W Polsce na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się coraz więcej rozpoznań onkologicznych zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi. Co zrobić, jeśli nowo powstałe rany w obrębie jamy ustnej nie chcą się goić? Do kogo zwrócić się o pomoc, gdy zauważymy nietypowe zgrubienie w obrębie języka, a infekcja mimo włączonego leczenia nie ustępuje?
Spis treści:
- Czym jest rak języka?
- Przyczyny raka języka
- Objawy raka języka
- Diagnostyka raka języka
- Leczenie raka języka
- FAQ. Rak języka – często zadawane pytania
- Rak języka – podsumowanie
Czym jest rak języka?
Jednym z najczęściej rozpoznawanych i rozwijających się w strukturach anatomii jamy ustnej nowotworów jest rak języka. W obrębie twarzoczaszki, ze względu na obecność różnych struktur tkankowych, bogatego unaczynienia i układu chłonnego dochodzi do powstawania wielu nowotworów jak rak płaskonabłonkowy (stanowi ponad 90% wszystkich nowotworów jamy ustnej), czerniak złośliwy, guzy zębopochodne czy nowotwory gruczołów ślinowych, chłoniaki, mięsaki, etc.
>> Warto przeczytać: Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?
Jak wygląda rak języka?
Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje nowotworu:
- typ endofityczny naciekający i wzrastający w obrębie okolicznych tkanek (wygląda jak owrzodzenie z uniesionymi brzegami),
- typ egzofityczny – owrzodzenie o budowie kalafiorowatej, grzybiastej,
- typ mieszany.
Do oceny stopnia zaawansowania nowotworu języka służy klasyfikacja TNM.
Cechy T, N i M określają odpowiednio:
T – wielkość zmiany pierwotnej języka
N – obecność ewentualnych przerzutów do węzłów chłonnych
M – obecność przerzutów odległych.
Przyczyny raka języka
Ryzyko rozwoju raka jamy ustnej i języka wzrasta wraz z wiekiem, jest trzykrotnie większe u płci męskiej.
Do najczęstszych czynników ryzyka zaliczamy m.in.:
- nikotynizm – zwiększa 7x ryzyka rozwoju nowotworu złośliwego, a także ekspozycja błon śluzowych na dym nikotynowy (palenie czynne i bierne);
- alkoholizm;
- zmiany po naświetlaniu okolic głowy i szyi;
- niedobory w diecie żelaza, witamin z grupy E, A;
- przebyte infekcje wirusowe, w tym EBV czy HPV;
- narażenie na substancje chemiczne jak nikiel, azbest, krzem;
- wypełnienia jamy ustnej protezami zębowymi i drażnienie śluzówek.
Objawy raka języka
Do charakterystycznych dolegliwości zgłaszanych w związku z pojawieniem się nowotworu zaliczamy:
- ból i dyskomfort w trakcie spożywania posiłków;
- obrzęk i zgrubienie okolicznych do guza tkanek;
- nieprzyjemny zapach z ust;
- wyczuwalne i powiększone węzły chłonne szyi;
- zaburzenia ruchomości języka;
- nawrotowe trudno gojące się rany i owrzodzenia jamy ustnej;
- zaburzenia głosu i fonacji, chrypka;
- ból towarzyszący połykaniu z promieniowaniem w stronę uszu;
- zaburzenia komunikacyjne, niewyraźna mowa.
Diagnostyka raka języka
W rozpoznawaniu nowotworów głowy i szyi, w tym zlokalizowanych w obrębie jamy ustnej, dużą rolę odgrywa zebrany od chorego wywiad odnośnie występowania niepokojących go objawów. Uzupełnieniem jest badanie przedmiotowe z oceną: jamy ustnej, języka, ujścia ślinianek, podniebienia, a także okolicznych węzłów chłonnych: szyjnych, podżuchwowych, podbródkowych.
Nieprawidłowe powiększenie węzłów chłonnych okolicy głowy i szyi przy współistnieniu zmian w obrębie jamy ustnej czy języka, jest wskazaniem do dalszej diagnostyki obrazowej. W tym celu wykonuje się m.in. : badanie ultrasonograficzne węzłów chłonnych, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowej ich struktury czy wielkości, kształtu, uzupełnieniem jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC) lub całkowite chirurgiczne usunięcie węzła chłonnego wraz z oceną histopatologiczną pobranego materiału.
Jeśli w trakcie diagnostyki zachodzi podejrzenie objęcia procesem nowotworowym okolicznych kości (szczęka, żuchwa), wykonuje się zdjęcie panoramiczne uzębienia (pantomogram), a także tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny okolicy głowy i szyi.
W przypadku podejrzenia zaawansowania choroby z możliwością dalszego rozsiewu, uzupełnieniem diagnostyki jest zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej lub badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej, a także tomografia komputerowa/ rezonans magnetyczny klatki piersiowej i jamy brzusznej.
Spośród badań laboratoryjnych, w chwili obecnej nie ma żadnego wskaźnika, który byłby charakterystyczny tylko i wyłącznie dla nowotworów jamy ustnej w tym języka. W przypadku podejrzenia tła zakaźnego jako głównej przyczyny wystąpienia nowotworu, można oznaczyć m.in. :
- genotyp wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), w tym szczepów wysoce onkogennych jak HPV-16, HPV-18, HPV- 31, HPV-33;
- obecność przeciwciał IgM i IgG przeciwko wirusowi opryszczki (HSV-1);
- obecność wirusa Epsteina-Barr (EBV) czy wirusa cytomegalii (CMV) poprzez ocenę przeciwciał skierowanych przeciwko tym wirusom.
