Cenne właściwości żeń-szenia są znane i cenione od tysięcy lat. W dawnych czasach mogli korzystać z nich tylko wybrani – cesarz Chin, jego świta i chińska arystokracja. Dziś jest to roślina, do której dostęp może mieć na szczęście każdy. Pytanie, czy wszyscy jej potrzebują? Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się, na co pomaga żeń-szeń!
Spis treści:
- Żeń-szeń – co to za roślina i jakie wykazuje właściwości?
- Rodzaje żeń-szenia i ich zastosowanie
- Zastosowanie żeń-szenia właściwego – na co pomaga?
- Jakie są przeciwwskazania do suplementacji żeń-szenia?
- Interakcje żeń-szenia z innymi lekami i ziołami
- Jak bezpiecznie suplementować żeń-szeń? Możliwe skutki uboczne
- FAQ. Żeń-szeń i jego zastosowanie – często zadawane pytania
- Żeń-szeń – podsumowanie
Żeń-szeń – co to za roślina i jakie wykazuje właściwości?
Żeń-szeń (łac. Panax ginseng) spotkać można pod różnymi nazwami np. “wszechlek”, “ginseng” czy “korzeń życia”. Ta, której używa się na zachodzie pochodzi od chińskiego określenia “rénshēn”, czyli “korzeń przypominający wyglądem człowieka”.
Żeń-szeń jest to gatunek byliny z rodziny araliowatych. Kiedyś dziko występował na terenie Japonii, wschodniej części Rosji, północno-wschodnich Chin i północy Półwyspu Koreańskiego. Jednak rozsławienie go jako rośliny o cennych właściwościach i intensywny zbiór spowodowały, że dziś praktycznie nie występuje w stanie dzikim.
Do Europy, a konkretnie do Francji, został przywieziony po raz pierwszy przez pracowników ambasady francuskiej, na dwór króla Ludwika XIV. Prawdopodobnie sprowadzono go wtedy ze względu na to, że był zachwalany jako naturalny afrodyzjak. Jednak już w 1711 roku zaobserwowano, że działanie żeń-szenia jest znacznie szersze. Pierwsza monografia, w której opisano zastosowanie tej rośliny w przeciwdziałaniu zmęczenia została napisana przez misjonarza francuskiego w Chinach – jezuitę Jartoux.
Korzeń żeń-szenia nie został zapomniany – wręcz przeciwnie. Jego popularność wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie (choć cena spadła, gdyż kiedyś była 18-krotnie wyższa od złota). Dziś wiadomo już znacznie więcej na temat jego składu, właściwości i zastosowania. Stwierdzono, że za cenne właściwości korzenia żeń-szenia odpowiadają m.in. saponiny, oligo- i polisacharydy, panaksany, fenolokwasy czy związki flawonoidowe. Szczególną rolę w działaniu leczniczym przypisuje się ginzenozydom.
Korzeniowi żeń-szenia przypisuje się wiele właściwości leczniczych, ale warto skierować uwagę na te, które zostały potwierdzone badaniami naukowymi. Wśród nich wymienia się przede wszystkim działanie wzmacniające i adaptogenne. “Korzeń życia” zalicza się do adaptogenów, co oznacza, że pomaga uodpornić się i dostosować do zwiększonego narażenia na czynniki stresowe.
>> Sprawdź również: Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?
Rodzaje żeń-szenia i ich zastosowanie
Rośliny z rodzaju Panax rosną na rozległych obszarach półkuli północnej, obejmując tereny od Chin i środkowych Himalajów, przez Koreę i Japonię, aż po Amerykę Północną. Spośród licznych gatunków tylko nieliczne wykazują działanie zbliżone do żeń-szenia właściwego. Jednym z nich jest Panax quinquefolium L., czyli żeń-szeń amerykański występujący na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady.
