Jadłospis przed testem SIBO. Jak się przygotować do badania?

SIBO definiowane jest jako przerost bakterii w jelicie cienkim, a jednym z głównych objawów tego schorzenia są wzdęcia brzucha. Diagnostyka SIBO polega na przeprowadzeniu oddechowego testu wodorowo-metanowego. Badanie jest nieinwazyjne i proste do przeprowadzenia, jednak krytyczne jest prawidłowe przygotowanie pacjenta. Jak to zrobić i co można jeść przed badaniem, aby otrzymać wiarygodne wyniki? Przeczytaj artykuł, aby się dowiedzieć.

Spis treści:

1. Na czym polega test wodorowo-metanowy?
2. Przygotowanie do testu wodorowo-metanowego – dlaczego jest tak ważne?
3. Leki i suplementy a test SIBO
   • Leki do odstawienia 4 tygodnie przed badaniem
   • Leki do odstawienia 7 dni przed badaniem
   • Leki do odstawienia 1 dzień przed badaniem
4. Przygotowanie do testu wodorowo-metanowego: 2-4 tygodnie przed badaniem
5. Jak się przygotować do testu SIBO: 1 dzień przed badaniem
   • Przygotowanie do testu SIBO a palenie papierosów
   • Dieta przed testem wodorowo-metanowym – co jeść, a czego unikać?
   • Jadłospis przed testem SIBO: dzień przed badaniem
6. Test SIBO – w dniu badania
   • Co robić przed rozpoczęciem testu SIBO?
   • Czy test SIBO należy przeprowadzić na czczo?
   • SIBO – w trakcie badania
7. FAQ. Przygotowanie do testu SIBO: często zadawane pytania
8. Podsumowanie

Na czym polega test wodorowo-metanowy?

Zadaniem testu wodorowo-metanowego z laktulozą jest ocena poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Do jego wykonania potrzebny jest specjalny zestaw, który można uzyskać w Punktach Pobrań ALAB laboratoria.

W zestawie do badania są wszystkie niezbędne elementy — laktuloza, 10 próbówek oraz instrukcja przeprowadzenia testu.

Badanie rozpoczyna się od pobrania próbki kontrolnej, tzw. próbki „zerowej”, na czczo. Następnie pacjent wypija roztwór laktulozy. Po jego spożyciu, pobierane są kolejne próbki powietrza w regularnych odstępach, co 20 minut.

Celem badania jest sprawdzenie, czy spożyta laktuloza, która nie jest trawiona w jelicie cienkim, ulega fermentacji, co prowadzi do wytwarzania gazów i wzdęć brzucha. Wzrost stężenia wodoru i metanu w wydychanym powietrzu jest wskaźnikiem fermentacji i nadmiernej aktywności bakteryjnej. Całkowity czas badania to zazwyczaj około 3 godziny. Podczas testu pacjent powinien notować wszelkie pojawiające się objawy, takie jak wzdęcia czy bóle brzucha.

Badanie przeprowadza się w domu, po jego wykonaniu materiał należy odnieść do wybranej placówki ALAB.

>>Dowiedz się więcej: Testy oddechowe w diagnostyce chorób układu pokarmowego

Przygotowanie do testu wodorowo-metanowego – dlaczego jest tak ważne?

Zbyt wysoki poziom wodoru w próbce zerowej – przed przyjęciem laktulozy – powoduje, iż wynik testu jest niejednoznaczny, sugeruje bowiem już trwającą fermentację węglowodanów.

Z tego powodu kluczowe jest podkreślanie znaczenia przygotowania dietetycznego przed badaniem. Ważna jest również higiena jamy ustnej. Podwyższony wyjściowy poziom badanych gazów obserwuje się nawet u jednej czwartej pacjentów poddawanych testom oddechowym.

>>Zobacz też: SIBO – czym jest rozrost bakteryjny w jelicie cienkim?

Leki i suplementy a test SIBO

Wiele leków może wpływać na czas pasażu jelitowego, co może zaburzać interpretację wyników testów oddechowych. O ile pacjent toleruje przerwę w ich przyjmowaniu, należy – po konsultacji z lekarzem – odstawić je przed badaniem. Jakie to są leki?

