Rak gardła – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Uporczywa chrypka, ból gardła utrzymujący się tygodniami, powiększone węzły chłonne na szyi – to objawy, które łatwo przypisać przewlekłej infekcji. Tymczasem mogą one sygnalizować raka gardła – nowotwór złośliwy rozwijający się w nosogardle, części ustnej lub krtaniowej gardła. W artykule wyjaśnimy, jak rozpoznać pierwsze symptomy nowotworu, kto jest szczególnie narażony i jakie badania pozwalają postawić pewną diagnozę. Dowiesz się też, jak współczesna medycyna łączy chirurgię, radioterapię i chemioterapię, aby skutecznie walczyć z tą jednostką chorobową. Jeśli chcesz świadomie dbać o swoje zdrowie, czytaj dalej – szybka reakcja może uratować życie.

Spis treści:

1. Czym jest rak gardła?
2. Rodzaje raka gardła
3. Przyczyny raka gardła
   • Rak gardła a HPV
4. Jak objawia się rak gardła?
5. Leczenie raka gardła
6. Rak gardła – często zadawane pytania
   • Ile żyje się z rakiem gardła?
   • Z czym można pomylić raka gardła?
   • Czy rak gardła jest wyleczalny?
   • Jaki jest marker nowotworowy gardła?
   • Jak diagnozować raka gardła?
7. Rak gardła – podsumowanie

Czym jest rak gardła?

Rak gardła to nowotwór złośliwy, który rozwija się z komórek nabłonka wyścielającego gardło. Dochodzi do niekontrolowanego podziału tych komórek, co prowadzi do powstania guza. W ponad 90% przypadków mamy do czynienia z rakiem płaskonabłonkowym (kolczystokomórkowym), czyli nowotworem wywodzącym się z komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Pozostałe przypadki to rzadziej występujące typy, takie jak gruczolakoraki, czerniaki śluzówek czy nowotwory gruczołów ślinowych.

Gardło można podzielić anatomicznie na trzy części: górną (nosogardło), środkową (część ustna, okolica migdałków) oraz dolną (część krtaniowa). Każda z tych części różni się funkcją, budową oraz podatnością na konkretne typy nowotworów.

Rodzaje raka gardła

Trzy lokalizacje choroby różnią się objawami i rokowaniem:

• Nosogardle (część górna) – obejmuje tylną ścianę jamy nosowej i ujścia trąbek słuchowych. Nowotwory tej lokalizacji często mają związek z wirusem Epstein-Barr (EBV). Objawy mogą obejmować krwawienia z nosa, niedrożność nosa, pogorszenie słuchu i wysięk do ucha środkowego.
• Gardło środkowe (ustna część) – obejmuje tylną ścianę jamy ustnej, migdałki podniebienne i nasadę języka. Coraz częściej nowotwory tej okolicy są związane z wirusem HPV 16. Bywa, że jedynym pierwszym objawem choroby jest bezbolesne powiększenie węzła chłonnego na szyi.
• Gardło dolne (część krtaniowa) – długo bezobjawowe; w chwili rozpoznania często zaawansowane, powoduje dysfagię (utrudnione połykanie pokarmów lub płynów) i chrypkę.

Przyczyny raka gardła

Do zachorowania na raka gardła przyczyniają się głównie czynniki środowiskowe i styl życia:

• Palenie tytoniu – ryzyko rośnie nawet 10‑krotnie.
• Nadużywanie alkoholu – działa synergistycznie z dymem papierosowym.
• Długotrwałe zakażenie onkogennymi typami HPV (16, 18).
• Ekspozycja zawodowa na pyły drewna, nikiel, azbest czy opary kwasu siarkowego.
• Wiek > 50 lat i płeć męska.

Zminimalizowanie tych czynników znacząco obniża ryzyko zachorowania.

>> Przeczytaj również: Wirus HPV (Human papillomavirus) – co trzeba wiedzieć?

