Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Przebieg grypy bywa nieprzewidywalny, a powikłania pogrypowe stanowią realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia – szczególnie w grupach podwyższonego ryzyka. Najskuteczniejszą formą ochrony przed zachorowaniem są szczepienia ochronne. Dowiedz się, kiedy i kto powinien zaszczepić się przeciwko grypie.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

• Szczepienie zmniejsza ryzyko zachorowania oraz ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań. Przynosi korzyści nie tylko jednostce, ale pozwala również budować odporność populacyjną.
• Szczepionka na grypę może być podana od 6. miesiąca życia. Szczepienie jest szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka, seniorom, dzieciom i kobietom w ciąży.
• Przed szczepieniem należy upewnić się, że nie występują przeciwwskazania zdrowotne.
• W Polsce niektóre grupy mogą skorzystać z bezpłatnych szczepień na grypę.
• Na grypę należy szczepić się co roku.

Spis treści:

1. Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?
2. Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?
3. Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?
4. Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?
5. Jak przygotować się do szczepienia na grypę?
6. Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę
7. Czy warto szczepić się na grypę?

Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?

Szczepionka przeciw grypie to preparat biologiczny, którego zadaniem jest pobudzenie układu odpornościowego do wytworzenia ochronnych przeciwciał przeciwko wirusom grypy. Celem szczepień jest zapobieganie zachorowaniu lub złagodzenie przebiegu choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań, jeżeli rozwinie się zakażenie.

Szczepionka na grypę może być:

• inaktywowana (nieżywe wirusy) – podawana we wstrzyknięciu domięśniowym lub podskórnym,
• atenuowana (żywa) – podawana donosowo.

Szczepionki inaktywowane zawierają rozszczepione wirusy grypy lub powierzchniowe białka wirusa grypy. Natomiast preparaty żywe mają w składzie reasortanty – odmiany wirusa grypy, które powstają w wyniku wymiany segmentów genetycznych.

Szczepionka przeciw grypie podlega corocznej aktualizacji. Jest to konieczne ze względu na dużą zdolność wirusa grypy do mutacji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) monitoruje cały rok krążące szczepy wirusa na całym świecie i na tej podstawie rekomenduje skład szczepionki na nadchodzący sezon epidemiczny.

>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?

Optymalny czas na szczepienie przeciwko grypie jest bezpośrednio związany z dynamiką sezonu epidemicznego w Polsce. Aktywność wirusa grypy zaczyna zwykle rosnąć wczesną jesienią i osiąga szczyt między styczniem a marcem, a niekiedy utrzymuje się nawet do kwietnia. Ponieważ organizm potrzebuje około dwóch do trzech tygodni, aby wytworzyć pełną ochronę poszczepienną, idealnym momentem na przyjęcie szczepionki jest okres od września do listopada.

Warto jednak pamiętać, że zaszczepić można się przez cały sezon grypowy. Lepiej przyjąć szczepionkę później, niż w ogóle.

Szczepienie na grypę należy powtarzać co roku, ponieważ szczepy wirusa zmieniają się z sezonu na sezon.

>> Zobacz także: Sezon grypowy – jak się do niego przygotować?

Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?

Szczepienie przeciw grypie rekomendowane jest dla każdej osoby powyżej 6. miesiąca życia, która nie ma medycznych przeciwwskazań. Przyjęcie preparatu jest szczególnie zalecane w następujących grupach ryzyka:

• dzieci i dorośli przewlekle chorzy (np. na astmę oskrzelową, cukrzycę, chorobę wieńcową),
• dzieci i dorośli z obniżoną odpornością,
• dzieci i dorośli po transplantacji narządów,
• dzieci z wadami wrodzonymi,
• seniorzy,
• kobiety w ciąży i planujące ciążę,
• osoby mające kontakt z dziećmi i seniorami,
• osoby przebywające w ośrodkach opieki całodobowej,
• personel medyczny i funkcjonariusze publiczni,
• pracownicy handlu i transportu.

Szczepienia na grypę dla dzieci od 6. miesiąca życia do 2 lat powinny być przeprowadzone z użyciem szczepionki inaktywowanej. Takie samo zalecenie dotyczy ciężarnych. Natomiast seniorzy mogą otrzymać szczepionkę ze zwiększoną dawką antygenów.

