Hipochondria (inaczej: zaburzenie hipochondryczne) to stan, w którym osoba nadmiernie martwi się o swoje zdrowie, interpretując normalne objawy fizyczne jako oznaki poważnej choroby. Czy hipochondria to choroba? Jakie są objawy somatyczne hipochondrii i jak odróżnić je od rzeczywistych dolegliwości? Jeśli często zastanawiasz się, czy poszczególne objawy oznaczają coś groźnego – ten artykuł wyjaśni, na czym polega hipochondria, jakie są jej objawy i przyczyny oraz jak można sobie z nią radzić.
Spis treści:
- Co to jest hipochondria?
- Objawy hipochondrii
- Przyczyny hipochondrii
- Jak leczyć hipochondrię?
- Hipochondria – często zadawane pytania
- Hipochondria – podsumowanie
Co to jest hipochondria?
Pierwsze skojarzenie z określeniem „hipochondryk” to zwykle nadmierne przejmowanie się swoim zdrowiem i wyolbrzymianie objawów. Hipochondria to jedno z zaburzeń psychiatrycznych z objawami somatycznymi, które stanowią ogromne wyzwanie zarówno dla nowoczesnej psychiatrii, jak i medycyny. Hipochondria to przekonanie o chorobie lub posiadaniu czynników mogących w przyszłości wywołać ciężkie schorzenia. Osoby z hipochondrią są przekonane o chorobie pomimo medycznych dowodów na jej istnienie, dlatego często obsesyjnie sprawdzają swoje ciało lub szukają informacji o chorobach. Samo określenie „hipochondria” kojarzy się na tyle negatywnie, że obecnie w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) mówi się o zaburzeniu lękowym związanym ze stanem zdrowia.
Hipochondria u dziecka
Większość badań na temat hipochondrii koncentruje się na populacji dorosłych, jednak hipochondria u dzieci może pojawić się już we wczesnym dzieciństwie i utrzymywać w okresie dorastania. Trwają jednak dyskusje, czy hipochondria u dziecka może być uznawana za niezależną jednostkę diagnostyczną. Badania wskazują, że objawy hipochondrii u dzieci nasilają się po 7 roku życia – wraz z rozwojem zdolności do przewidywania przyszłych zagrożeń. Potwierdzono także, że hipochondria u nastolatków może być początkową fazą hipochondrii u osób dorosłych.
Objawy hipochondrii
Jak rozpoznać, że u danej osoby występuje hipochondria? Objawy obejmują dolegliwości zarówno na poziomie psychicznym, jak i fizycznym. Osoby dotknięte tym zaburzeniem często odczuwają lęk związany ze zdrowiem, co może prowadzić do objawów somatycznych, takich jak bóle czy napięcie mięśni. Do najważniejszych objawów zaliczamy:
- obsesyjne myśli o chorobach i ciągłe martwienie się o zdrowie
- nadmierne sprawdzanie ciała: szukanie guzków, zmian skórnych i innych symptomów nadchodzącej choroby
- częste wizyty u lekarza pomimo negatywnych wyników badań i braku podstaw do podjęcia leczenia
Jeśli chodzi o objawy fizyczne hipochondrii, zaliczamy do nich bóle głowy, brzucha czy zmęczenie wynikające z ciągłego napięcia organizmu i lęku.
Hipochondryk błędnie interpretuje objawy somatyczne i wiąże je z poważnymi schorzeniami. Będzie często sięgał po poradę lekarską – jeśli jednak nie otrzyma rozpoznania poważnej choroby, zniechęci się do wizyt i rozpocznie poszukiwania diagnozy na własną rękę. Silny, nieustanny lęk o zdrowie zdecydowanie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Hipochondryk wykonuje kolejne badania (często na własną rękę), nawet pomimo zapewnień lekarzy o braku choroby. Nieustannie poszukuje także informacji na temat wielu chorób i przypisuje sobie ich objawy, często wyolbrzymia problem i zamartwia się prawidłowo funkcjonującym organizmem.
