Choroba Bowena to jeden ze stanów przednowotworowych dotyczących skóry. Jak się objawia? Czy choroba Bowena to może pojawić się w obrębie błon śluzowych narządów płciowych? Jaki jest związek tego stanu przedrakowego z zakażeniem wirusem HPV? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, czym grozi nieleczona choroba Bowena.
| Kluczowe informacje: >> Choroba Bowena to stan przedrakowy, który manifestuje się najczęściej jako pojedyncza plama na skórze tułowia lub kończyn. >> Odpowiednikiem choroby Bowena w obrębie błon śluzowych narządów płciowych jest erytroplazja Queyrata. >> Do pojawienia się zmian predysponuje ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, obniżenie odporności, narażenie na promieniowanie jonizujące i arsen, a w przypadku erytroplazji Queyrata zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV. >> Diagnostyka tych jednostek chorobowych wymaga wykonania badania skóry i błon śluzowych, a także pobrania materiału do badania histopatologicznego. >> Leczenie opisanych w tym artykule jednostek chorobowych obejmuje zarówno postępowanie farmakologiczne, jak i zabiegowe. |
Spis treści:
- Choroba Bowena. Co to za choroba skóry?
- Jakie są objawy choroby Bowena?
- Kiedy podejrzewać chorobę Bowena?
- Przyczyny rozwoju choroby Bowena
- Czy choroba Bowena jest zaraźliwa?
- Diagnostyka choroby Bowena: jak przebiega?
- Leczenie i rokowania pacjentów z chorobą Bowena
Choroba Bowena. Co to za choroba skóry?
Choroba Bowena to stan przedrakowy, a dokładniej przedinwazyjna postać raka kolczystokomórkowego (SCC). Stan ten bywa również określany mianem raka kolczystokomórkowego in situ. W tym przypadku nieprawidłowe komórki naskórka (a więc nieprawidłowe keratynocyty) znajdują się na całej grubości naskórka, czyli w obrębie najbardziej zewnętrznej warstwy skóry. Zmienione chorobowo komórki nie przekraczają jednak błony podstawnej, a więc warstwy, która oddziela naskórek od położonej głębiej skóry właściwej. W przypadku przekroczenia przez te komórki błony podstawnej i naciekania skóry właściwej mówi się wówczas już o postaci inwazyjnej raka kolczystokomórkowego.
Schorzenie to może dotyczyć również błon śluzowych narządów płciowych. Choroba Bowena na prąciu, a mówiąc precyzyjniej w obrębie błon śluzowych narządów płciowych, nazywana jest w dermatologii erytroplazją Queyrata. Jest to inaczej rak kolczystokomórkowy in situ zlokalizowany właśnie na błonach śluzowych narządów płciowych.
>> Sprawdź: Rak jąder i prostaty – wczesne wykrywanie oraz profilaktyka nowotworów męskich narządów płciowych
U kogo występuje choroba Bowena?
Choroba Bowena istotnie częściej występuje u osób starszych, powyżej 60. roku życia. Wynika to przede wszystkim z kumulacji zmian, które powoduje z czasem ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe. Większe ryzyko rozwoju choroby Bowena dotyczy również osób z niskim fototypem skóry, a więc z jasną karnacją, podatną na oparzenia słoneczne. W odniesieniu do płci, to mężczyźni częściej chorują na opisywane w tym artykule schorzenie.
>> Przeczytaj: Wpływ promieni słonecznych na skórę
Jakie są objawy choroby Bowena?
Choroba Bowena manifestuje się jako owalna blaszka, stosunkowo dobrze odgraniczona od niezmienionej chorobowo skóry. Zmiana ta przyjmuje średnicę od kilku milimetrów do nawet kilku centymetrów. Typowo przyjmuje czerwono-różowy kolor i ma lekko chropowatę, złuszczającą powierzchnię. Niekiedy w obrębie tych zmian można zaobserwować drobne nadżerki i strupy.
Choroba Bowena zazwyczaj manifestuje się jako pojedyncza zmiana skórna, choć znane są również przypadki mnogich wykwitów. Lokalizacja zmian może być bardzo rozmaita; choroba Bowena najczęściej lokalizuje się jednak w obrębie skóry tułowia, kończyn (warto zwrócić uwagę na palce rąk i stóp), a także w okolicy anogenitalnej.
Erytroplazja Queyrata objawia się natomiast jako płaska plama koloru żywoczerwonego, które jest dobrze odgraniczona od niezmienionej śluzówki. Zmiany te mogą być niekiedy lekko wyniosłe i cechują się gładką powierzchnią. Zmiana w wyglądzie plamy pod postacią pojawienia się owrzodzenia (małej ranki) lub zmian brodawkowatych może świadczyć o przekształceniu w raka inwazyjnego.
Erytroplazja Queyrata u mężczyzn lokalizuje się typowo na żołędzi i wewnętrznej powierzchni napletka, z kolei u kobiet zajmowana jest błona śluzowa warg sromowych, a także okolica łechtaczki i cewki moczowej.
>> To może Cię zainteresować: Pelagra (rumień lombardzki) – co to jest? Objawy, diagnostyka, leczenie
Czy choroba Bowena swędzi?
W klasycznych przypadkach choroba Bowena, jak i erytroplazja Queyrata nie są związane z dodatkowymi dolegliwościami takimi jak świąd czy pieczenie.
