Witamina B12 a nowotwory

Artykuł został zaktualizowany 10.07.2025 r.

Doniesienia dotyczące zależności rozwoju różnych chorób, w tym nowotworowych, od nadmiaru witaminy B12 pojawiają się od pewnego czasu. W czerwcu 2021 roku w czasopiśmie Nature ukazała się publikacja badaczy francuskich (Valentin Lacombe & Geoffrey Urbanski i wsp.), zatytułowana „Utrzymujące się podwyższenie poziomu witaminy B12 w osoczu jest silnie związane z litym rakiem”. W artykule omawiamy badanie i prezentujemy wnioski.

Spis treści

1. Dlaczego wysoki poziom B12 może sprzyjać nowotworom – przesłanki teoretyczne
2. Analiza badania i najważniejsze wnioski
3. Witamina B12 pożywką dla raka?
4. Zależność pomiędzy poziomem witaminy B12 a rozwojem nowotworu
5. Witamina B12 a nowotwór – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Dlaczego wysoki poziom B12 może sprzyjać nowotworom – przesłanki teoretyczne

Witamina B12 (łącznie z kwasem foliowym) jest niezbędna do syntezy DNA. Obydwie witaminy to uczestniczki syntezy tymidyny, jednego z nukleotydów budujących nasze DNA. Ta informacja jest kluczowa dla zrozumienia współistnienia wysokiego poziomu witaminy B12 z niektórymi nowotworami.

Podział każdej komórki człowieka na dwie komórki potomne łączy się z podziałem wszystkich organelli komórkowych oraz błony komórkowej, w efekcie komórki potomne mają początkowo połowę struktur komórek macierzystych. Wyjątkiem jest DNA, które od razu, przy podziale, ulega replikacji – podwojeniu. Dzięki temu nowopowstałe komórki wyposażone są w kompletny materiał genetyczny.

DNA składa się z czterech cegiełek, czyli nukleotydów: adeniny, tyminy, guaniny i cytozyny. Jedna z tych cegiełek, czyli tymina syntetyzowana jest wewnątrz komórki, a do jej syntezy niezbędne są witamina B12 i kwas foliowy. Niedobór witaminy B12 lub B9 skutkuje brakiem możliwości replikacji DNA, co oznacza, że komórki organizmu nie mogą się dzielić.

W sytuacji przeciwnej, gdy występuje nadmiar witaminy B12, wszystkie komórki – w tym istniejące komórki nowotworowe – mają dobre warunki do dzielenia się i wzrostu. Sama witamina B12 nie jest przyczyną nowotworów, natomiast jej nadmiar jest środowiskiem sprzyjającym do ich rozwoju.

Pozostałe nukleotydy budujące DNA – adenina, guanina i cytozyna – nie mają takich ograniczeń w syntezie, dostarczane są z pożywieniem. Dlatego niedobór lub nadmiar witaminy B12 może być elementem krytycznym syntezy DNA wszystkich komórek człowieka.

Analiza badania i najważniejsze wnioski

Publikacja francuskich badaczy opisuje badanie przeprowadzone w grupie prawie 9 tysięcy chorych.

Do badania włączano pacjentów, którzy przebywali w szpitalu z innej niż nowotwór przyczyny i nie byli osobami chorymi na nowotwór. Pacjentom oznaczono dwukrotnie poziom witaminy B12, w odstępie minimum 1 miesiąca. Następnie podzielono ich na trzy grupy:

• do pierwszej zakwalifikowano osoby, u których obydwa pomiary były w normie (poniżej 1000 ng/L, czyli 738 pmol/L).
• do drugiej – pacjentów z pierwszym pomiarem podwyższonym i drugim w normie.
• do trzeciej – osoby z dwukrotnie podwyższonym wynikiem witaminy B12.

Badanie trwało w sumie 7 lat, a obserwacja poszczególnych pacjentów co najmniej 5 lat. Celem obserwacji była analiza, w której grupie częściej występują nowotwory, w tym guzy lite (zarówno z przerzutami, jak i bez przerzutów) oraz nowotwory krwi (białaczki, szpiczaki). Analizowano także występowanie chorób nienowotworowych.

Jakie były wyniki analizy?

