Jaskra jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty na świecie. Stanowi drugą co do częstości występowania przyczynę zaburzeń widzenia (po zaćmie), ale o postępującym i nieodwracalnym przebiegu.
Spis treści:
- Jaskra: co to za choroba?
- Jaskra: objawy przypadłości
- Przyczyny rozwoju jaskry
- Jaskra a zaćma – czym się różnią?
- Diagnostyka jaskry
- Jak leczy się pacjentów z jaskrą?
- Jaskra: najczęstsze pytania o chorobę
Jaskra: co to za choroba?
Jaskra stanowi zbiór wielu schorzeń, które wyróżniają: postępujące ubytki w polu widzenia, stopniowe niszczenie nerwu wzrokowego ze zmianami tarczy nerwu wzrokowego, jak również wysokie ciśnienie wewnątrz gałki ocznej.
Uszkodzenie nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry jest procesem nieodwracalnym, a osoba z rozpoznaną chorobą wymaga leczenia.
Do czynników ryzyka jaskry zaliczamy m. in. :
- wiek (częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem).
- płeć (częściej chorują kobiety).
- czynniki uwarunkowane rodzinnie.
- pochodzenie (częściej chorują mieszkańcy kontynentu azjatyckiego).
- budowa anatomiczna gałki ocznej.
>> Przeczytaj: Łzawienie oczu: przyczyny, leczenie nadmiernego łzawienia
Rodzaje jaskry
Jaskrę ze względu na czas powstania, poziom ciśnienia i ocenę kąta przesączania, dzielimy na: jaskrę pierwotną i wtórną, jaskrę otwartego i zamkniętego kąta przesączania.
Jaskra wrodzona jest bardzo rzadką postacią choroby z częstością występowania 1/10 tys. urodzeń. Zdarza się, że przyczyn upatruje się w genetyce. Jaskra wrodzona może być elementem rozpoznawczym takich schorzeń jak: zespół Sturga-Webera, neurofibromatoz, Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów (MIZS) czy zespołu Downa.
Jaskra: objawy przypadłości
Objawy związane z rozwojem choroby zależne są od rodzaju jaskry. W przypadku powolnego procesu uszkadzania nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry otwartego kąta przesączania, wzrost ciśnienia śródgałkowego następuje stopniowo, dając bardzo niespecyficzne dolegliwości jak: bóle głowy, bóle okolic gałek ocznych, rozmyte i niewyraźne widzenie, pogorszenie dotychczasowej wady wzroku.
W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania objawy pojawiają się nagle, jako następstwo np. silnego stresu czy rozszerzenia źrenicy. Są to m. in. : bolesność uciskowa gałek ocznych, silne i nagłe bóle głowy, nudności, wymioty, pogorszenie widzenia, przekrwienie twardówek oka. Ww. dolegliwości wymagają pilnej konsultacji medycznej.
>> Sprawdź: Migrena z aurą (oczna) – objawy, przyczyny, badania i leczenie
Ostry atak jaskry: jak się objawia?
Ostry napad jaskry polega na ostrym całkowitym zamknięciu kąta przesączania i wysokim ciśnieniu wewnątrzgałkowym, nasilonymi objawami bólowymi głowy i gałek ocznych. Jest to stan pilny, wymagający szybkiej konsultacji okulisty. Do charakterystycznych dla tego stanu objawów zaliczamy: obecność „tęczowych kół” wokół źródeł światła, ból okołogałkowy, bóle głowy, nudności, wymioty, szybko postępujące pogorszenia widzenia jednoocznego.
W przypadku podejrzenia ostrego ataku jaskry należy zachować pozycję pionową i unikać zasłaniania oczu (sprzyja to poszerzeniu źrenicy, czego efektem jest nasilenie ataku), a także niezwłocznie udać się do szpitala. Tam po konsultacji okulistycznej i postawieniu rozpoznania podaje się leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe i zmniejszające produkcję cieczy wodnistej a także wspomagająco leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i czasem także przeciwwymiotne.
>> To może Cię zainteresować: Orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz oczu). Objawy, przyczyny, leczenie
Przyczyny rozwoju jaskry
Przyczyny jaskry możemy podzielić ze względu na jej pierwotny lub wtórny charakter.
Do przyczyn jaskry wtórnej zaliczyć możemy:
- schorzenia oczu, w tym przebyte zapalenie błony naczyniowej, guzy wewnątrzgałkowe, przebyte urazy oka, jatrogenne, polekowe (po GKS), pooperacyjne (po leczeniu laserowym i chirurgicznym).
- guzy oczodołu, zakrzep zatoki jamistej, zapalenie żył oczodołu.
Do przyczyn jaskry pierwotnej należy zablokowanie odpływu cieczy wodnistej przez obwodową część tęczówki przez częściowe lub całkowite zamknięcie kąta jej przesączania.
W przypadku jaskry wrodzonej przyczyną jej rozwoju jest wrodzona dysgenezja kąta przesączania.
Jak często występuje jaskra?