Kiedy podejrzewać chorobę Bowena?
Choroba Bowena powinna być podejrzewana, gdy na skórze pacjenta, szczególnie w lokalizacji poddanej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe pojawia się pojedyncza zmiana o owalnym kształcie i cechach opisanych w powyższych akapitach. Jeżeli na naszej skórze lub błonach śluzowych pojawiają się zmiany mogące odpowiadać chorobie Bowena i erytroplazji Queyrata – warto udać się do gabinetu lekarza dermatologa.
Choroba Bowena powinna być różnicowana z takimi jednostkami dermatologicznymi jak:
- rak podstawnokomórkowy,
- łuszczyca pospolita,
- wyprysk,
- podrażniona brodawka łojotokowa,
- grzybica skóry gładkiej.
>> Zobacz: Egzema skóry – co to jest, objawy i leczenie egzemy na dłoniach i twarzy
Przyczyny rozwoju choroby Bowena
U podłoża choroby Bowena leży uszkodzenie materiału genetycznego komórek naskórka (DNA) przez promieniowanie ultrafioletowe, zarówno UVA, jak i UVB. Warto jednak wiedzieć, że w patogenezie części przypadków tego schorzenia bierze udział zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), a dokładniej jego onkogennymi typami. Dotyczy to zmian w okolicy anogenitalnej, gdzie na skutek nieprawidłowych przemian w obrębie komórek dochodzi do rozwoju śródnabłonkowej neoplazji odbytu, sromu i prącia (AIN/VIN/PIN).
Czynniki ryzyka rozwoju choroby Bowena
Jakie sytuacje kliniczne predysponują do rozwoju choroby Bowena? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:
- długotrwałe narażenie na promieniowanie ultrafioletowe,
- narażenie na promieniowanie jonizujące,
- obniżenie odporności, stany po przeszczepach,
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych, a więc wyciszających układ immunologiczny,
- narażenie na arsen,
- zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV,
- zmiany o typie liszaja twardzinowego lub liszaja płaskiego w obrębie narządów płciowych.
>> Sprawdź: Arsen – marker ryzyka nowotworu piersi?
Czy choroba Bowena jest zaraźliwa?
Zmiany skórne w przebiegu choroby Bowena same w sobie nie są źródłem zakażenia, ponieważ są efektem nieprawidłowych zmian w materiale genetycznym komórek naskórka. Jednak jednym z zakaźnych elementów klinicznych w patogenezie choroby Bowena są onkogenne typy wirusa brodawczaka ludzkiego. Wirus brodawczaka ludzkiego jest jednym z najczęstszych patogenów chorobotwórczych przenoszonych drogą kontaktów seksualnych.
Diagnostyka choroby Bowena: jak przebiega?
W pierwszym kroku konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego i badania skóry i błon śluzowych. Choroba Bowena cechuje się dość charakterystycznym obrazem dermatoskopowym, w którym obserwuje się obecność czerwonych kropek i zgrupowanych naczyń kłębuszkowatych. Naczynia mogą być otoczone białą otoczką nazywaną halo. Zarówno w przypadku choroby Bowena, jak i erytroplazji Queyrata podstawą rozpoznania jest badanie histopatologiczne zmiany. Pozwala ono również na wykluczenie inwazji nieprawidłowych komórek.
Czy przy chorobie Bowena wykonuje się badania wirusologiczne?
Choroba Bowena zlokalizowana na skórze gładkiej nie wymaga wykonywania badań w kierunku zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Takie badania mogą zostać dodatkowo zlecone w przypadku lokalizacji zmian chorobowych w okolicy anogenitalnej. Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego można zidentyfikować między innymi dzięki badaniu immunohistochemicznemu materiału pobranego do klasycznego badania histopatologicznego.
>> Przeczytaj: HPV u mężczyzny – objawy, diagnostyka, profilaktyka
Leczenie i rokowania pacjentów z chorobą Bowena
W leczeniu schorzenia opisywanego w tym artykule stosuje się zarówno postępowanie farmakologiczne, jak i zabiegowe. W terapii zastosowanie znajdują przede wszystkim takie substancje jak:
- imikwimod – substancja zaliczana do modulatorów odpowiedzi immunologicznej, wykazująca działanie przeciwnowotworowe,
- 5-fluorouracyl – jego działanie polega na hamowaniu namnażania się komórek nowotworowych; efekt ten wynika z zaburzania syntezy materiału genetycznego komórek, co prowadzi do ich uszkodzenia i śmierci,
- tretynoina – jest to metabolit retinolu, który może hamować namnażanie się komórek w przebiegu choroby Bowena.
Zabiegowe metody leczenia choroby Bowena to między innymi terapia fotodynamiczna, kriodestrukcja, klasyczne postępowanie chirurgiczne, laseroterapia, radioterapia.
Warto zaznaczyć, że choroba Bowena jest związana z około 3% ryzykiem transformacji do raka inwazyjnego, z kolei w przypadku erytroplazji Queyrata ryzyko jest znacznie większe i wynosi nawet 30%. Wczesna diagnoza i włączenie odpowiedniego leczenia zmniejsza ryzyko rozwoju inwazyjnej postaci choroby.
Bibliografia
- A. Nasierowska-Guttmejer, M. Kołos, Patomorfologia – Słownik Onkologiczny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2024,
- R. Nowicki i inni, Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2019,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022.
