Metaplazja jelitowa to stan kliniczny zaliczany do stanów przednowotworowych. Jakie nowotwory złośliwe mogą być związane z metaplazją jelitową? Jak objawia się ten stan kliniczny? W jaki sposób diagnozuje się metaplazję jelitową? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat metaplazji jelitowej.
Spis treści:
- Czym jest metaplazja jelitowa?
- Metaplazja jelitowa a metaplazja żołądka: różnice
- Metaplazja jelitowa – wynik dodatni. Przyczyny rozwoju choroby
- Metaplazja jelitowa: objawy
- Metaplazja a nowotwory. Czy metaplazja jelitowa prowadzi do raka?
- Metaplazja jelitowa: diagnostyka choroby
- Leczenie metaplazji jelitowej
- Metaplazja jelitowa: najczęściej zadawane pytania (FAQ)
- Metaplazja jelitowa: podsumowanie
Czym jest metaplazja jelitowa?
Na wstępie tego akapitu należy wyjaśnić, czym jest metaplazja. W medycynie mianem metaplazji określa się potencjalnie odwracalną przemianę jednego zróżnicowanego typu komórek w inny typ. Do przemiany tej predysponuje narażenie na różnego rodzaju czynniki, w tym również przewlekłe infekcje. Jednym z rodzajów metaplazji jest metaplazja jelitowa.
Metaplazja jelitowa dotyczy najczęściej przełyku i żołądka. W przypadku przełyku jej istotą jest zastąpienie komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego, które są prawidłowe dla przełyku, komórkami nabłonka jednowarstwowego walcowatego, które zawierają charakterystyczne komórki kubkowe. Stan ten w odniesieniu do przełyku nazywany jest przełykiem Barretta.
Sytuacja ta może dotyczyć również śluzówki żołądka. Narażenie na uszkadzające czynniki, w tym infekcje, powodujące przewlekłe zapalenie prowadzi do zaniku komórek nabłonka gruczołowego żołądka i zastąpienie ich nabłonkiem jelitowym.
>> Zobacz: Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Jak często występuje metaplazja jelitowa?
Częstość występowania metaplazji jelitowej zależy między innymi od populacji, wieku i narażenia na czynniki predysponujące. W rejonach charakteryzujących się najwyższym ryzykiem występowania metaplazji jelitowej i raka żołądka, częstość występowania metaplazji jelitowej to nawet 30%. Do obszarów tych zalicza się między innymi Japonię, Chiny i część Ameryki Południowej. Wynika to między innymi z predyspozycji genetycznej, ale również z dużego spożycia produktów wędzonych i marynowanych. Częstość występowania metaplazji jelitowej rośnie również wraz z wiekiem.
Metaplazja jelitowa a metaplazja żołądka: różnice
Czym metaplazja jelitowa różni się od metaplazji żołądkowej? W przypadku metaplazji jelitowej mamy do czynienia z przekształceniem się komórek typowych dla przełyku lub żołądka na komórki charakterystyczne dla jelita cienkiego. Z kolei w odniesieniu do metaplazji żołądkowej obserwuje się pojawienie się danych komórek żołądka w miejscu dla nich nietypowym. Oznacza to, że komórki typowe dla wpustu żołądka pojawiają się na przykład w obrębie jego trzonu.
>> Przeczytaj: Markery nowotworowe żołądka. Jakie badania w kierunku raka żołądka wykonać?
Metaplazja jelitowa – wynik dodatni. Przyczyny rozwoju choroby
Czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się metaplazji jelitowej (zarówno w odniesieniu do błony śluzowej żołądka, jak i przełyku) to przede wszystkim:
- choroba refluksowa przełyku – jest to nieprawidłowy stan, polegający na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do przewlekłego podrażnienia błony śluzowej i jej uszkodzenia przez kwaśną treść żołądkową,
- wiek powyżej 50. roku życia,
- przepuklina rozworu przełykowego,
- nadwaga, otyłość,
- zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego,
- obecność metaplazji u krewnych pierwszego stopnia,
- zakażenie bakterią Helicobacter pylori – jest to najczęstsza przyczyna metaplazji jelitowej dotyczącej żołądka, infekcja spowodowana przez ten drobnoustrój prowadzi do przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, a w konsekwencji do nieprawidłowych przemian typowych dla metaplazji jelitowej,
- refluks żółciowy – a więc cofanie się do żołądka treści dwunastniczej, zawierającej żółć i sok trzustkowy, co prowadzi do uszkodzenia śluzówki i zastąpienia jej komórkami typu jelitowego,
- używki – w tym palenie papierosów i nadużywanie alkoholu,
- nieprawidłowa dieta – bogata w produkty przetworzone, wędzone, a uboga w świeże owoce i warzywa.
