Martwicze zapalenie trzustki to poważne schorzenie, które wymaga szybkiej diagnozy i skutecznego leczenia. W poniższym artykule dowiesz się, jakie objawy powinny Cię zaniepokoić, jakie są najczęstsze przyczyny tego stanu oraz jak wygląda jego terapia. Sprawdź, jak rozpoznać pierwsze sygnały choroby i skutecznie zadbać o swoje zdrowie.
Spis treści:
- Czym jest martwica trzustki?
- Objawy martwicy trzustki
- Przyczyny martwicy trzustki
- Leczenie martwicy trzustki
- Dieta przy martwiczym zapaleniu trzustki
- FAQ. Martwica trzustki – często zadawane pytania
- Martwica trzustki – podsumowanie
Czym jest martwica trzustki?
Martwica trzustki to ciężka postać ostrego zapalenia trzustki, w której dochodzi do obumarcia fragmentów miąższu trzustki oraz okolicznych tkanek. Rozwija się jako powikłanie ostrego zapalenia trzustki i dotyczy około 10–20% pacjentów.
Przyczyną martwicy jest nadmierna aktywacja enzymów trawiennych, które zaczynają trawić własne tkanki trzustki zamiast pokarmu. W efekcie powstaje silny stan zapalny, który może objąć również sąsiednie narządy.
Wyróżnia się trzy stopnie ciężkości ostrego zapalenia trzustki: łagodny, umiarkowany i ciężki (z przetrwałą niewydolnością narządową). Ciężki przebieg często, choć nie zawsze, wiąże się z martwicą trzustki i może prowadzić do niewydolności narządowej oraz sepsy, dlatego wymaga szybkiej interwencji medycznej i leczenia szpitalnego.
Czy martwica trzustki to rak?
Nie. Martwica trzustki nie jest procesem nowotworowym. Choć w badaniach obrazowych może przypominać guz, jest skutkiem stanu zapalnego i nie ma związku z chorobą nowotworową.
>> Zobacz również: Objawy raka trzustki. Przyczyny, diagnostyka, leczenie nowotworu
Objawy martwicy trzustki
Martwicze zapalenie trzustki objawia się zwykle nagłym, bardzo silnym bólem brzucha, najczęściej w nadbrzuszu środkowym, który promieniuje do pleców i może nasilać się po jedzeniu. Objawom bólowym towarzyszą także zaburzenia żołądkowo-jelitowe i ogólnoustrojowe.
Inne typowe objawy to:
- nudności oraz uporczywe wymioty – często bez uczucia ulgi po ich wystąpieniu,
- gorączka, dreszcze, osłabienie – wskazujące na reakcję zapalną organizmu,
- wzdęcie, zatrzymanie gazów – efekt porażenia jelit,
- spadek ciśnienia tętniczego, tachykardia – objawy wstrząsu hipowolemicznego lub sepsy,
- suchość w jamie ustnej, przyspieszony oddech, dezorientacja – w bardziej zaawansowanych przypadkach.
Jeśli zauważysz u siebie którykolwiek z tych objawów, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem – szybka reakcja może uratować życie.
Czy martwica trzustki boli?
Tak. Ból towarzyszący martwiczemu zapaleniu trzustki jest bardzo silny i często opisywany jako piekący lub promieniujący do pleców. Może utrudniać przyjmowanie pozycji leżącej, sen i normalne funkcjonowanie. Wymaga intensywnego leczenia przeciwbólowego – najczęściej stosuje się silne leki opioidowe. U części pacjentów, zwłaszcza z poważnymi powikłaniami, ból może być mniej wyraźny lub ustępować pod wpływem niewydolności wielonarządowej.
>> Przeczytaj również: Ból trzustki – jakie mogą być przyczyny, gdzie lokalizuje się ból, jak postępować?