Różnicowanie zaburzeń hipochondrycznych wymaga wykluczenia chorób somatycznych. Proces diagnostyki warto przeprowadzić jak najszybciej, ponieważ pacjent zwraca wówczas większą uwagę na sygnały płynące z ciała i staje się wrażliwszy na zmiany w funkcjonowaniu, co wiąże się z dodatkowym lękiem i poczuciem zagrożenia. Dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji będą pakiety badań, dzięki czemu jedno badanie pozwoli na wykluczenie kilku dolegliwości.
Hipochondria (lęk zdrowotny) może być mylona z chorobami fizycznymi, ponieważ jej objawy somatyczne naśladują dolegliwości związane z rzeczywistymi schorzeniami:
- Przyspieszone tętno, kołatanie serca lub ból w klatce piersiowej wynikające z lęku mogą być błędnie interpretowane jako objawy zawału serca lub arytmii, dlatego warto wykonać podstawową diagnostykę chorób sercowo – naczyniowych
- Bóle głowy, które w hipochondrii wynikają z napięcia i lęku, mogą być interpretowane jako objawy guza mózgu.
- Bóle brzucha bywają mylone z chorobami układu pokarmowego, takimi jak zespół jelita drażliwego czy nowotwór jelita, które także można wykluczyć poprzez odpowiednie badania
- Osoby cierpiące na hipochondrię uskarżają się także na zmęczenie, kojarzone z chorobami autoimmunologicznymi, choć warto zbadać wówczas tarczycę i sprawdzić wskaźnik insulinooporności
- Objawy takie jak osłabienie czy bóle stawów mogą być interpretowane jako borelioza, którą łatwo można wykluczyć poprzez badania krwi.
>> Sprawdź także: Badania w kierunku boreliozy – które i na jakim etapie wykonać?
Przyczyny hipochondrii
W przypadku hipochondrii szczególną rolę odgrywa mylna interpretacja powszechnie występujących i zazwyczaj nieszkodliwych objawów somatycznych, traktowanych jako proces chorobowy. Co ważne, ból w hipochondrii wcale nie jest konieczny, by wystąpił ciężki lęk o zdrowie – zaburzenie może rozwinąć się nawet przy braku jakichkolwiek objawów fizycznych. Choć samo zaburzenie jest znane od dawna, trudno podać jednoznaczne przyczyny hipochondrii. Do wystąpienia hipochondrii predysponują między innymi:
- nadopiekuńczość rodziców, częste omawianie problemów zdrowotnych,
- zaburzenia lękowe,
- skłonności do występowania stanów depresyjnych,
- traumatyczne wydarzenia w życiu pacjenta (np. doświadczenie ciężkiej choroby lub poważna choroba w rodzinie),
- zaburzenia postrzegania własnego ciała,
- potrzeba akceptacji i zainteresowania ze strony otoczenia,
- nadmierna koncentracja na sobie.
Jak leczyć hipochondrię?
Leczenie hipochondrii jest trudnym procesem; to jedno z zaburzeń trudno poddających się leczeniu i wiążących się z dużym poziomem niezadowolenia u pacjenta. Leczenie opiera się głównie na psychoterapii, a w niektórych przypadkach także na farmakoterapii. Psychoterapia poznawczo – behawioralna pozwala na zmianę zachowań oraz nawyków i sposobu myślenia. Pacjent uczy się, jak przerwać mechanizm „błędnego koła” oraz stara się zrozumieć przyczyny wywołujące i podtrzymujące zaburzenie. Uświadamia sobie także, że problemem jest nie tyle faktyczna choroba organizmu, co zamartwianie się jej ewentualnym wystąpieniem. W leczeniu hipochondrii zaleca się długotrwałą terapię: nie wystarczy jedynie podważanie przekonania o zachowaniu na poważną chorobę. Leczenie farmakologiczne ma za zadanie wyciszenie objawów.