Najczęstszą postacią jaskry jest jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), gdyż stanowi około 75% wszystkich typów jaskry.
Jaskra a zaćma – czym się różnią?
Jaskra jest postępującym i nieodwracalnym procesem uszkodzenia włókien nerwu wzrokowego prowadzącym do utraty wzroku. Leczenie jej ma na celu opóźnienie dalszego postępu schorzenia.
Zaćma z kolei jest chorobą, w przebiegu której dochodzi do postępującego zmętnienia soczewki aż do etapu całkowitego braku jej przezierności. Zabieg operacyjny, polegający na wymianie chorej soczewki na nową, jest w stanie przywrócić choremu prawidłowe widzenie.
>> Zobacz: Zespół Sjögrena – objawy, powikłania, diagnostyka
Diagnostyka jaskry
Jaskrę rozpoznaje się po wykonaniu kompleksowych badań z uwzględnieniem:
- badania okulistycznego (badanie ostrości wzroku, w lampie szczelinowej, badanie dna oka);
- pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometrii);
- gonioskopii (oceny kąta przesączania);
- oceny tarczy nerwu wzrokowego;
- badania perymetrycznego (pola widzenia);
- pomiaru grubości włókien nerwowych w badaniach obrazowych jak m.in. OCT, HRT.
Jak leczy się pacjentów z jaskrą?
Leczenie jaskry jest leczeniem farmakologicznym polegającym na regularnym podaniu leków obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe w oku. W leczeniu stosuje się m. in.
- inhibitory anhydrazy węglanowej np. acetazolamid
- leki hiperosmotyczne np. mannitol, glicerol
- krople okulistyczne do podawania miejscowego: 2% pilokarpina, tymolol
W niektórych przypadkach jaskry istnieją wskazania do leczenia chirurgicznego, po uprzednim obniżeniu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Zabieg polega na wytworzeniu otworu w tęczówce, by umożliwić swobodny odpływ cieczy wodnistej z komory tylnej do komory przedniej.
Wśród metod chirurgicznych wyróżnia się m.in.: trabekulektomię oraz irydektomię – laserową lub chirurgiczną.
Jaskra: najczęstsze pytania o chorobę
Postawienie diagnozy jaskry budzi często niepokój zarówno wśród pacjentów a także ich najbliższych, zwłaszcza, gdy do rozwoju choroby dochodzi nagle, bez obciążonego wcześniej wywiadu rodzinnego.
Czy jaskrę da się wyleczyć?
Jaskra jest nieuleczalną chorobą wzroku. Nie ma takiej metody leczniczej, która byłaby w stanie zregenerować uszkodzone włókna nerwu wzrokowego w chwili rozpoznania. Leczenie polega na zahamowaniu dalszego rozwoju jaskry i postępującej ślepoty.
Czego nie wolno robić przy jaskrze?
W chwili postawienia rozpoznania jaskry, życie osoby z chorobą powinno ulec zmianom zarówno w zakresie żywienia jak i trybu życia. Nie zaleca się picia napojów zawierających kofeinę i alkoholu, palenia tytoniu czy spożywania produktów bogatych w tłuszcze nasycone i sól kuchenną.
Osoby chore na jaskrę powinny unikać przebywania w pozycji z głową schyloną w dół, ograniczyć podnoszenie dużych ciężarów, pływanie pod wodą i nurkowanie, skoki na bungee lub ze spadochronem czy ćwiczenia typu joga. Nie jest wskazana gra na instrumentach dętych.
Nie powinno się zbyt długo przebywać przed ekranem monitora komputera czy telefonu. Szkła kontaktowe nie są także wskazane u chorych na jaskrę.
>> Przeczytaj: Bezpieczna podróż samolotem – praktyczne wskazówki dla osób zdrowych i z różnymi schorzeniami
Jak szybko traci się wzrok przy jaskrze?
Tempo narastania uszkodzenia nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry zależy od czasu, który upłynie od postawionego rozpoznania do momentu wdrożenia właściwego leczenia choroby. Może to być wiele miesięcy czy lat, ale także kilka tygodni.
Jakie są pierwsze objawy jaskry?
Pierwsze objawy jaskry mogą być na tyle niespecyficzne, że łatwo je pomylić z pogorszeniem się istniejącej już wady wzroku. W niektórych typach choroby, dolegliwości pojawiają się na tyle dynamicznie, pod postacią nagłego bólu okolicy gałek ocznych, bólu głowy, łzawienia powiek, zawężenia pola widzenia, zaburzeń widzenia (pogorszenie ostrości wzroku) wraz z objawami dodatkowymi pod postacią nudności czy wymiotów, że nie sposób ich zbagatelizować.
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/jaskra/73325,jaskra (dostęp online 12.04.2025).
- https://www.mp.pl/okulistyka/okulistyka-dla-nieokulistow/artykuly/117640,jaskra-podstawowe-informacje (dostęp online 14.04.2025).
- M. Wilczyński „Okulistyka dla lekarzy POZ”, wyd. Medical Tribune Polska, Warszawa 2016
