Badanie moczu a okres. Czy miesiączka ma wpływ na badanie moczu?

Badanie ogólne moczu jest jednym z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych, a przy tym prostym, tanim i bardzo czułym na zmiany w stanie zdrowia. Pozwala ocenić funkcję nerek, obecność stanu zapalnego, zaburzeń metabolicznych czy chorób ogólnoustrojowych. Aby jednak wynik był wiarygodny, konieczne jest właściwe przygotowanie pacjenta i prawidłowe pobranie próbki. U kobiet jednym z częstych czynników mogących wpłynąć na wynik jest miesiączka. Domieszka krwi menstruacyjnej, wydzieliny z dróg rodnych czy złuszczonego nabłonka może powodować zafałszowanie wyników. Warto wiedzieć, w jaki sposób cykl menstruacyjny wpływa na analizę moczu, które parametry są najbardziej wrażliwe oraz jak postąpić, jeśli badanie trzeba wykonać właśnie w tym czasie.

Z tego artykułu dowiesz się:

• kiedy miesiączka może zafałszować wynik badania ogólnego moczu i które wskaźniki są najbardziej wrażliwe,
• czy i w jakich sytuacjach można wykonać badanie moczu w trakcie krwawienia,
• jak prawidłowo pobrać próbkę podczas okresu, aby ograniczyć ryzyko kontaminacji,
• jakich badań (nie tylko z moczu) lepiej nie wykonywać w czasie miesiączki.

Spis treści:

1. Badanie moczu a okres – czy miesiączka wpływa na wyniki?
   • Parametry moczu, które są najbardziej wrażliwe na okres
2. Czy można robić badanie moczu podczas okresu?
3. Jak pobrać mocz do badania podczas okresu?
4. Jakich badań nie można robić podczas miesiączki?

Badanie moczu a okres – czy miesiączka wpływa na wyniki?

Tak. Obecność krwi i wydzieliny pochwowej może zanieczyścić próbkę, prowadząc do wyników fałszywie dodatnich lub trudnych do interpretacji. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej (PTDL) zaleca, aby w przypadku braku pilnej potrzeby nie wykonywać badania ogólnego moczu w trakcie miesiączki oraz 2–3 dni przed i po krwawieniu. To jedna z najprostszych metod prewencji błędów przedanalitycznych.

W praktyce diagnostycznej widzimy, że nawet prawidłowo pobrana próbka w czasie obfitego krwawienia częściej wymaga powtórzenia, bo nie pozwala wiarygodnie odróżnić hematurii (krwiomoczu) od zwykłej domieszki krwi menstruacyjnej. Dlatego jeśli badanie nie jest pilne najlepiej zaplanować je po zakończeniu krwawienia.

>> Warto wiedzieć: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?

Parametry moczu, które są najbardziej wrażliwe na okres

Podczas miesiączki do próbki moczu może przedostać się krew, wydzielina pochwowa lub śluz. Elementy te w sposób bezpośredni wpływają na obraz mikroskopowy i biochemiczny moczu, prowadząc do wyników trudnych do interpretacji. Nawet u zdrowej kobiety mogą pojawić się zaburzenia parametrów sugerujące chorobę nerek lub zakażenie układu moczowego.

Do najczęściej spotykanych nieprawidłowości należą:

• Erytrocyty (fałszywy krwiomocz) – krew menstruacyjna zwiększa liczbę erytrocytów w próbce, co może być błędnie interpretowane jako objaw uszkodzenia nerek lub dróg moczowych.

>> Przeczytaj także: Erytrocyty w moczu – co to oznacza, jak postępować w przypadku podwyższonych wartości?

• Leukocyty i bakterie (pozorne zakażenie) – wydzielina z pochwy może zawierać komórki zapalne i bakterie, które po przedostaniu się do moczu dają obraz fałszywego ZUM.

>> Dowiedz więcej: Leukocyty w moczu – co oznaczają, jakie są normy i wskazania do badania?

• Nabłonki płaskie i śluz (mętność próbki) – ich obecność wynika z kontaminacji materiałem z dróg rodnych, powodując zmętnienie moczu.

>> Warto wiedzieć: Nabłonki płaskie w moczu – co oznaczają? Liczne i nieliczne – jak interpretować wynik?

• Białko (fałszywie dodatni wynik) – białko pochodzące z krwi menstruacyjnej może być mylnie uznane za objaw białkomoczu.

>> Przeczytaj także: Białko w moczu – badanie, normy, przyczyny. Jak leczyć białkomocz?

• Barwa i pH moczu – zmieniają się pod wpływem krwi i wydzieliny; mocz może stać się ciemniejszy, a jego odczyn bardziej zasadowy.

Parametry takie jak glukoza, ciała ketonowe czy ciężar właściwy są mniej podatne na zafałszowanie, jednak interpretacja całego wyniku i tak bywa utrudniona.

Wszystkie te czynniki sprawiają, że wynik badania w czasie miesiączki często wymaga ponownego potwierdzenia po zakończeniu krwawienia, zanim zostanie wykorzystany do decyzji klinicznej.

