Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa świnki (paramyksowirus). Charakterystycznym objawem jest bolesny obrzęk ślinianek przyusznych, ale infekcja może prowadzić także do poważnych powikłań, szczególnie u dorosłych.
W artykule omówimy, jak rozpoznać świnkę, jakie są jej objawy u dzieci i dorosłych, jak wygląda leczenie oraz czy można uniknąć zarażenia. Dowiesz się również, dlaczego szczepienie jest najskuteczniejszą formą ochrony. Przeczytaj, aby zrozumieć, jak postępować w przypadku zachorowania.
Spis treści:
- Świnka – co to jest za choroba?
- Kto może zachorować na świnkę?
- Objawy świnki u dorosłych
- Objawy świnki u dzieci
- Świnka a ciąża
- Świnka – diagnostyka
- Jak leczyć świnkę?
- Czy świnka jest zaraźliwa?
- Jakie mogą wystąpić powikłania po śwince?
- Świnka – podsumowanie
- Świnka – często zadawane pytania
Świnka – co to jest za choroba?
Świnka to ostra choroba wirusowa, która atakuje głównie ślinianki przyuszne, powodując ich bolesne powiększenie. Wirus przenosi się drogą kropelkową (głównie przez kaszel, kichanie) lub przez kontakt ze śliną chorego (np. picie z tej samej butelki, jedzenie tymi samymi sztućcami).
Okres wylęgania wynosi 14-25 dni, a chory zaraża innych już 2 dni przed pojawieniem się objawów i do 9 dni po ich ustąpieniu.
Choroba występuje na całym świecie, ale dzięki szczepieniom liczba zachorowań znacząco spadła. W Polsce szczepienie przeciw śwince jest obowiązkowe (składnik szczepionki MMR – odra, świnka, różyczka).
>> Przeczytaj też: Zapalenie ślinianek – przyczyny, objawy, leczenie
Kto może zachorować na świnkę?
Na świnkę mogą zachorować osoby w każdym wieku, ale najczęściej dotyka:
- dzieci w wieku 5-9 lat – zwłaszcza nieszczepione,
- młodzież i dorośli – u nich przebieg choroby jest zwykle cięższy, a ryzyko poważnych powikłań rośnie,
- osoby z osłabioną odpornością – np. po chemioterapii lub z HIV.
| Warto wiedzieć: Pamiętaj, że nie szczepiąc swojego dziecka, nie tylko narażasz je na zachorowanie na świnkę, ale także czynisz je wektorem choroby. |
Ryzyko zachorowania zmniejsza:
- szczepienie MMR (skuteczność ok. 88% po 1 dawce, 95% po 2 dawkach; szczepionka żywa, atenuowana), 1. dawka 13.-15. miesiąc życia, 2. dawka w 6. roku życia,
- przebycie choroby – daje trwałą odporność.
>> Sprawdź też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
Objawy świnki u dorosłych
U dorosłych świnka często ma cięższy przebieg niż u dzieci. Typowe objawy to:
- gorączka (nawet do 40°C),
- obrzęk ślinianek przyusznych (jedno- lub obustronny),
- ból przy żuciu i przełykaniu,
- ból głowy, mięśni, osłabienie.
U mężczyzn może wystąpić zapalenie jąder (u 20-30% chorych), a u kobiet zapalenie jajników (5%). Powikłania te mogą prowadzić do niepłodności.
>> Warto przeczytać także: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności
Objawy świnki u dzieci
U dzieci świnka zwykle przebiega łagodniej. Najczęstsze objawy to:
- obrzęk ślinianek (twarz „jak u chomika”),
- ból przy otwieraniu ust,
- gorączka (38-39°C),
- brak apetytu (także z powodu bólu przy przełykaniu),
- złe samopoczucie.
U dzieci rzadziej występują powikłania, ale możliwe jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
>> Przeczytaj też: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci
Świnka a ciąża
Zachorowanie na świnkę w ciąży nie zwiększa ryzyka wad płodu (w przeciwieństwie do różyczki), ale może prowadzić do:
- poronienia (głównie w I trymestrze),
- przedwczesnego porodu.
Jeśli kobieta w ciąży miała kontakt z chorym na świnkę, powinna skonsultować się z lekarzem. Szczepienie MMR jest przeciwwskazane w ciąży.
>> Sprawdź również: Kalendarz badań w ciąży. Kiedy i jakie badania należy wykonać?
Świnka – diagnostyka
Rozpoznanie świnki opiera się na:
- badaniu podmiotowym i przedmiotowym – absolutna podstawa.
- badaniach laboratoryjnych:
Świnkę można pomylić z:
- zapaleniem węzłów chłonnych,
- kamieniami ślinianek,
- mononukleozą.
