Glutation to substancja, która budzi duże zainteresowanie ze względu na swoje znaczenie w redukcji stresu oksydacyjnego. Jaką jeszcze rolę pełni glutation? Jak zapewnić sobie jego dostateczny poziom? Jak zbadać poziom glutationu? Czy warto suplementować glutation? Dowiedz się z artykułu.
Spis treści:
- Co to jest glutation?
- Skąd się bierze glutation w organizmie człowieka – biosynteza glutationu
- Glutation w diecie. Źródła glutationu
- Glutation – właściwości i działanie w organizmie. Na co pomaga glutation?
- Niedobór glutationu. Objawy niedoboru glutationu
- Jak zbadać poziom glutationu?
- Glutation – jak zadbać o jego właściwy poziom?
- Podsumowanie
Co to jest glutation?
Glutation to najważniejszy antyoksydant ludzkiego organizmu, obecny w cytoplazmie każdej komórki naszego ciała. Jest najczęściej występującym w przyrodzie peptydem siarkowym, zawiera grupę siarkowodorową – SH. Składa się z trzech aminokwasów:
- cysteiny
- glicyny
- kwasu gamma-glutaminowego.
Glutation jest najsilniejszym antyoksydantem pochodzącym z naszych własnych zasobów. Człowiek ma również do dyspozycji antyoksydanty dostarczane z dietą. Najważniejsze z nich to witamina C (kwas askorbinowy) i witamina E (tokoferol).
Glutation współdziała zresztą z witaminą C w tzw. cyklu glutationowo-askorbionowym. Dzięki temu współdziałaniu, glutation potrafi zrewitalizować wykorzystaną już witaminę C i przywrócić jej właściwości antyoksydacyjne. Glutation, oddając witaminie C dwa protony, sprawia, iż ponownie staje się ona aktywnym antyoksydantem. Dzięki temu nie potrzebujemy dostarczać dużych ilości witaminy C – może ona być ciągle odnawiana.
Glutation jest obecny w każdej komórce ciała. W typowej strukturze występuje w cytoplazmie, w mitochondriach i w jądrze komórkowym. W większości komórek stężenie glutationu wynosi 1-2 mM, najwięcej jest go w hepatocytach – komórkach wątroby – gdzie osiąga poziom 10mM.
We krwi – czyli przestrzeni poza komórką – mamy zaledwie 20 μM glutationu, co oznacza, iż jest go ok. 500 razy mniej niż we wnętrzu komórki wątrobowej. Więcej tego antyoksydantu jest w przestrzeniach zewnątrzkomórkowych płuc, w których zachodzi wymiana gazowa i występuje potencjalny stan zapalny, indukowany np. paleniem papierosów.
>> Sprawdź też: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka
Glutation w przestrzeni międzykomórkowej występuje w niewielkich ilościach, ponieważ są tam obecne enzymy, które go rozkładają. Jest to antyoksydant wnętrza komórki, w przeciwieństwie do witaminy C i E, które są antyoksydantami działającymi na zewnątrz komórek.
Pomimo tego, że terenem antyoksydacyjnego działania glutationu jest wnętrze komórki, fakt, iż potrafi on rewitalizować antyoksydanty zewnątrzkomórkowe – witaminę C i E – daje mu zasłużony tytuł najważniejszego antyoksydantu.
Skąd się bierze glutation w organizmie człowieka – biosynteza glutationu
Glutation jest syntetyzowany w komórkach z kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny. Główne miejsce tej syntezy to wątroba (hepatocyty), skąd glutation transportowany jest do innych tkanek i narządów. Głównymi odbiorcami tego związku są nerki, mózg, płuca, serce, jelita, mięśnie i komórki krwi (erytrocyty i leukocyty).
>> Zobacz także: Aminokwasy – czym są?
Warto wiedzieć, iż czynnikiem decydującym o sprawności syntezy glutationu jest dostępność aminokwasu cysteiny. Glicynę (która powstaje z seryny) i kwas glutaminowy (który powstaje z metabolitu glukozy, czyli α-ketoglutaranu) ludzka wątroba potrafi samodzielnie syntetyzować. Natomiast cysteina powstaje z metioniny, jednego z aminokwasów egzogennych, którego organizm nie potrafi produkować. Dlatego ewentualny brak cysteiny, a wcześniej metioniny, jest czynnikiem ograniczającym biosyntezę glutationu.
W regulowaniu ilości dostarczanego wraz z pożywieniem glutationu istotną role odgrywa także obecność jego prekursorów, głównie metioniny i cysteiny. Występowanie cysteiny i metioniny w produktach spożywczych jest znacznie większe niż glutationu i bardziej powszechne.