Przyczyny martwicy trzustki
Martwica trzustki najczęściej rozwija się jako powikłanie ostrego zapalenia trzustki, a za jej wystąpienie odpowiadają różnorodne czynniki. Najczęstsze z nich to:
- kamica żółciowa – drobne kamienie żółciowe mogą przedostać się do przewodu trzustkowego i zablokować odpływ enzymów trawiennych, co prowadzi do ich przedwczesnej aktywacji,
- nadużywanie alkoholu – przewlekłe picie alkoholu uszkadza komórki trzustki i zaburza działanie enzymów,
- hipertriglicerydemia – poziom trójglicerydów powyżej 1000 mg/dl może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki poprzez powstawanie toksycznych wolnych kwasów tłuszczowych,
- urazy jamy brzusznej – bezpośredni uraz może doprowadzić do uszkodzenia miąższu trzustki,
- stosowanie niektórych leków – m.in. glikokortykosteroidów, tiazydów, azatiopryny, tetracyklin,
- wady wrodzone – nieprawidłowości anatomiczne trzustki,
- czynniki genetyczne – predyspozycje rodzinne,
- infekcje wirusowe i bakteryjne – np. wirus świnki, Coxsackie B.
W wielu przypadkach przyczyna martwicy może być wieloczynnikowa. Znajomość dokładnego źródła problemu pozwala dobrać skuteczniejszą terapię i zapobiegać nawrotom choroby.
Leczenie martwicy trzustki
Proces leczenia obejmuje:
- Hospitalizację – na oddziale gastroenterologii lub intensywnej terapii.
- Agresywne nawodnienie dożylne – kontrola diurezy i hematokrytu, który pomaga ocenić skuteczność płynoterapii i stopień odwodnienia.
- Leczenie bólu – silne środki przeciwbólowe, czasem blokady zewnątrzoponowe.
- Żywienie doustne lub dojelitowe – w zależności od tolerancji.
- Antybiotyki – tylko przy potwierdzonej infekcji martwicy.
- Zabieg chirurgiczny lub przezskórny – np. drenaż, nekrozektomia, zwykle po 4–6 tygodniach.
Wymagane jest podejście zespołowe – leczenie prowadzi gastroenterolog, chirurg, anestezjolog i dietetyk.
Dieta przy martwiczym zapaleniu trzustki
Dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu. Po ustabilizowaniu stanu pacjenta, żywienie powinno być stopniowo rozszerzane pod nadzorem specjalistów. Wczesne żywienie doustne zmniejsza ryzyko powikłań i przyspiesza powrót do zdrowia.
Zalecenia dietetyczne:
- niskotłuszczowa dieta (≤ 30 g tłuszczu dziennie),
- wysoka podaż białka (ok. 1,2–1,5 g/kg masy ciała),
- eliminacja cukrów prostych i alkoholu,
- małe, częste posiłki – gotowane, duszone, pieczone,
- unikanie potraw tłustych, smażonych, ostrych i ciężkostrawnych,
- dużo płynów, najlepiej woda niegazowana.
Monitoruj tolerancję pokarmów – każdy nowy składnik wprowadzaj pojedynczo. W razie potrzeby rozważ żywienie medyczne lub dojelitowe.
FAQ. Martwica trzustki – często zadawane pytania
Poniżej odpowiedzi na kilka innych często zadawanych pytań dotyczących martwicy trzustki.
Tak, jeśli leczenie wdrożone jest szybko, a zmiany nie są rozległe.
Nie. Uszkodzona tkanka nie odrasta, ale trzustka może częściowo odzyskać funkcję.
Rokowanie w martwiczym zapaleniu trzustki zależy od wielu czynników, takich jak rozległość martwicy, obecność zakażenia, wiek pacjenta i choroby współistniejące. W przypadku dobrze prowadzonego leczenia, wielu pacjentów wraca do zdrowia, choć rekonwalescencja może trwać tygodnie lub miesiące. Ciężka postać, szczególnie z zakażeniem martwicy i niewydolnością narządową, wiąże się z ryzykiem śmiertelności sięgającym 20–30%.
Martwica trzustki – podsumowanie
- Dotyczy 10–20 % przypadków ostrego zapalenia trzustki.
- Główne przyczyny: kamica żółciowa i alkohol.
- Objawia się silnym bólem, gorączką, wymiotami.
- Leczenie obejmuje nawodnienie, leki, dietę i ewentualne zabiegi.
- Dieta niskotłuszczowa i abstynencja sprzyjają powrotowi do zdrowia.
Bibliografia
- Wereszczyńska‑Siemiątkowska U., Daniluk J. Ostre zapalenie trzustki. Interna – Mały podręcznik, mp.pl.
- Vege S.S. Clinical manifestations, diagnosis, and natural history of acute pancreatitis. UpToDate.
- Vege S.S. Management of acute pancreatitis. UpToDate.
