodowa, przewlekła biegunka.
Ostatnim stadium zakażenia HIV jest pełnoobjawowe AIDS. Charakteryzuje się obecnością tzw. chorób wskaźnikowych, do których zaliczane są m.in. bakteryjne zapalenie płuc, kandydoza przełyku, przewlekłe owrzodzenia, encefalopatia, zespół wyniszczenia oraz nowotwory (np. mięsak Kaposiego).
>> Zobacz także: HIV – wczesna diagnoza i podjęcie leczenia daje szansę na normalne życie
Zakażenie HIV – objawy skórne
Objawy skórne HIV mogą pojawić się już w pierwszej fazie infekcji w formie plamisto-grudkowej wysypki. Wykwity przybierają bladoróżowy kolor i są umiejscowione na twarzy, tułowiu lub kończynach. Zwykle ustępują po kilku dniach.
Objawy skórne HIV, które pojawiają się na późniejszym etapie zakażenia to m.in.:
- łojotokowe zapalenie skóry,
- łuszczyca,
- atopowe zapalenie skóry,
- suchość skóry,
- świąd skóry,
- zapalenie mieszków włosowych,
- opryszczka,
- owrzodzenia błon śluzowych,
- liszajec zakaźny,
- biały nalot na błonach śluzowych jamy ustnej,
- pleśniawki,
- pieczenie języka.
Zakażenie wirusem HIV może prowadzić do rozwoju mięsaka Kaposiego oraz raka podstawnokomórkowego lub płaskonabłonkowego skóry.
Zakażenie HIV – objawy u kobiet
Zakażenie HIV u kobiet może prowadzić do nawracających infekcji grzybiczych pochwy i sromu, bakteryjnego zapalenia pochwy, stanów zapalnych miednicy mniejszej, opryszczki narządów płciowych oraz raka szyjki macicy. Często dochodzi również do zaburzeń cyklu miesiączkowego i przedwczesnej menopauzy.
Zakażenie HIV – objawy u mężczyzn
U mężczyzn zakażonych HIV istnieje wyższe ryzyko zapalenia i ropnia stercza. Ponadto mogą pojawić się zaburzenia erekcji (niemożność uzyskania i utrzymania wzwodu) i ejakulacji. Natomiast przy AIDS często dochodzi do zaniku jąder lub rozwoju nowotworu jądra.
Drogi zakażenia HIV. Jak można zarazić się HIV?
Wirus HIV przenosi się z osoby zakażonej (również bezobjawowej) na zdrową:
- przez krew,
- w wyniku kontaktów seksualnych,
- w trakcie ciąży, porodu lub karmienia piersią.
Mocz, kał, łzy, pot i ślina nie są materiałem zakaźnym pod warunkiem, że nie znajduje się w nich świeża krew.
| Jeżeli kobieta wie o HIV i podjęła się odpowiedniego leczenia, ryzyko zakażenia dziecka jest mniejsze niż 1%. |
Czy prezerwatywa chroni przed HIV?
Prawidłowo stosowana prezerwatywa zapewnia bardzo wysoką ochronę przed zakażeniem HIV. Chroni także przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.
| Największe ryzyko zakażenia HIV dotyczy stosunków analnych. Natomiast przy stosunku waginalnym kobieta jest narażona na infekcję bardziej niż mężczyzna. |
Badania na HIV: jak sprawdzić, czy doszło do zakażenia?
Istnieje kilka badań w kierunku HIV. Podstawą diagnostyki przesiewowej są testy serologiczne IV generacji. Umożliwiają wykrycie:
- przeciwciał anty-HIV (po 4–12 tygodniach od zakażenia),
- antygenu p24 (po 2 tygodniach od zakażenia).
Dodatni wynik testu serologicznego w kierunku HIV powinien być zweryfikowany badaniem molekularnym techniką RT-PCR.
| Badanie na HIV można wykonać anonimowo. |
>> Zobacz także: Kto i kiedy powinien wykonać test w kierunku zakażenia wirusem HIV?
Kiedy wykonać test na HIV?
Wykonanie badania na HIV wskazane jest w następujących przypadkach:
- ryzykowne zachowanie seksualne (np. stosunek bez zabezpieczenia z nowym partnerem),
- potencjalna ekspozycja na zakażenie (np. zakłucie igłą),
- planowanie ciąży (przebadany powinien zostać również mężczyzna),
- ciąża,
- występowanie objawów mogących mieć związek z zakażeniem HIV (np. nawracająca kandydoza jamy ustnej, nawracająca opryszczka, nawracające zapalenia płuc, gorączka o nieznanej przyczynie).
| Należy pamiętać o oknie serologicznym. To okres od momentu zakażenia do czasu, gdy test wykazuje obecność przeciwciał. Przyjmuje się, że trwa 6 tygodni. Dlatego zbyt wcześnie wykonane badanie na HIV może dać wynik fałszywie ujemny. |
Zakażenie wirusem HIV: leczenie i postępowanie
Leczenie HIV powinno rozpocząć się niezwłocznie. Podstawą jest skojarzona terapia antyretrowirusowa, która polega na jednoczesnym przyjmowaniu kilku leków hamujących replikację wirusa. Może być uzupełniona o profilaktykę zakażeń oportunistycznych i działań niepożądanych leków antyretrowirusowych. Leczenie HIV trwa do końca życia.