Glutation w diecie. Źródła glutationu
Glutation obecny jest w pokarmach w bardzo niewielkich ilościach. Gdzie występuje glutation?
Produkty mleczne – mleko, sery, nabiał – w ogóle go nie zawierają. Produkty zbożowe mają go bardzo mało.
Stosunkowo bogate w glutation są świeże warzywa (szparagi, marchew, czosnek, cebula, brokuły, kapusta) i owoce (pomarańcze, jabłka, awokado) oraz mięso (wołowina, szynka wieprzowa, wątróbka, kurczak).
Zawartość glutationu w pokarmach zależna jest od rodzaju produktu, ale również od sposobu jego przygotowywania. Najwięcej glutationu jest w produktach świeżych i w mrożonkach. Inne formy konserwowania żywności – np. konserwy w puszcze – obniżają zawartość tego antyoksydantu, powodując znaczną, lub nawet całkowitą, jego utratę.
Niezależnie jednak od zawartości glutationu w spożytym pożywieniu, nie wchłania się on z przewodu pokarmowego. Jest trawiony na poszczególne aminokwasy, które – jak cysteina – są dobrze wchłaniane i mogą być użyte do ponownej syntezy glutationu w organizmie.
Glutation suplementacja – czy ma sens?
Suplementacja glutationu nie ma uzasadnienia, ponieważ organizm musi go strawić – duża cząstka glutationu nie wchłonie się w przewodzie pokarmowym.
Niektóre badania odnotowują jednak wzrost stężenia glutationu we krwi po 1-2 godzinach od jego spożycia, co sugeruje, iż pewna jego część może być przyswojona. Jednak wzrost jego stężenia pod wpływem diety jest niewielki i krótkotrwały. Dodatkowo glutation nie jest w stanie przedostać się do wnętrza komórki, gdzie jest miejsce jego działania. Słabo przekracza również barierę krew-mózg.
Dlatego suplementacja glutationu nie me sensu, a już na pewno nie jest uzasadniona w celach profilaktycznych, jeśli nie mamy niedoboru glutationu w organizmie.
Glutation – właściwości i działanie w organizmie. Na co pomaga glutation?
Najważniejsza rola glutationu to działanie antyoksydacyjne, czyli wymiatanie wolnych rodników. Jednak nie to jedyne jego zadanie.
Glutation jest aktywny w wątrobie jako związek wiążący toksyny organizmu. Neutralizuje fluor i brom (dodawany do mąki jako substancja antyzbrylająca), a także pestycydy, herbicydy i inne związki chemiczne, które połykamy z pożywieniem i wodą lub wdychamy. Taką rolę glutation spełnia również w stosunku do paracetamolu, powszechnie używanego leku przeciwbólowego.
Poziom glutationu koreluje również z poziomem stresu ogólnego. Wyższy poziom tego związku powiązany jest ze zmniejszeniem stężenia kortyzolu i hormonu wzrostu.
Badania wskazały, iż plemniki mężczyzn mających problemy z zapłodnieniem zawierają mniejsze ilości glutationu niż nasienie mężczyzny o prawidłowej ruchliwości plemników.
Glutation bierze również udział w przyspieszaniu przemiany wolnej glukozy w glikogen oraz spalaniu tkanki tłuszczowej. Okazuje się, iż cukrzycy i osoby z otyłością mają niższy poziom glutationu w organizmie.
Glutation wspiera działanie witaminy D – u osób cierpiących na niedobór witaminy D po 3-4 dniach jej podawania zaczyna wzrastać również poziom glutationu. Rewitalizuje witaminę C i E przywracając ich właściwości antyoksydacyjne.
Glutation jest również związkiem ważnym dla sportowców. Prawidłowy poziom glutationu sprzyja odbudowie glikogenu i wydolności wysiłkowej po intensywnym treningu fizycznym.
Niedobór glutationu. Objawy niedoboru glutationu
Niedobór glutationu nie wiąże się z żadnymi konkretnymi objawami klinicznymi. Obniżone stężenie glutationu stwierdzono w przebiegu różnych chorób. Są to:
- cukrzyca,
- choroba alkoholowa,
- niedobory odporności, np. zakażenie wirusem HIV,
- choroby neurodegeneracyjne – choroba Alzheimera, choroba Parkinsona,
- nadczynność tarczycy.
Poziom glutationu zmniejsza się wraz z wiekiem, ponieważ maleje aktywność enzymów odpowiedzialnych za syntezę tego związku. Jest również niższy u osób przyjmujących przewlekle określone leki, np. paracetamol, oraz u palaczy.
Jak zbadać poziom glutationu?