>> Zobacz: Powiększenie węzłów chłonnych u dzieci
Jak leczyć świnkę?
Nie ma leku zwalczającego wirusa świnki – stosuje się leczenie objawowe:
- leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen),
- odpoczynek i izolacja (do ustąpienia obrzęku),
- nawadnianie (ciepłe napoje, unikanie kwaśnych soków),
- okłady na obrzęk (ciepłe lub zimne, w zależności od preferencji chorego).
W przypadku powikłań (np. zapalenia opon mózgowych) konieczna może być hospitalizacja.
>> Sprawdź też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Czy świnka jest zaraźliwa?
Tak, świnka jest wysoce zaraźliwa. Do zakażenia dochodzi:
- drogą kropelkową (kichanie, kaszel),
- przez kontakt ze śliną (np. wspólne sztućce).
| Pamiętaj: Chory powinien unikać kontaktu z innymi przez co najmniej 5 dni od pojawienia się obrzęku ślinianek. |
Jakie mogą wystąpić powikłania po śwince?
Powikłania występują częściej u dorosłych i obejmują:
- zapalenie jąder/jajników (może prowadzić do niepłodności),
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- ostre zapalenie trzustki,
- głuchota (rzadko),
- u dzieci powikłania są rzadsze, ale możliwe jest zapalenie opon mózgowych.
>> To może Cię zainteresować: Niedosłuch – rodzaje, objawy, przyczyny, leczenie
Świnka – podsumowanie
Świnka to zakaźna choroba wirusowa, która atakuje ślinianki. Najczęściej chorują dzieci, ale dorośli przechodzą ją ciężej. Objawy to obrzęk ślinianek, gorączka i ból przy przełykaniu. Leczenie jest objawowe – nie ma leku na wirusa świnki. Absolutnie najlepszą i najbezpieczniejszą formą ochrony jest szczepienie MMR.
Nie lekceważ świnki! Jeśli podejrzewasz chorobę u siebie lub dziecka, skonsultuj się z lekarzem.
Świnka – często zadawane pytania
Jakie są pierwsze objawy świnki?
Gorączka, ból przy żuciu, obrzęk ślinianek (zwykle po 2-3 dniach).
Czy choroba świnka jest groźna?
U dzieci zwykle łagodna, u dorosłych może powodować powikłania (np. zapalenie jąder).
Ile razy w życiu można zachorować na świnkę?
Raz – przebycie choroby daje trwałą odporność.
Czy przy śwince boli gardło?
Tak, ból pojawia się przy przełykaniu i żuciu.
Z czym można pomylić świnkę?
Z zapaleniem węzłów chłonnych, mononukleozą lub kamieniami ślinianek.
Czy świnka u dorosłych jest niebezpieczna?
Tak, może prowadzić do zapalenia jąder/jajników i niepłodności.
Czy kobiety chorują na świnkę?
Tak, ale rzadziej niż mężczyźni.
Źródła
- Program Szczepień Ochronnych na rok 2025 https://www.gov.pl/web/psse-rzeszow/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2025 (dostęp 27.05.2025 r.)
- Su SB, Chang HL, Chen AK. Current Status of Mumps Virus Infection: Epidemiology, Pathogenesis, and Vaccine. Int J Environ Res Public Health. 2020 Mar 5;17(5):1686. doi: 10.3390/ijerph17051686. PMID: 32150969; PMCID: PMC7084951. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7084951/ (dostęp 27.05.2025 r.)
- Lam E, Rosen JB, Zucker JR. Mumps: an Update on Outbreaks, Vaccine Efficacy, and Genomic Diversity. Clin Microbiol Rev. 2020 Feb 26;33(2):e00151-19. doi: 10.1128/CMR.00151-19. PMID: 32102901; PMCID: PMC7048016. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7048016/ (dostęp 27.05.2025 r.)
- Rubin S, Eckhaus M, Rennick LJ, Bamford CG, Duprex WP. Molecular biology, pathogenesis and pathology of mumps virus. J Pathol. 2015 Jan;235(2):242-52. doi: 10.1002/path.4445. PMID: 25229387; PMCID: PMC4268314. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4268314/ (dostęp 27.05.2025 r.)
- Yoo JW, Tae BS, Chang HK, Song MS, Cheon J, Park JY, Bae JH. Epidemiology of mumps, mumps complications, and mumps orchitis in Korea using the National Health Insurance Service database. Investig Clin Urol. 2023 Jul;64(4):412-417. doi: 10.4111/icu.20230064. PMID: 37417567; PMCID: PMC10330407. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10330407/ (dostęp 27.05.2025 r.)