Wśród innych rodzajów żeń-szenia wymienia się m.in.:
- czerwony żeń-szeń koreański – wyróżnia się intensywnie czerwoną barwą korzenia, podobnie do żeń-szenia właściwego wykazuje działanie adaptogenne
- żeń-szeń syberyjski – nie należy do rodzaju Panax, ale tak, jak żeń-szeń właściwy ma korzystny wpływ na wydolność psychofizyczną (z tą różnicą, że za takie działanie odpowiada inna grupa związków – eleuterozydy)
W literaturze można spotkać się również z nazwą “żeń-szeń indyjski”, pod którą kryje się ashwagandha. Jednak w rzeczywistości nie jest ona jednym z rodzajów żeń-szenia (należy do zupełnie innej rodziny roślin – psiankowatych), a tego typu określenie wynika tylko z podobnego działania.
Zastosowanie żeń-szenia właściwego – na co pomaga?
Na co pomaga żeń-szeń właściwy? Jego zastosowanie było opisywane w licznych prastarych opracowaniach medycznych np. chińskiej księdze leków “Shennong bencao” pochodzącej z XI wieku p.n.e. Wówczas przypisywano mu działanie wzmacniające w stanach wyczerpania fizycznego i nerwowego. Traktowano jako magiczny środek i noszono jako talizman. Można powiedzieć, że pomimo upływu tak wielu lat, obecnie wygląda to podobnie. Co prawda dziś nikt nie traktuje żeń-szenia w kategorii “magicznych roślin”, ale jego właściwości wzmacniające znalazły potwierdzenie w badaniach. Ponadto zaobserwowano, że jego działanie jest znacznie szersze.
Korzeń żeń-szenia może przysłużyć się człowiekowi nie tylko dzięki temu, że zwiększa odporność na czynniki stresowe. Zaobserwowano, że pomaga również w unormowaniu poziomu cholesterolu i glukozy we krwi, a także działa przeciwzakrzepowo. To wszystko sprawia, że może znaleźć zastosowanie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób cywilizacyjnych. W jednym z badań odnotowano, że przyjmowanie preparatów z żeń-szeniem przez 8 tygodni miało korzystny wpływ m.in. na poziom glukozy we krwi u osób z cukrzycą.
Ponadto zaobserwowano, że podawanie preparatów z żeń-szeniem może:
- stymulować proces regeneracji komórek wątroby,
- zmniejszać szkody poalkoholowe w organizmie (m.in. poprzez nasilenie utleniania alkoholu w wątrobie) poprawiać nastrój i poziom energii,
- wspomagać funkcjonowanie układu immunologicznego,
- chronić komórki przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.
Od tysięcy lat żeń-szeń właściwy uznaje się również za naturalny afrodyzjak – w korzeniu tej rośliny obecne są związki, które mogą pomóc przy zaburzeniach erekcji i obniżonym libido.
>> Przeczytaj również: Stres – przyjaciel czy wróg? Czy można to zbadać?
Jakie są przeciwwskazania do suplementacji żeń-szenia?
Lista cennych właściwości żeń-szenia jest długa, przez co mogłoby się wydawać, że jest dobry dla każdego. Jednak w rzeczywistości istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Należą do nich m.in.:
- nadciśnienie tętnicze,
- hiperkortyzolemia,
- stosowanie niektórych leków (np. przeciwcukrzycowych, immunosupresyjnych).
Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, nie zaleca się go również kobietom w ciąży i karmiącym piersią.
>> Przeczytaj także artykuł: Kortyzol – hormon stresu
Interakcje żeń-szenia z innymi lekami i ziołami
Żeń-szenia nie należy stosować razem z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi. Obecny w nim panaksynol hamuje agregację płytek krwi i może nasilać działanie wspomnianych leków.
Nie zaleca się także równoczesnego stosowania preparatów z żeń-szeniem i leków, takich jak:
- digoksyna,
- antykoncepcja hormonalna,
- doustne leki przeciwcukrzycowe,
- kortykosteroidy,
- leki przeciwdepresyjne (inhibitory MAO).