Hipochondria – często zadawane pytania
Potrzebujesz więcej informacji na temat hipochondrii? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Hipochondria jest uznawana za zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się nadmiernymi obawami o zdrowie i przekonaniem o chorobie.
Hipochondria może być groźna, ponieważ powoduje realne cierpienie, obniża jakość życia pacjenta, dlatego tak ważne jest rozpoczęcie procesu leczenia.
Jak radzić sobie z hipochondrią u bliskiej osoby? Unikaj nadmiernego zapewniania o zdrowiu; zamiast tego zaproponuj wsparcie w poszukiwaniu profesjonalnej pomocy – np. terapii poznawczo-behawioralnej.
Skuteczne leczenie hipochondrii to terapia pomagająca zmienić błędne przekonanie o zdrowiu, niekiedy połączona z farmakoterapią.
Hipochondryk może odczuwać ból lub inne objawy somatyczne, które są rzeczywiste; lęk o zdrowie może współistnieć z chorobą somatyczną. Charakterystyczne jest wówczas występowanie nieproporcjonalnych objawów pierwotnego schorzenia.
Zastanawiasz się, czy hipochondria jest dziedziczna? Istnieją dowody na międzypokoleniowy wpływ lęku zdrowotnego, obejmujący genetykę i środowisko.
Odpowiedź na pytanie, czy hipochondria jest uleczalna, brzmi: tak, terapia poznawczo – behawioralna jest skutecznym sposobem leczenia. Jeśli chcesz dowiedzieć się dokładniej, jak leczyć hipochondrię, skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, psychiatrą lub psychologiem.
Nie do końca, choć obie te kategorie mogą się częściowo pokrywać. Zaburzenia lękowe – nerwica – to szeroka kategoria obejmująca stany takie jak lęk uogólniony, fobie czy zaburzenia obsesyjno–kompulsyjne. Hipochondria, wcześniej zaliczana do zaburzeń nerwicowych, obecnie klasyfikowana jest osobno – jako zaburzenie lękowe o zdrowie lub zaburzenie somatyzacyjne.
Hipochondria – podsumowanie
- Hipochondria to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się nadmiernym lękiem i błędną interpretacją normalnych objawów jako oznak poważnej choroby.
- Objawy obejmują obsesyjne myśli o chorobach, bóle somatyczne i częste wizyty u lekarza;
- Leczenie opiera się na psychoterapii poznawczo – behawioralnej oraz niekiedy farmakoterapii. Hipochondria może powodować cierpienie i obniżać jakość życia, dlatego warto podjąć długotrwałe leczenie.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Kocjan, J. (2015). Hipochondria (lęk o zdrowie): obecna konceptualizacja, klasyfikacja oraz podobieństwo do zaburzeń lękowych. Journal of Education, Health and Sport, 5(5), 193–204.
- Stec-Szczęsna, B., & Żebrowski, M. (2016) Zastosowanie terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu lęku o zdrowie. Psychiatria, 13(2), 77–83.
- Gaebel, W., Zielasek, J., & Reed, G. M. (2017). Zaburzenia psychiczne i behawioralne w ICD-11: koncepcje, metodologie oraz obecny status. Psychiatria Polska, 51(2), 169–195.
- Rask, C. U., Duholm, C. S., Poulsen, C. M., Rimvall, M. K., & Wright, K. D. (2024). AnnualResearchReview: Healthanxiety in children and adolescents — developmentalaspects and cross-generationalinfluences. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 65(4), 413–430.
- Klasa, K., Sobański, J. A., Konop, M., Dembińska, E., Mielimąka, M., Citkowska Kisielewska, A., Jęda, P., Pelc, M., & Rutkowski, K. (2023). Czego się boimy bojąc się o swoje zdrowie? Kontekst objawowy skarg hipochondrycznych. Psychiatria Polska, 57(1), 163–178.
