Adrenarche to jeden z etapów ludzkiego rozwoju, który często bywa mylony z prawdziwym dojrzewaniem płciowym. To proces, który ujawnia się subtelnymi, lecz niekiedy niepokojącymi dla rodziców oznakami. Jeśli obserwujesz u swojego dziecka w wieku wczesnoszkolnym pojawienie się owłosienia łonowego lub zmianę zapachu potu i zastanawiasz się, czy to norma, ten artykuł jest dla Ciebie.
Spis treści:
- Co to jest adrenarche?
- Czym jest przedwczesne adrenarche i czy może być groźne?
- Jakie są przyczyny adrenarche?
- Jak objawia się adrenarche?
- Diagnostyka adrenarche
- Adrenarche – podsumowanie artykułu
Co to jest adrenarche?
Adrenarche jest fizjologicznym etapem rozwoju, który stanowi część procesu dojrzewania nadnerczy – niewielkich gruczołów zlokalizowanych nad nerkami. Nie jest to równoznaczne z inicjacją dojrzewania płciowego. Głównym przejawem tego procesu jest znaczący wzrost produkcji hormonów nadnerczowych zwanych androgenami – czyli substancjami, które pobudzają do rozwoju cech męskich.
Adrenarche typowo rozpoczyna się między 6. a 8. rokiem życia u dziewczynek i między 7. a 9. rokiem życia u chłopców, poprzedzając o około 2-3 lata właściwe dojrzewanie płciowe. Jest to zatem proces całkowicie odrębny, choć często współwystępujący w czasie z późniejszymi etapami pokwitania.
Czym jest przedwczesne adrenarche i czy może być groźne?
Przedwczesne adrenarche to pojawienie się klinicznych objawów nadmiernej aktywności androgenów nadnerczowych u dziewczynek przed 8. rokiem życia i u chłopców przed 9. rokiem życia. W zdecydowanej większości przypadków jest to stan łagodny, izolowany i nie pociąga za sobą poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dzieci z przedwczesnym adrenarche rozwijają się prawidłowo, a ich ostateczny wzrost i dojrzewanie płciowe przebiegają typowo. Jednakże, w pewnym odsetku przypadków, przedwczesne adrenarche może być nie tyle chorobą samą w sobie, co objawem innych, poważniejszych zaburzeń.
>> To może Cię zainteresować: Hiperandrogenizm (nadmiar androgenów): objawy, przyczyny, badania, leczenie
Jakie są przyczyny adrenarche?
Bezpośrednia przyczyna uruchomienia procesu adrenarche pozostaje przedmiotem intensywnych badań i nie jest w pełni poznana. Istotny jest czynnik genetyczny – obserwuje się rodzinne występowanie zarówno prawidłowego, jak i przedwczesnego adrenarche. Na czas jego wystąpienia mogą również wpływać czynniki środowiskowe, takie jak masa ciała. Dzieci z wyższą masą urodzeniową oraz te z nadwagą lub otyłością w dzieciństwie mają tendencję do wcześniejszego rozpoczęcia zarówno adrenarche, jak i całego procesu dojrzewania. Stres w okresie wczesnego dzieciństwa jest również brany pod uwagę jako potencjalny modulator czasu wystąpienia tego zjawiska.
Jak objawia się adrenarche?
Objawy adrenarche są stosunkowo dyskretne i wynikają bezpośrednio z działania słabych androgenów nadnerczowych na skórę i jej przydatki. Nie obejmują one rozwoju cech płciowych zależnych od gonad. Głównymi manifestacjami klinicznymi są:
- pojawienie się owłosienia łonowego (pubarche) oraz pachowego;
- zmiana zapachu potu na bardziej intensywny, „dorosły”;
- przetłuszczanie się skóry i włosów;
- pojawienie się trądziku, zwykle o łagodnym nasileniu (zaskórniki, grudki).
| Warto wiedzieć: Warto podkreślić, że adrenarche nie powoduje u chłopców powiększenia jąder ani prącia, a u dziewczynek – rozwoju piersi (thelarche) ani krwawień miesięcznych. Pojawienie się tych objawów świadczy już o rozpoczęciu prawdziwego dojrzewania płciowego. |
Objawy u dziewczynek
U dziewczynek objawy adrenarche mogą być wyraźniejsze niż u chłopców i częściej zwracają uwagę rodziców. Typowo obserwuje się pojawienie się pojedynczych, cienkich, prostych włosów na wargach sromowych (adrenarche nie powoduje owłosienia typu żeńskiego – trójkątnego). Równolegle może wystąpić owłosienie pach oraz charakterystyczna zmiana zapachu potu, wymagająca wprowadzenia codziennych zabiegów higienicznych. Częstsze jest także łojotok i trądzik na twarzy, szczególnie w strefie T (czoło, nos, broda).
