Ze względu na epidemię otyłości na świecie coraz częściej mamy do czynienia z nieprawidłową tolerancją glukozy i stanem przedcukrzycowym. Dlaczego ważne jest, aby wychwycić nieprawidłowości w metabolizmie węglowodanów krok przed cukrzycą? Co można zrobić, aby nie dopuścić do jej rozwoju? Wyjaśniamy w artykule.
| Z artykułu dowiesz się, że: >> nietolerancja glukozy (IGT) jest stanem przedcukrzycowym, diagnozowanym, gdy w teście obciążenia glukozą (OGTT) jej poziom wynosi 140–199 mg/dl w 120 minucie badania; >> mimo początkowego braku objawów, stan przedcukrzycowy (nietolerancja glukozy) jest poważnym ostrzeżeniem dla organizmu, ponieważ nieleczona hiperglikemia uszkadza naczynia krwionośne i jest podłożem rozwoju cukrzycy t.2 jej typowych powikłań; >> nietolerancja glukozy jest stanem odwracalnym, a kluczowe elementy jej leczenia to zmiana diety, regularna aktywność fizyczna i ewentualna farmakoterapia; >> najnowsze badania sugerują, że normalizacja poziomu glukozy we krwi jest głównym czynnikiem minimalizującym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, a jej rola jest ważniejsza niż zmniejszenie masy ciała. |
Spis treści:
- Nietolerancja glukozy
- Nietolerancja glukozy – kryteria rozpoznania, czyli co to jest nietolerancja glukozy?
- Czy nietolerancja glukozy to stan przedcukrzycowy?
- Nietolerancja glukozy – diagnostyka
- Przyczyny i mechanizm rozwoju nietolerancji glukozy
- Objawy nietolerancji glukozy
- Czy nietolerancja glukozy jest wyleczalna?
- Nietolerancja glukozy – monitorowanie
- Poziom glukozy we krwi – dlaczego jest taki ważny – przełomowe badanie
- Nietolerancja glukozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
- Nietolerancja glukozy: podsumowanie informacji
Nietolerancja glukozy
Nietolerancja glukozy oznacza stan, w którym organizm nie radzi sobie jej zagospodarowaniem po posiłkach. Nieprawidłowa tolerancja glukozy po posiłku lub nieprawidłowa glikemia na czczo są ostrzeżeniem dla organizmu, że jest na drodze do rozwinięcia pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Dlatego nazywane są stanem przedcukrzycowym.
Jeśli na tym etapie zareagujemy, zmienimy dietę, zredukujemy masę ciała i/lub zwiększymy aktywność fizyczną, cukrzyca typu 2 nie będzie mogła się rozwinąć. Jeśli natomiast nie wprowadzimy żadnych zmian, pełnoobjawowa cukrzyca jest kwestią czasu.
Nietolerancja glukozy – kryteria rozpoznania, czyli co to jest nietolerancja glukozy?
Nietolerancja glukozy, nazywana również nieprawidłową tolerancją glukozy (IGT) to stan, w którym w 120 minucie testu obciążenia glukozą (OGTT) jej poziom we krwi wynosi 140–199 mg/dl (7,8– 11,0 mmol/l).
Prawidłowa tolerancja glukozy mieści się w zakresie < 140 mg/dl (7,8 mmol/l). Zakres > 200 mg/dl oznacza cukrzycę.
| Stan kliniczny | Zakres normy |
| prawidłowa tolerancja glukozy – NFG | mniej 140 mg/dl w 120 minucie OGTT |
| nieprawidłowa tolerancja glukozy – IGT | 140 – 199 mg/dl w 120 minucie OGTT |
| cukrzyca | 200 mg/dl i więcej w 120 minucie OGTT |
Czy nietolerancja glukozy to stan przedcukrzycowy?
Nieprawidłowa gospodarka węglowodanowa obejmuje:
- nietolerancję glukozy (IGT) — czyli nieprawidłowo podwyższony jej poziom po posiłku. Ten stan jest również nazywany upośledzoną tolerancją glukozy;
- nieprawidłową glikemię (IFG) — czyli nieprawidłowo podwyższony jej poziom na czczo, mieszczący się w zakresie 100-126 mg/dl. Nieprawidłowa glikemia na czczo jest czasem nazywana nietolerancją glukozy na czczo, chociaż nie jest to prawidłowe określenie.
Stan przedcukrzycowy rozpoznaje się, jeśli u pacjenta występuje co najmniej jedno z powyższych kryteriów, zdarza się, że mamy do czynienia z obydwoma jednocześnie.
| To ważne: >> IGT (z ang. impaired glucose tolerance) oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy po posiłku lub po obciążeniu glukozą. >> IFT (z ang. impaired fasting glucose) oznacza nieprawidłowy poziom glukozy na czczo. |
Nietolerancja glukozy – diagnostyka
Nietolerancja glukozy diagnozowana jest przy pomocy testu obciążenia glukozą (OGTT) nazywanego również krzywą cukrową. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wykonuje się go w godzinach porannych, na czczo, po 8-14 godzinach od posiłku.