Badanie poziomu glutationu w organizmie jest możliwe. Najlepiej zbadać glutation w podziale na frakcje:
- glutation całkowity
- GSH – aktywny oksydant
- GSSG – nieaktywna forma glutationu, jej stężenie zwiększa się w warunkach stresu oksydacyjnego.
Zdrowe komórki mają tylko 1% glutationu nieaktywnego. Zakres 5-20% nieaktywnego glutationu jest sygnałem ostrzegawczym, natomiast wartości powyżej 20% wskazują na istnienie stresu oksydacyjnego.
Glutation – jak zadbać o jego właściwy poziom?
Glutation jest związkiem wytwarzanym w organizmie, a każda komórka ma optymalne warunki do jego syntezy – należy tylko dostarczyć substratów do jego produkcji. Dlatego czynnikiem kluczowym w dbałości o prawidłowe stężenie glutationu jest odpowiednia dieta. Badania wskazują, iż ilość glutationu wzrasta wraz ze spożywaniem białka, szczególne znaczenie ma optymalna dostępność aminokwasu cysteiny. Substratem do produkcji cysteiny jest metionina, dlatego należy dbać o jej obecność w spożywanym białku.
Badania wskazują, iż obecności wysokiego stężenia glutationu sprzyja także odpowiedni poziom witamin i związków o działaniu przeciwutleniającym. Są to witamina C i E, ubichinon.
Wyrównywanie niedoborów witaminy D również sprzyja zwiększeniu ilości glutationu.
Jak wspomniano wyżej, suplementacja glutationu nie jest wydajnym sposobem uzupełniania jego niedoborów. Glutation podawany doustnie rozkładany jest w przewodzie pokarmowym na elementarne aminokwasy, a jego wchłanianie jest niewielkie. Lepszym rozwiązaniem ma być glutation liposomalny, czyli w otoczce z tłuszczów. Producenci deklarują, iż dzięki takiej technologii produkcji związek wchłania się lepiej. Jednak – jak wskazują badania – glutation nie przechodzi przez błony do wnętrza komórek docelowych, dlatego najlepszym sposobem na uzupełnienie niedoborów glutationu jest zadbanie o odpowiednią podaż metioniny w diecie.
Ważne jest także odstawienie używek – papierosów, alkoholu. Pozytywny wpływ na stężenie glutationu ma wysiłek fizyczny (sprawdż też znaczenie glutationu dla sportowców).
Podsumowanie
Glutation – najważniejszy antyoksydant ludzkiego organizmu – obecny jest w każdej komórce naszego ciała i wspomaga wiele jego funkcji. Pomimo tego, iż nie ma specyficznych objawów niedoboru glutationu, jego brak jest odczuwalny. Najlepszym sposobem na optymalne stężenie glutationu w organizmie jest dbałość o zrównoważoną dietę.
PIŚMIENNICTWO
- B. Bukowska, Glutation: Biosynteza, czynniki indukujące oraz stężenie w wybranych jednostkach chorobowych, Medycyna Pracy, nr 55 (6) 2004
- Li XY, Donaldson K, Rahman I, MacNee W. An investigation of the role of glutathione in increased epithelial permeability induced by cigarette smoke in vivo and in vitro. Am J Respir Crit Care Med. 1994 Jun;149(6):1518-25. doi: 10.1164/ajrccm.149.6.8004308. PMID: 8004308.
- Forman HJ, Zhang H, Rinna A. Glutathione: overview of its protective roles, measurement, and biosynthesis. Mol Aspects Med. 2009 Feb-Apr;30(1-2):1-12. doi: 10.1016/j.mam.2008.08.006. Epub 2008 Aug 30. PMID: 18796312; PMCID: PMC2696075.
- Bliska A., Kryczyk A., Włodek L., Różne oblicza biologicznej roli glutationu, Postepy Hig Med Dosw. (online), 2007; 61: 438-453 e-ISSN 1732-2693
- https://hipoalergiczni.pl/glutation-ludzki-power-bank/
- Honda Y, Kessoku T, Sumida Y, Kobayashi T, Kato T, Ogawa Y, Tomeno W, Imajo K, Fujita K, Yoneda M, Kataoka K, Taguri M, Yamanaka T, Seko Y, Tanaka S, Saito S, Ono M, Oeda S, Eguchi Y, Aoi W, Sato K, Itoh Y, Nakajima A. Efficacy of glutathione for the treatment of nonalcoholic fatty liver disease: an open-label, single-arm, multicenter, pilot study. BMC Gastroenterol. 2017 Aug 8;17(1):96. doi: 10.1186/s12876-017-0652-3. PMID: 28789631; PMCID: PMC5549431.
