Wzrok jest jednym z siedmiu zmysłów, które umożliwiają człowiekowi prawidłowe postrzeganie świata.
Wraz z wiekiem w ludzkim ciele fizjologicznie przebiegają procesy starzenia się wielu komórek i narządów, pogorszeniu ulega także i wzrok. Najczęstszą chorobą spośród schorzeń okulistycznych utrudniających widzenie i nieuchronnie prowadzących do ślepoty jest zaćma. Szacuje się, że w Polsce choruje około 800 tysięcy osób, głównie u osób w wieku 55-60 lat.
Spis treści:
- Zaćma: co to za choroba?
- Zaćma wrodzona a zaćma wtórna: różnice
- Zaćma: objawy choroby
- Diagnostyka zaćmy
- Jak leczy się pacjentów z zaćmą?
- Zaćma: najczęstsze pytania o dolegliwość
Zaćma: co to za choroba?
Zaćma jest częściowym lub całkowitym zmętnieniem soczewki oka.
Ze względu na czas powstania choroby, można wyróżnić kilka typów zaćmy:
- postać wrodzoną,
- wieku dziecięcego,
- młodzieńczą,
- starczą.
Ze względu na przyczynę, wyróżnia się postaci: metaboliczną, pourazową, wikłającą, wrodzoną starczą.
Zaćma wrodzona i dziecięca pojawiają się w pierwszych latach życia lub w chwili narodzin.
Kto najczęściej choruje na zaćmę?
Zaćma od lat jest najczęstszą przyczyną odwracalnej ślepoty i nieprawidłowego widzenia. Częściej występuje u kobiet i u osób palących tytoń. Średnia wieku chorych to 55-60 lat.
Zaćma wrodzona a zaćma wtórna: różnice
Zaćma wrodzona jest schorzeniem soczewki oka, rozwijającym się często już w okresie prenatalnym człowieka, powiązanym z zaburzeniami genetycznymi (około 30 % wszystkich rozpoznań) lub czynnikami infekcyjnymi i metabolicznymi u matki. Przyjmowane przez kobiety w ciąży leki także mogą w tym okresie wywołać nieprawidłowości z budowie oka płodu. Do rodzajów zaćmy wrodzonej zaliczamy: jądrową, całkowitą, torebkową przednią i tylną, biegunową, błoniastą.
W przypadku zaćmy wtórnej, najczęściej dochodzi do nawrotu choroby u osoby poddanej operacji wszczepienia nowej soczewki w przebiegu pierwotnie rozpoznanej zaćmy. Ta postać zaćmy zaliczana jest do grupy powikłań pooperacyjnych. Proces chorobowy obejmuje mętnienie torebki tylnej soczewki oka, która w trakcie operacji zaćmy stanowi łącznik dla nowej przeszczepionej soczewki. Wśród przyczyn nawrotu choroby upatruje się szeregu schorzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca, atopowe zapalenie skóry, uwarunkowania genetyczne, stany zapalne gałki ocznej czy guzy wewnątrzgałkowe.
Przyczyny rozwoju zaćmy
Wśród przyczyn zmętnienia soczewki wyróżnić możemy:
- zakażenia wewnątrzmaciczne,
- zaburzenia metaboliczne,
- uszkodzenia płodu polekowe lub jako skutek działania promieniowania jonizującego,
- zaburzenia chromosomalne,
- urazy tępe lub drążące soczewki oka,
- wstrząśnienie,
- obecność ciał obcych we wnętrzu gałki ocznej,
- następstwo porażenia prądem elektrycznym lub piorunem,
- skutek promieniowania jonizującego,
- następstwo oparzeń chemicznych powierzchni oka, głównie związkami alkalicznymi.
>> To może Cię zainteresować: Jaskra – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Czy zaćma jest dziedziczna?
Nie wszystkie typy zaćmy powiązane są genetycznie. Zaćma wrodzona ma potwierdzony związek z zaburzeniami genetycznymi. Może występować zarówno jako izolowane schorzenie okulistyczne, a także współwystępować z innymi zespołami genetycznymi jak np. zespół Lowe’a, zespół Downa, zespół Marfana czy zespół Alporta.
Zaćma: objawy choroby
Jednym z pierwszych symptomów rozpoczynającej się choroby może być pojawienie się wady wzroku u osoby bez objawów lub zaostrzenie dotychczasowej wady. Głównie zwraca uwagę osłabienie ostrości wzroku mimo stosowanej korekcji okularami.