W dzień poprzedzający test należy zachować zwyczajową dietę. W dniu pobrania pacjent wypija 250 ml roztworu zawierającego 75 g glukozy. Krew do badania pobiera się przed wypiciem glukozy i w 120 minucie po jej spożyciu.
>> Zobacz: Krzywa cukrowa (OGTT) w ciąży. To trzeba wiedzieć o teście obciążenia glukozą w ciąży
Przyczyny i mechanizm rozwoju nietolerancji glukozy
Rozwój nieprawidłowej tolerancji glukozy jest w dużej mierze wynikiem długotrwałej ekspozycji na negatywne czynniki środowiskowe. Najważniejsze z nich to:
- nieodpowiedni sposób odżywiania – dieta dostarczająca zbyt wielu kalorii, obfitująca w żywność przetworzoną, co sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości, a także innym zaburzeniom metabolicznym;
- ograniczona aktywność fizyczna (siedzący tryb życia).
Te niezdrowe nawyki są główną przyczyną wystąpienia insulinooporności – stanu charakteryzującego się zmniejszoną wrażliwością komórek (szczególnie w mięśniach, wątrobie i tkance tłuszczowej) na insulinę. W efekcie insulinooporności, nawet przy prawidłowym stężeniu insuliny we krwi, jej funkcja transportowania glukozy do wnętrza komórek jest zaburzona. Prowadzi to do gromadzenia się glukozy we krwi (hiperglikemia), a taki stan jest kryterium do zdiagnozowania zaburzeń tolerancji glukozy.
>> Przeczytaj również: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej
Objawy nietolerancji glukozy
Nietolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy) początkowo przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie na podstawie subiektywnego samopoczucia i objawów klinicznych. Niestety, utrzymująca się hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi, prowadzi do poważnych konsekwencji, u podłoża których leży nieenzymatyczna glikacja białek, polegająca na przyłączeniu się glukozy do różnych proteinowych struktur. Konsekwencją tego procesu jest zmiana właściwości białek, postępujące uszkodzenia drobnych i dużych naczyń krwionośnych, nerwów oraz innych tkanek. W dłuższej perspektywie rozwija się cukrzyca i jej powikłania: neuropatia cukrzycowa, retinopatia, nefropatia czy polineuropatia.
Należy mieć świadomość, że zmiany naczyniowe mogą pojawić się już na etapie stanu przedcukrzycowego, dlatego – pomimo braku objawów – nie może on być bagatelizowany.
Jak może czuć się pacjent z nietolerancją glukozy?
Pacjent z nietolerancją glukozy może odczuwać objawy ogólne: osłabienie, przewlekłe zmęczenie. Mogą pojawiać się symptomy insulinooporności, do których należą: pogrubiona i ciemniejsza skóra (zwykle w okolicy karku, szyi oraz pach), trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała oraz rozdrażnienie i problemy z koncentracją.
Gdy zaburzenie postępuje, a poziom glukozy osiąga wartości typowe dla jawnej cukrzycy, mogą pojawić się jej klasyczne objawy: nadmierne pragnienie i głód, zwiększona częstotliwość i objętość oddawanego moczu, chudnięcie, senność i ogólne osłabienie.
Wczesna diagnoza nietolerancji glukozy i podjęcie kroków normalizujących glikemię mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu długotrwałym powikłaniom wynikającym z podniesionego stężenia glukozy. Dlatego tak ważne są regularne badania laboratoryjne.
Czy nietolerancja glukozy jest wyleczalna?
Nietolerancja glukozy jest stanem odwracalnym i możliwym do wyleczenia, pod warunkiem, że jest wcześnie rozpoznana.
- Ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała lub jej redukcja. Badania potwierdzają, iż zmniejszenie masy ciała o 5-10% u osób z już rozpoznanym stanem przedcukrzycowym, obniża ryzyko pełnoobjawowej cukrzycy o ponad 50%.
- Drugim ważnym elementem leczenia stanu przedcukrzycowego jest aktywność fizyczna. Zalecany jest regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu przez 30-60 minut dziennie, co najmniej 5 dni w tygodniu. Należy podkreślić, że nie musi to być trening na siłowni czy bieganie, wystarczy zrobić codziennie zalecane 8 tys. kroków.
- Trzeci ważny element to dieta o ograniczonej kaloryczności posiłków, z optymalną zawartością błonnika i – zwłaszcza u osób z nadciśnieniem – ograniczeniem spożycia soli.
Niektórzy pacjenci — zwłaszcza z BMI≥35 kg/m2 oraz kobiety po przebytej cukrzycy ciążowej — mogą wymagać wprowadzenie metforminy. O tym, czy wprowadzać leki i z jakiej grupy, decyduje lekarz.
Nietolerancja glukozy – monitorowanie
Pacjent ze stanem przedcukrzycowym powinien regularnie poddawać się kontroli. Wskazane są:
- glikemia na czczo – raz w roku;
- test tolerancji glukozy – raz w roku;
- mikroabluminuria w moczu – raz w roku;
- lipidogram – co najmniej raz w roku.