Ile się żyje z HIV?
Jeżeli leczenie HIV zostanie podjęte w odpowiednim momencie, przewidywana długość życia jest taka sama, jak w przypadku osób niezakażonych. Natomiast nieleczona infekcja prowadzi do śmierci średnio w ciągu 8–10 lat.
Czy HIV jest uleczalny?
Zakażenie wirusem HIV nie jest uleczalne. Można jednak skutecznie je kontrolować i w ten sposób zapobiec rozwojowi objawów. Osoby, które się leczą i mają niewykrywalną wiremię mogą prowadzić normalne życie, pracować, zakładać rodziny i nie przekazywać wirusa dalej.
Profilaktyka zakażeń wirusem HIV
Profilaktyka zakażenia wirusem HIV obejmuje:
- stosowanie prezerwatyw,
- unikanie ryzykownych zachowań seksualnych,
- unikanie stosowania wspólnych igieł i strzykawek,
- wybieranie salonów beauty, piercingu i tatuażu stosujących jednorazowy lub sterylizowany sprzęt,
- wykonywanie badań przesiewowych w kierunku HIV.
Jeżeli doszło do narażenia na zakażenie wirusem HIV, możliwe jest włączenie profilaktyki poekspozycyjnej w ciągu 48 godzin (a w wyjątkowych przypadkach 72 godzin), która polega na przyjmowaniu trzech leków przeciwretrowirusowych.
Profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV
Profilaktyka przedekspozycyjna polega na codziennym lub doraźnym przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez osoby niezakażone, ale narażone na zakażenie HIV. Ma zastosowanie m.in. u osób utrzymujących kontakty seksualne z osobami zakażonymi HIV lub używających narkotyki dożylne.
FAQ. Wirus HIV – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące wirusa HIV i objawów zakażenia.
Zakażenie HIV powoduje stopniowe osłabienie układu odpornościowego. Brak leczenia skutkuje rozwojem AIDS i przedwczesną śmiercią.
Po 3 latach zakażenie HIV może pozostawać w fazie bezobjawowej. Objawowa postać rozwija się średnio w ciągu 8 lat bez leczenia.
Testy serologiczne IV generacji wykrywają HIV zwykle po 2–12 tygodniach od zakażenia.
Objawy skórne zakażenia HIV są zróżnicowane i mogą obejmować m.in. wysypkę plamisto-grudkową, owrzodzenia, opryszczkę, półpasiec, łojotokowe zapalenie skóry, pleśniawki, świąd i suchość skóry.
Dolegliwości bólowe mogą być związane z zakażeniem HIV i jego powikłaniami, schorzeniami współistniejącymi lub terapią. Najczęściej chorzy zgłaszają ból głowy, klatki piersiowej, jamy ustnej, brzucha oraz mięśni i stawów.
W badaniach wirusologicznych stwierdza się wysoką wiremię (liczbę kopii wirusa HIV RNA).
Przy zakażeniu HIV w jamie ustnej mogą występować pleśniawki, nawracające afty, zapalenie dziąseł, nadżerki, owrzodzenia, suchość śluzówek, a także czerwone lub białe plamy na języku i podniebieniu.
HIV może powodować zespół wyniszczenia, którego jednym z objawów jest spadek masy ciała o ponad 10%.
Zakażenie wirusem HIV: podsumowanie informacji
- HIV jest wirusem, który atakuje układ odpornościowy.
- Przez długi czas zakażenie HIV nie daje żadnych objawów. Wykrycie infekcji jest możliwe tylko dzięki badaniom serologicznym.
- Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zakażoną krwią lub stosunek seksualny. Patogen może przenieść się z matki na dziecko podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią.
- Leczenie HIV zapobiega rozwojowi objawów i powikłań, a dzięki niewykrywalnej wiremii nie dochodzi do zakażenia innych osób.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/333/original/31-43.pdf?1473152233 (dostęp 06.08.2025)
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.2. (dostęp 06.08.2025)
- G. Barałkiewicz, Zakażenia wirusem HIV/AIDS, Przewodnik Lekarza 5/2001
- E. Firląg-Burkacka, Atlas zmian skórnych u osób zakażonych HIV, Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2013
- D. Rogowska-Szadkowska, E. Bąkowska, HIV i kobiety, Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008
- https://www.czytelniamedyczna.pl/1643,objawy-ze-strony-ukladu-moczowoplciowego-w-przebiegu-zakazen-hiv-i-aids-najwazni.html (dostęp 06.08.2025)
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/HIV-AIDS/158254,zakazenie-hiv (dostęp 06.08.2025)
- M. Krzyżak-Jankowicz i in., Ból u chorych zakażonych HIV – niedoceniany problem kliniczny, Medycyna Paliatywna 2013; 5(4): 148–156