>> Dowiedz się więcej: Kolor moczu – co oznacza i kiedy zwiastuje problemy ze zdrowiem? Jakie badania wykonać?

Czy można robić badanie moczu podczas okresu?

W sytuacjach planowych badanie warto odłożyć do czasu zakończenia miesiączki. Jeśli jednak istnieje potrzeba pilnej diagnostyki np. podejrzenie ostrego zakażenia dróg moczowych, gorączki niewiadomego pochodzenia lub kolki nerkowej można je wykonać, z zachowaniem odpowiednich środków ostrożności.

W takim przypadku należy poinformować laboratorium, że próbka została pobrana w trakcie miesiączki. Informacja ta umożliwia diagnostom właściwą interpretację wyniku i ewentualne zalecenie powtórzenia badania po zakończeniu krwawienia.

Jak pobrać mocz do badania podczas okresu?

Jeśli wykonanie badania jest konieczne, zaleca się szczególne przestrzeganie zasad higieny i właściwej techniki pobrania:

1. Pobierz poranny mocz po co najmniej 4–8 godzinach przerwy; pobierz środkowy strumień do jałowego pojemnika. 
2. Przygotowanie krocza: dokładne umycie wodą (bez środków antyseptycznych), osuszenie jednorazowym ręcznikiem; mycie zawsze od przodu ku tyłowi. 
3. Zabezpieczenie pochwy: załóż tampon albo przyłóż jałowy gazik do przedsionka pochwy, by ograniczyć napływ krwi/wydzieliny. 
4. Poinformuj laboratorium, że próbka pochodzi z okresu (adnotacja na skierowaniu/pojemniku). 
5. Dostarczenie próbki w ≤2 h (lub przechowywanie w chłodzie do czasu transportu). 

Jakich badań nie można robić podczas miesiączki?

Miesiączka może wpływać nie tylko na wyniki badania moczu, ale także na wiele innych testów diagnostycznych. Obecność krwi i zmian hormonalnych w tym czasie potrafi zafałszować wyniki lub utrudnić ich interpretację. Wśród badań, które warto odroczyć do zakończenia krwawienia, znajdują się:

• Cytologia szyjki macicy – nie zaleca się jej wykonywania w czasie miesiączki, ponieważ krew utrudnia ocenę komórek i zwiększa ryzyko wyników niejednoznacznych. Najlepszy moment to okres między 10. a 20. dniem cyklu.
• Badanie kału na krew utajoną – krwawienie miesiączkowe może dać wynik fałszywie dodatni, dlatego test najlepiej wykonać co najmniej 3 dni po zakończeniu miesiączki.
• Wymazy z pochwy lub szyjki macicy (mikrobiologiczne, ginekologiczne) – obecność krwi może utrudniać ocenę preparatu i zaburzać wyniki. W większości przypadków zaleca się pobranie materiału poza okresem krwawienia, chyba że lekarz zadecyduje inaczej.
• Niektóre badania hormonalne – choć wiele z nich wykonuje się właśnie w określonych dniach cyklu, warto pamiętać, że miesiączka może wpływać na stężenie niektórych parametrów, np. żelaza, ferrytyny czy hemoglobiny. W przypadku wątpliwości warto zapytać lekarza lub diagnostę, kiedy najlepiej wykonać oznaczenie.

>> Przeczytaj też: Jakie badania krwi można wykonać w trakcie miesiączki?

Miesiączka to naturalny proces fizjologiczny, który jednak może istotnie wpłynąć na wyniki badań laboratoryjnych. W przypadku badania moczu nawet niewielka domieszka krwi menstruacyjnej może spowodować wyniki fałszywie dodatnie, sugerujące krwiomocz lub zakażenie. Dlatego, jeśli nie ma wskazań nagłych, pobranie próbki najlepiej odłożyć do czasu, gdy krwawienie całkowicie ustąpi.

Najważniejsze zalecenia:

• Nie wykonuj badania moczu podczas miesiączki, jeśli nie ma takiej potrzeby.
• Unikaj również 2–3 dni przed i po krwawieniu.
• Jeśli badanie jest pilne – pobierz mocz po dokładnym umyciu krocza i zabezpieczeniu pochwy.
• W czasie okresu nie wykonuj cytologii, posiewu moczu ani badania kału na krew utajoną.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. Morimoto M., Yanai H., Matsuno K. Morphologic changes in urine particles during the menstrual cycle. Clin Chem. 2005 Jun;51(6):1081-2.
2. Morimoto M., Yanai H., Shukuya K. et al. Effects of midstream collection and the menstrual cycle on urine particles and dipstick urinalysis among healthy females. Clin Chem. 2003 Jan;49(1):188-90. 
3. https://ptdl.pl/index.php/strefa-pacjenta/przygotowanie-pacjenta-do-badania-ogolnego-moczu/?utm_source=chatgpt.com
4. Plebani M. Errors in clinical laboratories or errors in laboratory medicine? Clin Chem Lab Med. 2006;44(6):750-9.