>> Sprawdź: Żółć w żołądku: co oznacza i czy jest groźna? Objawy, przyczyny i leczenie nadmiaru żółci w żołądku
Metaplazja jelitowa: objawy
Metaplazji jelitowej najczęściej nie towarzyszą objawy kliniczne, co sprawia, że stan ten długo może pozostawać nierozpoznany. Jeżeli obecne są jakieś symptomy kliniczne, to są one zazwyczaj związane ze stanami klinicznymi prowadzącymi do pojawienia się metaplazji jelitowej. Mowa tutaj o przewlekłym zapaleniu żołądka czy refluksie żółciowym. Wówczas mogą się pojawić takie objawy jak na przykład:
uczucie pełności, szczególnie po posiłkach,
- bóle w nadbrzuszu,
- wzdęcia,
- nudności,
- odbijanie,
- zgaga,
- utrata apetytu,
- spadek masy ciała.
Metaplazja a nowotwory. Czy metaplazja jelitowa prowadzi do raka?
Metaplazja jelitowa jest zaliczana do stanów przednowotworowych, a więc związanych z podwyższonym ryzykiem rozwoju nowotworów złośliwych. W przypadku metaplazji jelitowej w obrębie przełyku ryzyko rozwoju raka w tym obszarze jest zwiększone około 0,5% w ujęciu rocznym. Z kolei w odniesieniu do metaplazji jelitowej w obrębie żołądka, ryzyko wystąpienia raka żołądka jest kilkukrotnie wyższe niż w populacji ogólnej.
Warto wspomnieć, że ryzyko nowotworzenia jest uzależnione od typu i zaawansowania zmian dysplastycznych oraz metaplastycznych.
>> To może Cię zainteresować: Niestrawność (dyspepsja) – objawy, przyczyny i łagodzenie dolegliwości
Metaplazja jelitowa: diagnostyka choroby
Na wstępie należy zaznaczyć, żemetaplazja jelitowa jest rozpoznaniem histopatologicznym, co oznacza, że konieczne jest pobranie niewielkiego fragmentu śluzówki przełyku lub żołądka i wykonanie badania histopatologicznego. W tym celu niezbędne jest badanie gastroskopowe, podczas którego pobiera się kilka wycinków z błony śluzowej.
Badanie histopatologiczne pozwala na potwierdzenie i określenie stopnia dysplazji komórek. Komórki dysplastyczne to komórki o nieprawidłowej budowie oraz cechujące się nieprawidłową proliferacją, co jest związane z wysokim ryzykiem rozwoju raka żołądka lub raka przełyku. Można powiedzieć, że dysplazja jest kolejnym etapem nieprawidłowej transformacji komórkowej, który następuje po metaplazji.
Rozpoznanie metaplazji jelitowej obliguje do przeprowadzenia diagnostyki w kierunku zakażenia Helicobacter pylori. Metody diagnostyczne możemy podzielić na inwazyjne i nieinwazyjne.
Do inwazyjnych metod diagnozowania zakażenia Helicobacter pylori zalicza się:
- test ureazowy – wykonywany w trakcie badania gastroskopowego,
- badanie histologiczne wycinka błony śluzowej żołądka
- hodowlę bakteryjną.
Z kolei do metod nieinwazyjnych zalicza się:
- test antygenowy (materiałem do badania jest kał) – jest to badanie z wyboru, w przypadku braku konieczności wykonywania gastroskopii,
- test oddechowy z wykorzystaniem znakowanego mocznika,
- testy serologiczne (jest to badanie wykonywane z próbki krwi).
Warto wiedzieć, że przed wykonaniem badania antygenowego i testu oddechowego należy zaprzestać stosowania inhibitorów pompy protonowej na minimum 14 dni, a także nie przyjmować bizmutu i antybiotyków w okresie 4 tygodni przed wymienionymi badaniami.
>> Przeczytaj więcej o Helicobacter pylori z naszego artykułu: Objawy Helicobacter pylori. Jak rozpoznać zakażenie?
Badania laboratoryjne przy diagnostyce metaplazji jelitowej
Jednym z badań laboratoryjnych wykonywanych w celu potwierdzenia aktywnego zakażenia Helicobakter pylori jest wykrywanie przeciwciał skierowanych przeciwko temu drobnoustrojów w surowicy krwi. Badania serologiczne są niezwykle przydatne w wykrywaniu zakażenia w szczególnych sytuacjach klinicznych. Do przypadków tych zalicza się przede wszystkim:
- konieczność wykonania badania u pacjentów dotychczas nieleczonych w kierunku zakażenia Helicobacter pylori ,
- krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego,
- występowanie dodatkowo zanikowego zapalenia żołądka,
- stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP), preparatów bizmutu i antybiotyków – gdy terapia ta nie może zostać przerwana.
Ponadto, należy mieć świadomość, że wykrycie zakażenia z wykorzystaniem oznaczenia przeciwciał w surowicy powinno zostać potwierdzone innym badaniem diagnostycznym – oznaczeniem antygenów w kale lub mocznikowym testem oddechowym.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że badanie to nie powinno być wykorzystywane w celu oceny skuteczności leczenia, ponieważ pomimo eradykacji, przeciwciała mogą być nadal obecne w surowicy. W celu kontroli leczenia zaleca się oznaczenie antygenu w kale lub wykonanie testu oddechowego z mocznikiem.