W przypadku rozpoznania raka języka wykorzystuje się także oznaczenie we krwi: płaskonabłonkowego antygenu nowotworowego – SCC. Jest on charakterystyczny zarówno dla nowotworów okolicy głowy i szyi jak też innych nowotworów złośliwych zbudowych histologicznie z komórek nabłonka płaskiego w ludzkim organizmie.
Pacjent, u którego zdiagnozowany zostanie nowotwór języka, wymaga opieki wielu specjalistów, w tym m.in. : chirurga szczękowo- twarzowego, laryngologa, onkologa, radioterapeuty i stomatologa.
Leczenie raka języka
Metody lecznicze przy rozpoznaniu nowotworu złośliwego uwzględniają zarówno zabiegi chirurgiczne mające na celu usunięcie zmiany wraz z marginesem sąsiadujących tkanek, radioterapię, brachyterapię, chemioterapię i leczenie biologiczne (immunoterapię).
Czy rak języka jest wyleczalny?
Każda choroba nowotworowa w zależności od stopnia zróżnicowania i określonego zaawansowania może być w pewnym stopniu wyleczalna. Im wcześniej uda się zdiagnozować zgłaszane przez chorego dolegliwości i wdrożyć odpowiednie leczenie, tym większa szansa na wieloletnie przeżycie odległe.
Szacunkowo średni czas przeżycia chorych przez kolejne 5 lat od chwili rozpoznania nowotworu dotyczy około 84% chorych ze zmianami ograniczonymi do jamy ustnej, w niespełna 70% – zmian z odległym przerzutowaniem do lokalnych węzłów chłonnych.
W przypadku rozpoznania choroby nowotworowej na etapie rozsiewu ogólnego nowotworu przeżycie 5-letnie stanowi około 40% szans dla chorego.
FAQ. Rak języka – często zadawane pytania
Każda diagnoza choroby nowotworowej budzi lęk, obawy i powoduje, że powstaje coraz więcej pytań odnośnie leczenia, jego skuteczności i szansy na dalsze życie bez objawów.
Do pierwszych objawów charakterystycznych dla raka języka możemy zaliczyć: ból w obrębie jamy ustnej, obecność nieprawidłowego zgrubienia śluzówek tej okolicy czy też owrzodzenia, które mimo leczenia nie chce się wygoić.
Czas przeżycia osoby chorej na nowotwór języka zależy w dużej mierze od stopnia zawansowania i zróżnicowania raka w chwili postawienia diagnozy, a także reakcji na leczenie i wystąpienia lub nie ewentualnych powikłań choroby.
Początek choroby potrafi przebiegać bezobjawowo, nie dając żadnych dolegliwości. W chwili, gdy zmiana zaczyna coraz bardziej naciekać okoliczne tkanki, powiększać swoje wymiary, jest bardziej dokuczliwa i staje się często powodem do odbycia konsultacji lekarskiej. Dolegliwości bólowe przy rozpoznaniu nowotworu we wczesnym stadium zaawansowania dotyczą bezpośrednio zmiany, jak i jej najbliższej okolicy. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do bólu przy połykaniu, przełykaniu, gryzieniu i przeżuwaniu pokarmów. W najbardziej zaawansowanej postaci raka języka ból może dotyczyć zarówno narządu zajętego procesem nowotworowym jak też węzłów chłonnych i narządów odległych, do których choroba może dawać przerzuty.
Rak języka – podsumowanie
- Najczęstszym nowotworem złośliwym rozwijającym się w obrębie jamy ustnej jest rak języka.
- Nowotwory języka stanowią ponad 1,1% wszystkich nowotworów złośliwych rozpoznawanych w Polsce.
- Pod względem budowy histologicznej jest to w 90% rozpoznań -rak płaskonabłonkowy.
- Leczenie choroby polega na usunięciu chirurgicznym zmiany podejrzanej wraz z marginesem zdrowych tkanek.
- Istotną rolę w profilaktyce rozwoju chorób nowotworowych jamy ustnej i języka stanowią: regularna higiena jamy ustnej, ograniczenie narażenia na substancje zawarte w dymie nikotynowym, zdrowa i zbilansowana dieta. Niezwykle ważne są częste kontrole stomatologiczne i samobadanie.
Bibliografia
- M. Jankowska, A. Starzyńska „ Nowotwory złośliwe jamy ustnej- charakterystyka, diagnostyka, postępowanie”. Wybrane problemy kliniczne, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 5, 111–262
- dostęp online 14.07.2025 https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/374250,rak-jezyka-przyczyny-objawy-leczenie-i-rokowania
- A. Kruk- Zagajewska, M. Wierzbicka „Rak języka i dna jamy ustnej – rozpoznawanie i postępy w leczeniu „, Współczesna Onkologia (2003) vol. 7; 4 (264–274)
- dostęp online 13.07.2025 https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jamy-ustnej-czym-jest#page-main-image