Leki do odstawienia 4 tygodnie przed badaniem

Lekami, które bezwzględnie należy odstawić co najmniej 4 tygodnie przed badaniem są antybiotyki. Zmieniają skład mikrobioty jelitowej, niektóre wykazują również inne mechanizmy działania. Np. erytromycyna działa prokinetycznie, czyli pobudza motorykę przewodu pokarmowego.

Dlatego jednym z ważniejszych punktów przygotowania do testu wodorowo-metanowego jest zachowanie miesięcznego odstępu pomiędzy zakończeniem antybiotykoterapii a badaniem SIBO.

Leki do odstawienia 7 dni przed badaniem

• Leki prokinetyczne — substancje, które pobudzają i regulują motorykę przewodu pokarmowego — należą do nich: itopryd (Prokit, Zirid), metoklopramid, trimebutyna (Debretin, Debridat). Działanie prokinetyczne mają również leki i suplementy ziołowe, np. Iberogast, imbir, mięta.
• Leki przeczyszczające — należy do nich np. laktuloza.
• Probiotyki — informacje o tym, czy probiotyki zakłócają wyniki testów oddechowych są sprzeczne i ograniczone. Chociaż wytyczne konsensusu północnoamerykańskiego nie precyzują, czy należy je odstawiać, konsensus europejski zaleca wstrzymanie stosowania probiotyków na 24 godziny przed badaniem. W praktyce – w trosce o właściwe przygotowanie swoich pacjentów — wiele laboratoriów poleca powstrzymanie się od zażywania probiotyków na 7 dni przed badaniem.
• Prebiotyki (inulina, fruktooligosacharydy, błonnik w suplementach) należy odstawić minimum 3–5 dni przed badaniem.
• Inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol) i antagoniści receptora histaminowego H₂ (blokery H₂) mogą wpływać na mikrobiom jelitowy, jednak konieczność odstawienia tych leków przed testem oddechowym nie jest jednoznacznie określona w wytycznych. W praktyce – w trosce o poprawne przygotowanie pacjentów – laboratoria zalecają ich odstawienie na ok. 7 dni przed testem SIBO, jeśli jest to dobrze tolerowane przez pacjentów.

Leki do odstawienia 1 dzień przed badaniem

Opioidy – silne leki przeciwbólowe – mają udokumentowany wpływ na opóźnianie pasażu jelitowego, dlatego powinny być odstawione dzień przed badaniem i w jego trakcie.

Dzień przed badaniem należy również odstawić przyjmowane witaminy, suplementy diety, zioła, adaptogeny.

WAŻNE! Jeśli pacjent nie ma możliwości odstawienia leków ze względu na stan zdrowia lub nietolerancję, należy to udokumentować, a wynik badania interpretować z ostrożnością. Pacjenci przyjmujący leki na cukrzycę, oraz hormony tarczycy powinni skonsultować z lekarzem dostosowanie przyjmowania leków przed badaniem.

Przygotowanie do testu wodorowo-metanowego: 2-4 tygodnie przed badaniem

Procedurami, których nie należy przeprowadzać cztery tygodnie przed testem są:

• kolonoskopia – preparaty służące do oczyszczania jelita przed badaniem mają wpływ na skład mikrobioty jelitowej (sprawdź: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku).
• RTG przewodu pokarmowego z kontrastem – również ma wpływ na skład mikrobioty.

Ważne jest aby co najmniej cztery tygodnie przed badaniem nie zażywać antybiotyków, ponieważ mogą wpływać na skład mikrobioty jelitowej, a tym samym dawać wyniki fałszywie negatywne. Nie zaleca się również stosowania w tym czasie innych leków wpływających na rozwój bakterii, np. furaginu.

WAŻNE! Konsens europejski zaleca przeprowadzenie testu co najmniej dwa tygodnie po kolonoskopii, jednak zalecenia północnoamerykańskie, a także wielu ośrodków w Europie rekomendują 4 tygodnie przerwy.

Niektóre publikacje podkreślają również, iż co najmniej 2 tygodnie przed badaniem nie należy przeprowadzać lewatywy.

Jak się przygotować do testu SIBO: 1 dzień przed badaniem

Dzień przed badaniem należy zadbać o odpowiednią dietę, oraz inne elementy stylu życia, np. palenie tytoniu.

