Zakrzepica żył głębokich – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Zakrzepica żył głębokich (DVT, deep vein thrombosis) to poważne schorzenie, w którym w naczyniach żylnych (najczęściej kończyn dolnych) tworzą się skrzepy krwi, mogące prowadzić do zatorowości płucnej – dramatycznego stanu bezpośrednio zagrażającemu życiu.

Jaki jest mechanizm choroby? Jakie są pierwsze objawy? Gdzie udać się po pomoc? Przeczytaj, a oprócz odpowiedzi na powyższe pytania dowiesz się, kto jest szczególnie narażony na DVT i jak można zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia.

Spis treści

1. Czym jest zakrzepica żył głębokich?
2. Przyczyny zakrzepicy żył głębokich
3. Zakrzepica żył głębokich – objawy
   • Typowe objawy zakrzepicy żył głębokich
   • Nietypowe objawy zakrzepicy żył głębokich
4. Jak rozpoznać zakrzepicę żył głębokich – niezbędna diagnostyka
5. Leczenie zakrzepicy żył głębokich
6. Zakrzepica żył głębokich – podsumowanie

Czym jest zakrzepica żył głębokich?

Zakrzepica żył głębokich (DVT) to stan, w którym w głębokich żyłach (zwykle kończyn dolnych, rzadziej miednicy lub ramion) tworzy się skrzeplina, utrudniając lub blokując przepływ krwi. Nieleczona może prowadzić do:

• zatorowości płucnej – gdy fragment skrzepu oderwie się i dotrze do płuc,
• zespołu pozakrzepowego – przewlekłego obrzęku i bólu kończyny,
• niewydolności żylnej – z owrzodzeniami i zmianami skórnymi.

>> Przeczytaj też: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka

Przyczyny zakrzepicy żył głębokich

Główne czynniki ryzyka wynikają z tzw. triady Virchowa:

• zaburzenia przepływu krwi (zastój żylny), np. długotrwałe unieruchomienie (lot samolotem, hospitalizacja), obecność żylaków,
• uszkodzenia śródbłonka naczyniowego – wskutek urazów, zabiegów chirurgicznych,
• nadkrzepliwości krwi – z przyczyn zarówno wrodzonych (jak np. mutacji czynnika V Leiden, niedobru białka C) lub nabytych (nowotwory, ciąża, hormonalna terapia zastępcza).

Inne dobrze udokumentowane w literaturze naukowej czynniki ryzyka obejmują:

• wiek powyżej 60 lat,
• nadmierną masę ciała (zwłaszcza otyłość),
• palenie tytoniu (kolejny argument za rzuceniem palenia),
• choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, zapalenia naczyń),
• długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.

Zakrzepica żył głębokich – objawy

Objawy zakrzepicy są zróżnicowane – zależą od lokalizacji skrzepu. Najczęstsza manifestacja kliniczna to zakrzepica jednej kończyny dolnej (podudzie). Szerzej o tym zagadnieniu w kolejnych punktach.

Typowe objawy zakrzepicy żył głębokich

W przebiegu zakrzepicy najczęściej dochodzi do:

• obrzęku podudzia, niekiedy nawet całej kończyny dolnej (zwykle asymetrycznie, np. jedna nagle staje się łydka wyraźnie grubsza),
• bólu łydki lub uda (nasila się przy stawianiu stopy, może przypominać „rozpieranie”),
• uczucie ciężkości i napięcia w kończynie,
• zasinienie lub zaczerwienienie skóry,
• wzmożone ucieplenie chorej kończyny.

Nietypowe objawy zakrzepicy żył głębokich

Należy pamiętać, że termin „żyły głębokie” zawiera także inne lokalizacje narządowe, stąd w przebiegu zakrzepicy może dochodzić do:

• bólu w klatce piersiowej, kaszlu, krwioplucia, duszności i/lub męczliwości – jeśli dojdzie do zatorowości płucnej,

• silnego bólu brzucha – przy zakrzepicy żył miednicy lub żyły wrotnej,
• obrzęku całej ręki – przy zakrzepicy żył podobojczykowych (np. u sportowców; występuje rzadko),
• gorączki – rzadko, głównie przy rozległym stanie zapalnym.

Jak rozpoznać zakrzepicę żył głębokich – niezbędna diagnostyka

Rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich opiera się na:

• badaniu podmiotowym i przedmiotowym; element, którego nie można zaniedbać, pozwala na określenie obecności czynników ryzyka,
• USG Doppler – złoty standard w diagnostyce DVT (pokazuje przepływ krwi i obecność skrzepów),
• ocena stężenia D-dimerów – badanie krwi wykrywające produkty rozpadu fibryny (podwyższony sugeruje zakrzepicę, ale nie jest specyficzny i nie decyduje o rozpoznaniu),
• tomografia komputerowa – stosowana przy podejrzeniu zatorowości płucnej, zakrzepicy w miednicy lub jamie brzusznej,
• echokardiografia – pozwala na ocenę obciążenia prawej komory, umożliwia uwidocznienie szerokości tętnicy płucnej,
• flebografia (obecnie rzadko stosowana) – kontrastowe badanie żył.