Do innych zgłaszanych dolegliwości zaliczyć można m. in. :
- pogorszenie kontrastu obrazu;
- pogorszenie widzenia obuocznego;
- widzenie podwójnych konturów obrazu;
- zmiana postrzegania barw, głównie w zakresie niebieskich odcieni;
- pogorszenie postrzegania głębi i widzenia przestrzennego;
- szybsza niż zwykle męczliwość oczu;
- nadwrażliwość zwłaszcza na jasne światło;
- trudności z doborem okularów korekcyjnych;
- trudności z oceną odległości i przemieszczaniem się.
>> Zobacz: Opuchnięte oczy – alergia i inne możliwe przyczyny
Diagnostyka zaćmy
W zakresie badania okulistycznego można zaobserwować:
- zmętnienie, brunatny kolor soczewki,
- mglisty wygląd dna oka,
- biała źrenica (leukokoria).
Do badań oceniających stopień zaawansowania zaćmy możemy zaliczyć: badanie w lampie szczelinowej, angiografię fluoresceinową, pomiar długości gałki ocznej metodą optyczną.
W zakresie diagnostyki przeprowadzanej przed operacją zaćmy wykonuje się:
- badanie ostrości wzroku do bliży i do dali,
- pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej,
- badanie gałki ocznej w lampie szczelinowej,
- badanie dna oka,
- autorefraktometria.
>> Sprawdź: Migrena z aurą (oczna) – objawy, przyczyny, badania i leczenie
Czy zaćma może być objawem innej choroby?
Zaćma może wystąpić jako pierwotna wrodzona przyczyna upośledzonego widzenia, a także jako choroba wtórnie występująca do wcześniejszych chorób przewlekłych prowadzących do zmętnienia soczewki oka.
Jak leczy się pacjentów z zaćmą?
Jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest przeprowadzenie zabiegu fakoemulsyfikacji. Jest to zabieg polegający na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej inną, sztuczną. Zabieg ten, według aktualnych standardów postępowania okulistycznego przeprowadzany jest w ramach chirurgii jednego dnia, trwa od 10 do 20 minut. Operacja zaćmy jest równocześnie zabiegiem korygującym istniejącą wcześniej wadę wzroku.
>> To może Cię zainteresować: Orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz oczu). Objawy, przyczyny, leczenie
Zaćma: najczęstsze pytania o dolegliwość
Co robić w sytuacji, gdy po jednej z konsultacji okulistycznych usłyszymy diagnozę: zaćma? Na co zwracać szczególną uwagę?
Czym grozi nieleczona zaćma?
Nie podjęcie żadnych działań związanych z diagnostyką i leczeniem zaćmy prowadzi do pogłębiania się procesu mętnienia soczewki, pogarszania się ostrości widzenia, a także do całkowitej utraty wzroku.
Jak widzi osoba z zaćmą?
Do najbardziej charakterystycznych objawów związanych z nieprawidłowym widzeniem w przebiegu zaćmy zaliczamy: pogorszenie widzenia w godzinach nocnych, zmętnienie i rozmycie obrazu (obraz widziany jak przez przybrudzoną szybę), podwójne widzenie czy nadwrażliwość na światło.
Jakie są początki zaćmy?
Pierwsze dolegliwości związane z rozpoczynającą się chorobą są często bardzo niewielkie lub na tyle dyskretne, że ciężko jest je uznać za wzbudzające duży niepokój. Osłabienie dotychczasowej ostrości wzroku czy konieczność noszenia okularów lub zwiększenia mocy wcześniejszych okularów często jest tłumaczone zmęczeniem, wiekiem i innymi przyczynami pogarszającymi percepcję wzrokową. W chwili, gdy ww. metody nie przynoszą rezultatów, często rozpoczyna się głębsza diagnostyka w kierunku zaćmy.
Czy zaćma może się cofnąć?
Zaćma jest chorobą, u której podłoża leży postępujące mętnienie soczewki oka jako efekt zaburzeń przemiany materii w jej wnętrzu. Jest to stan, którego nie da się cofnąć. Jedyną skuteczną metodą mogącą przywrócić nieprawidłowe widzenie, jest zabieg wszczepienia nowej soczewki (fakoemulsyfikacja).
Bibliografia
- M. Wilczyński „Okulistyka dla lekarzy POZ”, wyd. Medical Tribune Polska, Warszawa 201.
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobysoczewki/73341,zacma (dostęp online 12.04.2025).
- https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/82134,zacma-dziecieca (dostęp online 11.04.2025).
