Podwiązanie jajowodów ma na celu zablokowanie ich drożności, co uniemożliwia zapłodnienie komórki jajowej przez plemniki. Jest uznawane za trwałą i wysoce skuteczną metodę antykoncepcji. W większości przypadków efekty zabiegu są nieodwracalne. Dlatego jego przeprowadzenie wymaga zaistnienia konkretnych wskazań i świadomej zgody kobiety. Dowiedz się, co to jest podwiązanie jajowodów, jak wygląda zabieg i czy jego przeprowadzenie jest legalne w Polsce.
Spis treści:
- Jajowody: gdzie się znajdują i jakie spełniają funkcje?
- Podwiązanie jajowodów: na czym polega?
- W jaki sposób przeprowadzane jest podwiązanie jajowodów?
- Podwiązanie jajowodów: wskazania do zabiegu
- Podwiązanie jajowodów – często zadawane pytania
- Podwiązanie jajowodów – podsumowanie
Jajowody: gdzie się znajdują i jakie spełniają funkcje?
Jajowody są częścią żeńskiego układu rozrodczego. To dwa cewkowate przewody o długości 14-20 cm. Ich funkcją jest przyjęcie komórki jajowej z jajnika i przetransportowanie jej w kierunku jamy macicy. To również w ich obrębie dochodzi do zapłodnienia. Gdy jajowód jest niedrożny, niemożliwe jest zajście w ciążę.
| Warto wiedzieć: Częściowa niedrożność jajowodu umożliwia zajście w ciążę, ale stwarza ryzyko ciąży pozamacicznej (ektopowej). |
Jajowód dzieli się na 4 odcinki:
- lejek jajowodu – rozszerzony fragment jajowodu w sąsiedztwie jajnika, zakończony strzępkami, które wychwytują komórkę jajową po owulacji,
- bańka – najdłuższy odcinek jajowodu, o cienkich ścianach, dużej średnicy (8-9 mm) i krętym przebiegu,
- cieśń – odcinek długości 3-6 cm o grubej ścianie i małej średnicy (2-3 mm),
- część maciczna – przebija ścianę macicy, jest najwęższa.
Jajowody łączą się z jajnikami i macicą. Biegną w górnym brzegu więzadła szerokiego macicy. Są objęte otrzewną.
Podwiązanie jajowodów: na czym polega?
Podwiązanie jajowodów to zabieg chirurgiczny, którego celem jest zablokowanie drożności jajowodów, aby niemożliwe stało się połączenie komórki jajowej z plemnikiem. To jedna z najczęściej stosowanych metod trwałej antykoncepcji na świecie – głównie ze względu na wysoką skuteczność.
Podwiązanie jajowodów jest uznawane za trwałe i nieodwracalne. Istnieją metody chirurgiczne pozwalające na odwrócenie efektów zabiegu, jednak w większości przypadków nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
Skuteczność podwiązania jajowodów jest uznawana za wysoką. Ryzyko zajścia w ciążę jest oceniane jako bardzo niskie – średnio po 10 latach od zabiegu wynosi 1,85%.
| Warto wiedzieć: Ryzyko niepowodzenia zależy m.in. od rodzaju zabiegu. Niektóre metody (np. podwiązanie jajowodów bez przecięcia) mają wyższe ryzyko rekanalizacji (samoistnego odtworzenia ciągłości jajowodu). |
W jaki sposób przeprowadzane jest podwiązanie jajowodów?
Podwiązanie jajowodów odnosi się do szeregu różnych technik zabiegowych, których wspólnym celem jest trwałe uniemożliwienie zapłodnienia poprzez przerwanie drożności jajowodów. Zalicza się do nich m.in.:
- metody laparoskopowe – przy pomocy specjalnych narzędzi wprowadzanych przez niewielkie nacięcie jamy brzusznej (podwiązanie jajowodu specjalnymi klipsami, elektrokoagulacja jajowodu),
- laparotomię – z otwarciem jamy brzusznej (m.in. miażdżenie jajowodu metodą Mandlera, częściowa resekcja jajowodu Pomeroya, usunięcie strzępków jajnika i jajowodu).
Wybór metody podwiązania jajowodów dopasowywany jest indywidualnie do każdej kobiety.
| Warto wiedzieć: W większości przypadków podwiązanie jajowodów działa antykoncepcyjnie od razu po zabiegu, jednak w niektórych sytuacjach (np. elektrokoagulacja) zalecana jest dodatkowa antykoncepcja przez kilka tygodni. Należy pamiętać, że metoda ta zabezpiecza przed zajściem w ciążę, ale nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. |
Podwiązanie jajowodów jest wykonywane w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Zabieg może być przeprowadzony podczas cesarskiego cięcia, w okresie poporodowym lub dowolnym momencie cyklu menstruacyjnego.