W grupie pacjentów z incydentalnie wysokim poziomem witaminy B12 oraz u osób z prawidłowymi jej wartościami odsetek zachorowań na nowotwór krwi wynosił 3,8%, a guz lity 4,1%.

W grupie pacjentów z podwyższonym poziomem witaminy B12 (potwierdzonym dwukrotnym oznaczeniem jej poziomu), w ciągu pięciu lat obserwacji nowotwór (guz lity) został rozpoznany aż u 20,8% pacjentów, a choroby nowotworowe szpiku u kolejnych 17,4%. W sumie u blisko 40% pacjentów z podwyższonym poziomem witaminy B12 pojawił się nowotwór. Poza tym, u 22,2% pacjentów rozpoznano przewlekłą chorobę wątroby.

W opisywanym badaniu blisko połowa rozpoznanych nowotworów pojawiła się już w pierwszym roku obserwacji, pozostałe zachorowania rozłożyły się na dalsze lata. Jeśli witamina B12 byłaby uznana za wczesny marker ryzyka rozwoju nowotworu, oznaczałoby to, iż pacjentka powinna pozostać pod obserwacją przez całe 5 lat.

Witamina B12 pożywką dla raka?

Dlaczego u pacjentów z nadmiarem witaminy B12 w ciągu 5 lat może pojawić się choroba nowotworowa? Mechanizm tego zjawiska nie jest wyjaśniony. Na początku należy jednak podkreślić, iż jego przyczyną nie jest podwyższony poziom witaminy B12, np. w wyniku suplementacji.

Autorzy opisują dwa – ich zdaniem – możliwe wyjaśnienia:

1. Pierwsza teoria mówi o tym, iż komórki nowotworowe guza wytwarzają i uwalniają do krwi mediatory, które zwiększają wchłanianie witaminy B12 w przewodzie pokarmowym.
2. Druga koncepcja opiera się na teorii, iż to granulocyty – komórki układu odpornościowego walczącego z nowotworem – produkują witaminę B12.

Oczywiście wymaga to dalszego wyjaśnienia, jednak logiczne jest, iż guz rośnie wówczas, gdy dysponuje dużą ilością witaminy B12, aby możliwa była replikacja DNA. W takich przypadkach racjonalne byłoby ograniczenie dostarczania tej witaminy do organizmu (łącznie z kwasem foliowym).

Zależność pomiędzy poziomem witaminy B12 a rozwojem nowotworu

W analizowanym badaniu sprawdzono również, jaka jest zależność wystąpienia nowotworu i zaawansowania choroby od poziomu witaminy B12.

• Poniżej 750 ng/L – w tej grupie pacjentów ryzyko było niskie – 3,2% osób zachorowało.
• 750-1000 ng/L – w tej grupie pacjentów ryzyko zachorowania na nowotwór w ciągu pięciu lat jest wyższe – 12 % pacjentów zachorowało na nowotwór, choroba była mniej zaawansowana, nie obserwowano przerzutów.
• Powyżej 1000 ng/L – choroba występowała częściej,była również bardziej zaawansowana (występowały przerzuty). Im wyższy poziom witaminy B12 we krwi, tym groźniejszy etap choroby.

Powyższy wniosek mógłby zostać wykorzystany w praktyce jako marker stopnia rozwoju choroby w czasie jej leczenia.

Witamina B12 a nowotwór – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Podsumowanie

• Utrzymywanie się wysokiego poziomu witaminy B12 wiąże się z wysoką częstotliwością zachorowania na nowotwór w ciągu 5 lat
• Nadmierna suplementacja witaminy B12 i wysokie jej stężenie w organizmie nie jest przyczyną nowotworu.
• Badania francuskich naukowców wymagają potwierdzenia przez inne ośrodki na świecie.

Jeśli wyniki badania zostaną potwierdzone przez innych badaczy, witamina B12 mogłaby być jednym z tańszych i szeroko dostępnych markerów nowotworowych, świadczących o stopniu rozwoju choroby i pozwalających na monitorowanie leczenia.

1. Lacombe, V., Chabrun, F., Lacout, C. et al. Persistent elevation of plasma vitamin B12 is strongly associated with solid cancer. Sci Rep 11, 13361 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-92945-y