Rak gardła a HPV

Wariant HPV‑zależny dotyczy zwykle młodszych, niepalących pacjentów, u których nie występują inne klasyczne czynniki ryzyka, takie jak palenie czy alkohol. Nowotwory te najczęściej lokalizują się w gardle środkowym (okolice migdałków i nasady języka). Charakteryzują się dobrą odpowiedzią na leczenie oraz znacznie wyższym odsetkiem przeżyć 5‑letnich, sięgającym ponad 80%.

Jak objawia się rak gardła?

Pierwsze sygnały są niespecyficzne, dlatego łatwo je przeoczyć. Zwróć uwagę szczególnie na:

• ból lub drapanie w gardle trwające > 3 tygodnie,
• przewlekłą chrypkę lub zmianę barwy głosu,
• trudności czy ból przy połykaniu,
• jednostronny ból ucha bez zapalenia,
• powiększone, twarde węzły chłonne szyi,
• niezamierzoną utratę masy ciała.

Utrzymywanie się tych dolegliwości przez ponad dwa tygodnie jest wskazaniem do pilnej konsultacji laryngologicznej.

>> Zobacz również: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka

Leczenie raka gardła

Zakres terapii zależy od lokalizacji guza, stopnia zaawansowania (TNM8), wyniku biopsji oraz ogólnego stanu chorego.

• Stadium I–II – chirurgia endoskopowa lub laserowa albo radioterapia wysokiej precyzji (IMRT).
• Stadium III–IVa – leczenie skojarzone: operacja + radioterapia ± chemioterapia (cisplatyna) lub radykalna chemioradioterapia.
• Stadium IVb–IVc / nawroty – leczenie paliatywne: chemioterapia, immunoterapia (nivolumab, pembrolizumab) lub terapia celowana (cetuximab).

Każdy przypadek omawia zespół interdyscyplinarny, aby dobrać strategię maksymalizującą szanse na wyleczenie i zachowanie funkcji mowy oraz połykania.

Rak gardła – często zadawane pytania

Ile żyje się z rakiem gardła?

W Polsce 5-letnie przeżycie względne dla raka gardła wynosi od 20% (dla nowotworów części krtaniowej) do ponad 60% w lokalizacjach o lepszym rokowaniu. Wczesne rozpoznanie znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie.

Z czym można pomylić raka gardła?

Najczęściej z przewlekłym zapaleniem gardła, anginą, refluksem krtaniowo‑gardłowym lub powiększonymi migdałkami.

Czy rak gardła jest wyleczalny?

Tak, zwłaszcza w stadium I–II oraz w przypadkach HPV‑dodatnich.

Jaki jest marker nowotworowy gardła?

Nie istnieje specyficzny marker wykrywany w badaniu krwi, który jednoznacznie wskazywałby na raka gardła. W raku gardła środkowego oznacza się ekspresję białka p16 jako pośredni dowód zakażenia HPV.

Jak diagnozować raka gardła?

Podstawą jest laryngoskopia z biopsją, a następnie obrazowanie (CT, MRI, PET/CT) w celu określenia stopnia zaawansowania.

Rak gardła – podsumowanie

• Rak gardła rozwija się najczęściej z nabłonka płaskiego, pokrywającego wewnętrzne ściany gardła.
• Główne czynniki ryzyka to palenie, alkohol oraz zakażenie HPV.
• Objawy są niespecyficzne i łatwe do przeoczenia, dlatego przedłużające się dolegliwości powinny skłonić do wizyty u laryngologa.
• Skuteczne leczenie obejmuje chirurgię, radioterapię i chemioterapię, o wyborze decyduje zespół specjalistów.
• Wczesne wykrycie znacząco zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.

Bibliografia

1. Komorowski A. Nowotwory złośliwe gardła. mp.pl.
2. Poon C.S., Stenson K.M. Overview of the diagnosis and staging of head and neck cancer. UpToDate, 2025.
3. Brockstein B.E. i wsp. Overview of treatment for head and neck cancer. UpToDate, 2025.
4. Krajowy Rejestr Nowotworów, 2022