Związki zawarte w korzeniu żeń-szenia mogą wpływać na stężenie lub działanie tych leków, dlatego wymagana jest ostrożność i konsultacja z lekarzem lub farmaceutą.
Jak bezpiecznie suplementować żeń-szeń? Możliwe skutki uboczne
Preparaty z żeń-szeniem należy stosować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania, które podaje producent suplementu diety (chyba że lekarz lub farmaceuta zalecił inaczej). Przyjmowanie zbyt dużych ilości przez długi czas może doprowadzić do działań niepożądanych.
Możliwe skutki uboczne to m.in. bóle głowy, problemy trawienne, trudności z zasypianiem, nadmierne pobudzenie czy zdenerwowanie (szczególnie, jeśli żeń-szeń jest przyjmowany z innymi środkami pobudzającymi).
FAQ. Żeń-szeń i jego zastosowanie – często zadawane pytania
Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące żeń-szenia.
Żeń-szeń wspomaga organizm w stanach wyczerpania fizycznego i psychicznego, naturalnie wspiera odporność, pomaga unormować poziom cholesterolu i glukozy we krwi, a także wykazuje działanie pobudzające.
Żeń-szenia nie powinny przyjmować osoby z nadciśnieniem tętniczym, hiperkortyzolemią, a także przyjmujące niektóre leki. Nie jest on również zalecany kobietom w ciąży i karmiącym piersią.
Jest to kwestia indywidualna. Przy właściwym, regularnym stosowaniu żeń-szeń zaczyna działać po około dwóch miesiącach.
Żeń-szeń ma właściwości pobudzające, więc lepiej brać go rano.
Nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących właściwego stosowania żeń-szenia może skutkować m.in. nadmierną pobudliwością i poddenerwowaniem, trudnościami z zasypianiem, problemami trawiennymi czy bólami głowy.
Jest to kwestia, którą należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. Zazwyczaj zaleca się, aby stosować żeń-szeń maksymalnie przez 2 miesiące, a następnie zrobić przerwę.
Żeń-szeń nie powinien być łączony z innymi środkami pobudzającymi, a także niektórymi lekami (przeciwcukrzycowymi, przeciwzakrzepowymi, przeciwpłytkowymi, antydepresyjnymi, digoksyną, antykoncepcją hormonalną, kortykosteroidami).
Żeń-szeń – podsumowanie
- Preparaty, który mają żeń-szeń w składzie, wspomagają organizm w stanach wyczerpania, chronią przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, naturalnie wspierają odporność, pomagają unormować poziom cholesterolu i glukozy we krwi, a także wpływają korzystnie na poziom energii.
- Należy jednak korzystać z właściwości żeń-szenia z ostrożnością, ponieważ może wchodzić w interakcje z różnymi lekami i powodować skutki uboczne, jeśli jest niewłaściwie stosowany.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- Sotaniemi EA, Haapakoski E, Rautio A: Ginseng therapy in non-insulin-dependent diabetic patients; Diabetes care (1995) 18: 1373-1375.
- Im DS, Nah SY. Yin and Yang of ginseng pharmacology: ginsenosides vs gintonin. Acta Pharmacol Sin. 2013 Nov;34(11):1367-73.
- Karłowicz-Bodalska, K. „Zen-szen—wszechlek Dalekiego Wschodu.” Posteoy Fitoter 4 (2004): 183-188.
- Rogowska, Marta, and Wojciech Giermaziak. „Wpływ roślin leczniczych na farmakokinetykę i metabolizm leków syntetycznych.” Post. Fitoter 19 (2018): 274-282.
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/adaptogeny-czym-sa-i-jak-dzialaja-na-organizm/?srsltid=AfmBOopyQ-r00U12qFXysiv8Jz3hdFyJYONP7Xp-oMMkIHT213HbGcsh