Leczenie metaplazji jelitowej
Leczenie metaplazji jelitowej polega zarówno na postępowaniu farmakologicznym, jak i zabiegowym. Wybór terapii zależy między innymi od stopnia zaawansowania nieprawidłowości w obrębie komórek, w tym od stopnia dysplazji. W terapii metaplazji jelitowej zastosowanie znajdują między innymi:
- inhibitory pompy protonowej (IPP),
- endoskopowa resekcja błony śluzowej,
- ablacja ognisk metaplazji z wykorzystaniem fal o częstotliwości radiowej,
- terapia fotodynamiczna.
Nie można zapomnieć również o konieczności eradykacji Helicobacter pylori. W przypadku dysplazji małego stopnia lub przy braku dysplazji komórek konieczne jest również wykonywanie regularnych, kontrolnych badań gastroskopowych. O częstotliwości wykonywania endoskopii decyduje lekarz prowadzący.
>> Zobacz: Przygotowanie do gastroskopii – przygotowanie i zalecenia oraz dieta
Dieta przy metaplazji jelitowej
Obecność dysplazji jelitowej wymaga nie tylko leczenia farmakologicznego i/lub zabiegowego, ale również wprowadzenia odpowiedniej diety. Powinno unikać się między innymi:
- spożywania alkoholu, a także palenia papierosów,
- wędzonych i marynowanych pokarmów,
- nadmiaru soli,
- przetworzonych pokarmów, w tym fast-foodów,
- gorących i pikantnych potraw.
Dieta powinna być bogata w świeże warzywa i owoce, a posiłki powinny być spożywane często, lecz w mniejszych ilościach. Należy pamiętać również o odpowiednim nawodnieniu organizmu.
Siemię lniane a metaplazja jelitowa
Siemię lniane może okazać się korzystnym dodatkiem do diety, ponieważ zawiera przeciwutleniacze, a także dużą ilość błonnika, co wpływa korzystnie na perystaltykę i błonę śluzową żołądka. Należy jednak pamiętać o umiarze, ponieważ duże ilości tego produktu mogą wykazywać działanie przeczyszczające.
Metaplazja jelitowa: najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Metaplazja jelitowa jest określana jako stan przednowotworowy. Nic więc dziwnego, że rodzi wśród pacjentów wiele obaw i wątpliwości. Poniżej znajdziemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
W przypadku rozpoznania metaplazji jelitowej należy unikać wędzonych, marynowanych i wysokoprzetworzonych produktów. Warto również zrezygnować z alkoholu i palenia papierosów. Prawidłowo dobrane postępowanie dietetyczne wspiera bowiem leczenie metaplazji jelitowej.
Metaplazja jelitowa, nawet powikłana dysplazją, jest stanem wyleczalnym. Warto podkreślić, że dysplazja małego stopnia może się cofać nawet w sposób samoistny. Jednak podjęcie odpowiedniego leczenia istotnie zwiększa szansę na sukces terapeutyczny.
Częstość, z jaką powinno się wykonywać badanie gastroskopowe zależy od zaawansowania stanu chorobowego, a dokładniej od stopnia dysplazji. Dla przykładu, w sytuacji potwierdzenia w badaniu histopatologicznym dysplazji małego stopnia, kontrolne badanie gastroskopowe wykonuje się po 6 miesiącach. Z kolei, w przypadku stwierdzenia dysplazji dużego stopnia, zalecane jest leczenie zabiegowe, bez dalszego oczekiwania i monitorowania gastroskopowego.
Lekami pierwszego rzutu w terapii dysplazji jelitowej są inhibitory pompy protonowej (IPP). Działają one poprzez zmniejszenie wydzielania kwasu solnego, co powoduje zmniejszenie kwasowości soku żołądkowego. Ma to na celu ochronę śluzówki żołądka przed dalszym uszkodzeniem.
Metaplazja jelitowa: podsumowanie
- Metaplazja jelitowa to stan przednowotworowy, którego istotą jest przekształcenie zróżnicowanych komórek tworzących śluzówkę żołądka lub przełyku w inny, również zróżnicowany, jelitowy typ komórek.
- Do wystąpienia metaplazji jelitowej predysponuje między innymi zakażenie Helicobacter pylori, nadużywanie alkoholu, choroba refluksowa przełyku i nieprawidłowa dieta.
- Metaplazja jelitowa może przebiegać w sposób bezobjawowy, co często opóźnia rozpoznanie.
- W diagnostyce metaplazji jelitowej złotym standardem jest badania gastroskopowe, w czasie którego pobiera się wycinki do badania histopatologicznego.
- Terapia metaplazji jelitowej polega zarówno na postępowaniu farmakologicznym, jak i dietetycznym, a w zaawansowanych przypadkach również zabiegowym.
Bibliografia
- T. Starzyńska, M. Ratajczak i inni, Nowotwory żołądka, Gastroenterologia – Wielka Interna, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2019,
- M. Krzakowski i inni, Onkologia w praktyce klinicznej. Zalecenia postępowania diagnostyczno – terapeutycznego w nowotworach złośliwych. Via Medica, Gdańsk 2013,
- J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.