>> Zobacz: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)
Podwiązanie jajowodów: wskazania do zabiegu
W wielu miejscach na świecie podwiązanie jajowodów jest wykonywane na życzenie w ramach antykoncepcji. W Polsce podwiązanie jajowodów nie może być wykonane wyłącznie na życzenie kobiety. Zgodnie z obowiązującym prawem, dopuszczalne jest wyłącznie ze względów medycznych, gdy zachowanie płodności stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia pacjentki.
Do przeprowadzenia zabiegu wymagana jest świadoma zgoda pacjentki.
| Pamiętaj: Brak zgody na podwiązanie jajowodów jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia zabiegu. |
Podwiązanie jajowodów – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące podwiązania jajowodów.
Czy w Polsce można podwiązać jajowody?
Podwiązanie jajowodów w Polsce jest możliwe tylko wtedy, gdy istnieją do tego ścisłe wskazania medyczne. Decyzję o przeprowadzeniu zabiegu podejmuje lekarz po zapoznaniu się z konkretnym przypadkiem.
Jakie są skutki uboczne podwiązania jajowodów?
Możliwe powikłania podwiązania jajowodów to m.in.:
- krwawienie z powodu uszkodzenia naczyń lub jajowodów,
- infekcja,
- uszkodzenie okolicznych struktur (np. pęcherza moczowego, jelit, nerwów),
- oparzenie (jeżeli zastosowano elektrokoagulację),
- powikłania związane ze znieczuleniem ogólnym.
Jeżeli podwiązanie jajowodów okaże się nieskuteczne i dojdzie do ciąży, istnieje zwiększone ryzyko, że będzie to ciąża pozamaciczna.
Czy podwiązanie jajowodów jest odwracalne?
Podwiązanie jajowodów należy traktować jako nieodwracalne. Istnieje zabieg mający na celu udrożnienie lub rekonstrukcję jajowodów, jednak jego skuteczność jest niska.
Czy podwiązanie jajowodów jest legalne?
Podwiązanie jajowodów jest legalne w wielu miejscach na świecie – to najczęściej wybierana metoda trwałej antykoncepcji. Natomiast w Polsce zabieg nie może być przeprowadzony „na życzenie”, a jedynie w sytuacji, gdy zajście w ciążę zagraża zdrowiu lub życiu kobiety.
Czy po podwiązaniu jajowodów ma się okres?
Tak. Podwiązanie jajowodów nie wpływa na czynność hormonalną jajników, więc miesiączka występuje nadal tak, jak przed zabiegiem.
Czy po podwiązaniu jajowodów można zajść w ciążę?
Zajście w ciążę po podwiązaniu jajowodów jest możliwe dzięki in vitro, ponieważ in vitro omija jajowody – zapłodnienie odbywa się pozaustrojowo, a zarodek przenoszony jest bezpośrednio do jamy macicy. Istnieje również zabieg przywrócenia drożności jajowodów (niska skuteczność).
Może również zdarzyć się nieplanowana ciąża po podwiązaniu jajowodów, ponieważ metoda ta nie ma 100% skuteczności. Ma to jednak miejsce rzadko.
Podwiązanie jajowodów – podsumowanie
- Jajowody to przewody, których zadaniem jest przetransportowanie komórki jajowej z jajnika w kierunku jamy macicy.
- Podwiązanie jajowodów to trwała metoda antykoncepcji. Odwrócenie efektów zabiegu nie zawsze jest możliwe.
- Podwiązanie jajowodów w Polsce może być wykonane wyłącznie ze wskazań medycznych. Przeprowadzenie zabiegu na życzenie jest nielegalne.
- Zabieg podwiązania jajowodów nie wpływa na cykl miesiączkowy ani gospodarkę hormonalną.
- Skuteczność podwiązania jajowodów nie wynosi 100%. Istnieje minimalne ryzyko zajścia w ciążę – średnio 1,85% w ciągu 10 lat po zabiegu.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10083931/ (dostęp 14.04.2025)
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470377/ (dostęp 14.04.2025)
- American College of Obstetricians and Gynecologists https://www.acog.org/womens-health/faqs/sterilization-by-laparoscopy (dostęp 14.04.2025)