Ponadto wskazane są regularne pomiary ciśnienia tętniczego.
Poziom glukozy we krwi – dlaczego jest taki ważny – przełomowe badanie
W 2025 roku ukazało się badanie, przeprowadzone przez zespół naukowców z Kliniki Diabetologii Szpitala Uniwersyteckiego w Tybindze (Niemcy), obejmujące 1100 osób ze stanem przedcukrzycowym. Wnioski z tego badania są otwarciem dyskusji czy dotychczasowe przekonanie o bezwzględnej konieczności utraty masy ciała w profilaktyce cukrzycy typu 2 jest rzeczywiście zasadne.
Badanie wykazało bowiem, że to normalizacja poziomu glukozy we krwi jest głównym czynnikiem minimalizującym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, a jej rola jest ważniejsza niż osiągnięta utrata masy ciała.
Uczestnicy badania, którzy zmienili styl życia, ale nie schudli, wciąż odnotowali powrót glukozy do normy (22% osób), a co najważniejsze, w ich przypadku ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 spadło o 71%. Ten rezultat podkreśla, że skuteczność profilaktyki zależy od kontroli glikemii – ćwiczenia i dieta mające na celu obniżenie glukozy są korzystne, niezależnie od końcowego efektu w postaci utraty kilogramów.
Badacze zauważają, że obserwowana redukcja ryzyka cukrzycy ma swoje źródło w zmniejszeniu ilości tłuszczu trzewnego. Poprawie poziomu glukozy u pacjentów, którzy nie schudli, towarzyszyło bowiem zmniejszenie obwodu talii i ilości tłuszczu trzewnego.
Zdrowa dieta i aktywność fizyczna sprzyjają kontroli glikemii, nawet jeśli pacjent nie obserwuje efektu w postaci mniejszej masy ciała.
| Pamiętaj: Przywrócenie prawidłowego poziomu glukozy we krwi na czczo, może być najważniejszym elementem w zapobieganiu cukrzycy typu 2, nawet jeśli nie towarzyszy temu zmniejszenie masy ciała. |
Nietolerancja glukozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Nietolerancja glukozy jest stanem, w którym poziom glukozy we krwi jest podwyższony, ale nie spełnia jeszcze kryteriów rozpoznania cukrzycy typu 2. Nieleczona nietolerancja glukozy jest wstępem do cukrzycy t.2
Obserwowana jest korelacja pomiędzy otyłością a zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.
Wartość 500 w teście obciążenia glukozą (IGT) jest stężeniem znacznie przekraczającym normy dla nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) i normy dla jawnej cukrzycy – 200 mg/dl. Z dużym prawdopodobieństwem świadczy o niewyrównanej cukrzycy, a nie tylko o stanie przedcukrzycowym (IGT). Jest to stan potencjalnie niebezpieczny (hiperglikemia), który wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej, ponieważ zagraża powikłaniami takimi jak kwasica ketonowa lub śpiączka cukrzycowa.
Nietolerancja glukozy i stan przedcukrzycowy zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy 3-10-krotnie, dlatego może być niebezpieczna. Przeprowadzone w porę badania laboratoryjne i zmiana stylu życia zapobiegają przekształceniu się nietolerancji glukozy w poważniejsza zaburzenia węglowodanowe.
Nietolerancja glukozy: podsumowanie informacji
Nietolerancja glukozy (IGT) jest stanem przedcukrzycowym, który wymaga wczesnej interwencji z powodu ryzyka rozwoju uszkodzenia naczyń, cukrzycy t.2 i jej powikłań. Najnowsze badania podkreślają, że normalizacja poziomu glukozy we krwi jest najskuteczniejszym czynnikiem minimalizującym ryzyko powstania cukrzycy typu 2, niezależnie od utraty masy ciała. Z uwagi na bezobjawowy przebieg wczesnej fazy nietolerancji glukozy niezbędne jest regularne wykonywanie badań laboratoryjnych – glukozy na czczo i testu obciążanie glukozą.
Bibliografia
1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2025. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2025 | Curr Top Diabetes, 2025; 5 (1)
2. Sandforth et al., 2025: Prevention of type 2 diabetes through prediabetes remission without weight loss. Nature Medicine. DOI: 10.1038/s41591-025-03944-9
3. Morali D. Sharma, MD, Alan J. Garber, MD, PhD, Jak leczyć stan przedcukrzycowy?, Current Diabetes Reports 2009; 9:335-341, tłum. lek. Wojciech Grądalski.
4. Petersen JL, McGuire DK. Impaired glucose tolerance and impaired fasting glucose–a review of diagnosis, clinical implications and management. Diab Vasc Dis Res. 2005 Feb;2(1):9-15. doi: 10.3132/dvdr.2005.007. PMID: 16305067.
5. Dunseath GJ, Luzio SD, Peter R, Owens DR. The pathophysiology of glucose intolerance in newly diagnosed, untreated T2DM. Acta Diabetol. 2022 Feb;59(2):207-215. doi: 10.1007/s00592-021-01785-9. Epub 2021 Sep 24. PMID: 34561756; PMCID: PMC8841334.