Objawy u chłopców
U chłopców objawy adrenarche są często mniej spektakularne i mogą zostać przeoczone lub uznane za wczesny przejaw dojrzewania. Podstawowym objawem jest pojawienie się owłosienia łonowego u nasady prącia, które początkowo jest delikatne i pojedyncze. Podobnie jak u dziewczynek, występuje owłosienie pach i zmiana zapachu potu. Może również pojawić się łagodny trądzik.
>> Przeczytaj: Nadmierna potliwość (nadpotliwość) – przyczyny, badania i leczenie
Diagnostyka adrenarche
Diagnostyka adrenarche, zwłaszcza gdy występuje w typowym wieku, opiera się głównie na wywiadzie i badaniu fizykalnym. Lekarz ocenia występowanie wyżej opisanych objawów, a przede wszystkim wyklucza obecność cech prawdziwego dojrzewania płciowego. Kluczowym elementem jest ocena stopnia dojrzałości owłosienia łonowego w skali Tannera oraz — u chłopców — pomiar objętości jąder przy pomocy orchidometru Pradera. W przypadku wątpliwości lub przy podejrzeniu przedwczesnego adrenarche, wdraża się diagnostykę laboratoryjną i obrazową.
Jakie badania są niezbędne w diagnozie przedwczesnego adrenarche?
Podstawowym badaniem laboratoryjnym, które pozwala potwierdzić rozpoznanie i ocenić stopień zaawansowania adrenarche, jest oznaczenie stężenia siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) we krwi. Jego podwyższony poziom, odpowiadający wczesnym stadiom pokwitania (tzw. stadium II-III wg Tannera), przy jednoczesnym prawidłowym lub nieznacznie podwyższonym poziomie testosteronu, potwierdza rozpoznanie. Dodatkowo, w przypadku przedwczesnego adrenarche, standardem jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego dłoni i nadgarstka (tzw. ocena wieku kostnego). Wiek kostny w łagodnym, izolowanym przedwczesnym adrenarche jest zwykle nieznacznie przyspieszony (o 1-2 lata) w stosunku do wieku kalendarzowego. Znaczne przyspieszenie (powyżej 2,5 roku) nasuwa podejrzenie innych, poważniejszych zaburzeń.
Kiedy potrzebna jest pogłębiona diagnostyka adrenarche?
Pogłębiona diagnostyka jest konieczna, gdy w obrazie klinicznym występują tzw. „czerwone flagi” (red flags). Należą do nich:
- objawy prawdziwego, przedwczesnego dojrzewania płciowego: powiększenie piersi u dziewczynek, powiększenie jąder u chłopców;
- szybka progresja objawów: gwałtowny przyrost owłosienia, nasilenie trądziku, zmiana barwy głosu;
- znaczne przyspieszenie tempa wzrostu i wieku kostnego;
- objawy tzw. wirylizacji (nadmiernego działania androgenów) u dziewczynek: przerost łechtaczki, obniżenie barwy głosu, trądzik o dużym nasileniu, pojawienie się owłosienia na twarzy;
- nadciśnienie tętnicze.
>> Zobacz: Co to są estrogeny, za co odpowiadają i kiedy je badać?
Adrenarche – podsumowanie artykułu
Adrenarche to naturalny i nieodłączny etap rozwoju każdego człowieka, oznaczający dojrzewanie kory nadnerczy i związany z nim wzrost produkcji słabych androgenów. Jego główne objawy to pojawienie się owłosienia łonowego i pachowego oraz zmiana zapachu potu, które nie powinny budzić niepokoju, gdy występują u dzieci po 8.-9. roku życia. Kluczowe jest odróżnienie tego procesu od właściwego dojrzewania płciowego, które angażuje gonady i prowadzi do rozwoju drugorzędowych cech płciowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na przedwczesne adrenarche, czyli pojawienie się tych objawów u młodszych dzieci. Choć często jest ono łagodne, w niektórych przypadkach może być sygnałem zaburzeń endokrynologicznych lub metabolicznych. Pamiętaj – specjalistyczna ocena i ewentualna diagnostyka mogą dać pewność, że rozwój Twojego dziecka przebiega prawidłowo.
Źródła
- Witchel SF, Pinto B, Burghard AC, Oberfield SE. Update on adrenarche. Curr Opin Pediatr. 2020 Aug;32(4):574-581. doi: 10.1097/MOP.0000000000000928. PMID: 32692055; PMCID: PMC7891873., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7891873 (dostęp: 14.10.2025).
- Rosenfield RL. Normal and Premature Adrenarche. Endocr Rev. 2021 Nov 16;42(6):783-814. doi: 10.1210/endrev/bnab009. PMID: 33788946; PMCID: PMC8599200., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8599200 (dostęp: 14.10.2025).
- Farello G, Altieri C, Cutini M, Pozzobon G, Verrotti A. Review of the Literature on Current Changes in the Timing of Pubertal Development and the Incomplete Forms of Early Puberty. Front Pediatr. 2019 May 8;7:147. doi: 10.3389/fped.2019.00147. PMID: 31139600; PMCID: PMC6519308., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6519308 (dostęp: 14.10.2025).