>> Zobacz także: Kalendarz szczepień: szczepienia obowiązkowe i zalecane dla dzieci i młodzieży

Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?

W Polsce szczepienia przeciw grypie są częściowo lub całkowicie refundowane dla określonych grup. Bezpłatnie mogą zaszczepić się:

• dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia,
• osoby po 65. roku życia,
• kobiety w ciąży i połogu.

Osoby w wieku 18–64 lata mogą skorzystać z 50% refundacji. Aby otrzymać szczepionkę bezpłatnie lub z dopłatą konieczna jest recepta od lekarza lub farmaceuty.

Darmowe szczepienia na grypę dla seniorów wykonywane są preparatem zawierającym powierzchniowe białka wirusa grypy lub rozszczepione wirusy grypy. Jednak osoby po 60. roku życia mogą skorzystać również z 50% refundacji na szczepionkę ze zwiększoną zawartością antygenów.

Jak przygotować się do szczepienia na grypę?

Przed szczepieniem na grypę każda osoba powinna przejść kwalifikację lekarską w celu oceny stanu zdrowia i wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Do punktu szczepień należy zgłosić się wypoczętym i nawodnionym. Konieczne jest posiadanie przy sobie dokumentu tożsamości. Po podaniu szczepionki zaleca się pozostanie przez kilkanaście minut w placówce medycznej w celu obserwacji.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia na grypę jest ciężka reakcja alergiczna lub anafilaktyczna po przyjęciu preparatu w przeszłości lub uczulenie na jego składniki. Wymagane jest odroczenie iniekcji przy umiarkowanym lub ciężkim zakażeniu górnych dróg oddechowych.

Dodatkowe przeciwwskazania dotyczą szczepionek żywych. Takie preparaty nie powinny być podawane:

• kobietom w ciąży,
• dzieciom poniżej 2. roku życia,
• osobom leczonym salicylanami lub przyjmującym duże dawki glikokortykosteroidów,
• osobom z niedoborami odporności.

Jak każdy lek, szczepionka przeciw grypie może powodować działania niepożądane, jednak w przeważającej większości przypadków mają one charakter łagodny i przejściowy. Do najczęstszych reakcji miejscowych należy ból, zaczerwienienie i niewielki obrzęk w miejscu wkłucia. Ogólnoustrojowe objawy mogą przypominać lekki stan grypopodobny i obejmują złe samopoczucie, ból głowy, mięśni lub stawów oraz stan podgorączkowy. Ciężkie powikłania po szczepieniu na grypę to reakcje alergiczne i anafilaktyczne, reakcje skórne, nerwobóle i parestezje, przejściowa małopłytkowość, gorączka i drgawki.

Czy warto szczepić się na grypę?

Szczepienie przeciw grypie to najskuteczniejszy sposób ochrony przed chorobą oraz jej powikłaniami. Grypa może prowadzić m.in. do zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zaostrzenia chorób przewlekłych. Jeżeli osoby zaszczepione zachorują, choroba zwykle przebiega łagodniej.

>> Zobacz także: Najczęstsze powikłania po grypie – jak im zapobiegać?

Warto również pamiętać, że szczepienie chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale także zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania wirusa w społeczeństwie. Dzięki temu chronione są osoby, które nie mogą się zaszczepić, np. niemowlęta przed 6. miesiącem życia lub osoby z przeciwwskazaniami zdrowotnymi.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

1. W stronę lepszej ochrony przed grypą osób starszych. Polskie rekomendacje dotyczące wysokodawkowej szczepionki przeciw grypie, Lekarz POZ 2/2024
2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/?strona=5#o-szczepionce (dostęp 04.11.2025)
3. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zaszczep-sie-na-grype (dostęp 04.11.2025)
4. https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaki-bedzie-sklad-szczepionek-przeciw-grypie-w-sezonie-2025-2026/ (dostęp 04.11.2025)
5. Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024, Pediatr Med Rodz 2023, 19(4), 273–283
6. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2023
7. Rekomendacje zespołu ekspertów dotyczące jednoczesnego stosowania szczepionek przeciw grypie i COVID-19, Lekarz POZ 4/2021
8. https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-sa-refundowane-szczepionki-przeciw-grypie-w-sezonie-2024-2025/ (dostęp 04.11.2025)
9. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48105,szczepienie-przeciwko-grypie (dostęp 04.11.2025)