Leczenie zakrzepicy żył głębokich

Główne cele terapii to:

• rozpuszczenie istniejących zakrzepów,
• zapobieganie powiększaniu się zakrzepu,
• minimalizacja ryzyka zatorowości płucnej,
• profilaktyka nawrotów.

Metody leczenia:

• leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfaryna, rywaroksaban) – hamują krzepnięcie krwi,
• kompresjoterapia – pończochy uciskowe (zmniejszają obrzęk i ryzyko zespołu pozakrzepowego),
• tromboliza – dożylne podanie leków rozpuszczających skrzep (w ciężkich przypadkach),
• filtr żylny – wszczepiany do żyły głównej dolnej u pacjentów z przeciwwskazaniami do leków przeciwzakrzepowych.

Czas leczenia wynosi 3-6 miesięcy po pierwszym epizodzie zakrzepicy. Przy nawrotach lub wrodzonej nadkrzepliwości leczenie może trwać nawet dożywotnio.

Zakrzepica żył głębokich – podsumowanie

Zapamiętaj:

• DVT to niebezpieczny stan, który może prowadzić do zatorowości płucnej i zgonu włącznie,
• typowe objawy choroby to obrzęk, ból i zaczerwienienie jednej kończyny,
• diagnostyka opiera się na badaniu lekarskim i badaniach dodatkowych,
• leczenie wymaga stosowania leków przeciwzakrzepowych i kompresjoterapii,
• profilaktyka jest kluczowa u osób z grup ryzyka (ruch, nawadnianie, unikanie długiego unieruchomienia).

Jeśli zauważysz objawy sugerujące DVT (np. nagły obrzęk nogi z bólem), nie zwlekaj i pilnie zgłoś się do lekarza! W przypadku, gdy odczuwasz duszność, ból w klatce piersiowej, krwioplucie. Wezwij karetkę, dzwoniąc pod numer 112. Szybkie rozpoznanie może uratować życie.

Źródła

1. Wendelboe AM, Raskob GE, Global Burden of Thrombosis: Epidemiologic Aspects. Circ Res. 2016 Apr 29;118(9):1340-7. doi: 10.1161/CIRCRESAHA.115.306841. PMID: 27126645. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCRESAHA.115.306841?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori:rid:crossref.org&rfr_dat=cr_pub%20%200pubmed (dostęp 16.04.2025)
2. Kahn SR, Lim W, Dunn AS, Cushman M, Dentali F, Akl EA, Cook DJ, Balekian AA, Klein RC, Le H, Schulman S, Murad MH. Prevention of VTE in nonsurgical patients: Antithrombotic Therapy and Prevention of Thrombosis, 9th ed: American College of Chest Physicians Evidence-Based Clinical Practice Guidelines. Chest. 2012 Feb;141(2 Suppl):e195S-e226S. doi: 10.1378/chest.11-2296. PMID: 22315261; PMCID: PMC3278052. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3278052/ (dostęp 16.04.2025)
3. Rosendaal FR. Causes of venous thrombosis. Thromb J. 2016 Oct 4;14(Suppl 1):24. doi: 10.1186/s12959-016-0108-y. PMID: 27766050; PMCID: PMC5056464. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5056464/ (dostęp 16.04.2025)
4. Konstantinides SV, Meyer G, Becattini C, Bueno H, Geersing GJ, Harjola VP, Huisman MV, Humbert M, Jennings CS, Jiménez D, Kucher N, Lang IM, Lankeit M, Lorusso R, Mazzolai L, Meneveau N, Ní Áinle F, Prandoni P, Pruszczyk P, Righini M, Torbicki A, Van Belle E, Zamorano JL; ESC Scientific Document Group. 2019 ESC Guidelines for the diagnosis and management of acute pulmonary embolism developed in collaboration with the European Respiratory Society (ERS). Eur Heart J. 2020 Jan 21;41(4):543-603. doi: 10.1093/eurheartj/ehz405. PMID: 31504429. https://academic.oup.com/eurheartj/article/41/4/543/5556136?login=false#google_vignette (dostęp 16.04.2025)
5. Kearon C, Akl EA, Ornelas J, Blaivas A, Jimenez D, Bounameaux H, Huisman M, King CS, Morris TA, Sood N, Stevens SM, Vintch JRE, Wells P, Woller SC, Moores L. Antithrombotic Therapy for VTE Disease: CHEST Guideline and Expert Panel Report. Chest. 2016 Feb;149(2):315-352. doi: 10.1016/j.chest.2015.11.026. Epub 2016 Jan 7. Erratum in: Chest. 2016 Oct;150(4):988. doi: 10.1016/j.chest.2016.08.1442. PMID: 26867832. https://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(15)00335-9/fulltext (dostęp 16.04.2025)