Przygotowanie do testu SIBO a palenie papierosów

Spalany tytoń wytwarza wodór, który wpływa na wyniki testów oddechowych, pomimo iż nie pochodzi z przewodu pokarmowego. Poziom wodoru w wydychanym powietrzu wzrasta szczególnie podczas aktywnego palenia, jednak należy również uważać, aby nie wdychać dymu papierosowego w sposób bierny.

Poziom wodoru po zaprzestaniu palenia może pozostawać powyżej typowych wartości bazowych przez co najmniej kilka godzin. Dlatego nie należy palić na 12 godzin przed testem. W praktyce pacjent powinien wypalić ostatniego papierosa wieczorem, w przeddzień testu.

Dwanaście godzin przed rozpoczęciem testu oddechowego należy powstrzymać się również od żucia gumy.

WAŻNE! Palenie papierosów, jak również bierne wdychanie dymu tytoniowego przed testem SIBO może zmienić jego wyniki. Nie pal i unikaj kontaktu z dymem tytoniowym co najmniej 12 godzin przed rozpoczęciem badania.

Dieta przed testem wodorowo-metanowym — co jeść a czego unikać?

W dniu poprzedzającym badanie pacjenci powinni stosować dietę niskoresztkową. Należy unikać produktów zawierających węglowodany, pokarmów bogatych w błonnik oraz tzw. „wzdymających”.

Dieta powinna składać się z białego ryżu, ryby, kurczaka, jajek, białego chleba (bezmlecznego), klarownych bulionów, zwykłej wody, słabej herbaty lub kawy bez mleka.

>>To może Ci się przydać: SIBO a dieta – czym jest SIBO i dlaczego należy stosować odpowiednio skomponowaną dietę?

Co wolno jeść:

• mięso – kurczak, indyk, cielęcina, wieprzowina
• ryby i owoce morza – wszystkie gatunki (gotowane lub pieczone)
• jaja
• biały ryż
• białe pieczywo – dozwolony tylko taki rodzaj pieczywa, może to być pieczywo tostowe
• oliwa z oliwek, masło klarowane
• przyprawy — sól, pieprz
• napoje – woda niegazowana, słaba herbata bez cukru, kawa bez mleka i bez cukru, herbatka rumiankowa niesłodzona.

Spożywane w tym dniu produkty powinny być nieprzetworzone i świeżo przygotowane. Mięso najlepiej ugotowane na wodzie, biały ryż przygotowany na parze. Należy używać jak najmniejszej ilości tłuszczu. Jeśli planujemy spożywać np. ryż częściej niż w czasie jednego posiłku, zalecane jest, aby go nie odgrzewać, tylko za każdym razem świeżo ugotować.

Czego nie wolno jeść?

• warzywa – ze względu na zawartość błonnika, oraz działanie predysponujące do wytwarzania gazów żadne warzywa nie są dozwolone, nie można również zjadać ziemniaków
• owoce – ze względu na zawartość węglowodanów oraz błonnika, co może torować feremntację i wytwarzanie gazów nie są również dozwolone żadne owoce. Nie można również pić soków owocowych, koktajli, ani spożywać żadnych przetworów z owoców
• produkty mleczne – nie są dozwolone pod żadną postacią, w tym masło
• orzechy, pestki, nasiona – ciecierzyca, soczewica, fasola, groch, soja, dynia, słonecznik, babka płesznik, babka lancetowata, nie są dozwolone żadne orzechy, tofu, humus
• produkty zbożowe – pieczywo (poza białym), płatki zbożowe, otręby, kasze, makarony, kluski, pierogi, placki, naleśniki, ciastka, pieczywko chrupkie, ryż brązowy
• tłuszcze – masło (dozwolone jest klarowane), mixy do smarowania, oleje roślinne
• napoje – soki owocowe, soki warzywne, napoje gazowane (również typu light i zero), alkohol
• wyroby mięsne – wędliny, pasztety, konserwy
• przetwory rybne – konserwy, paluszki, ryby wędzone, ryby surowe
• dodatki do słodzenia – cukier (zarówno biały jak i brązowy), syropy (w tym glukozowo-fruktozowy, klonowy), miód, melasa, słodziki (np. mannitol)
• dodatki do potraw – ketchup, musztarda, majonez, gotowe sosy
• przyprawy – poza solą i pieprzem.

W dniu poprzedzającym test SIBO nie wolno spożywać potraw smażonych, z grilla, wędzonych i peklowanych.

Jadłospis przed testem SIBO: dzień przed badaniem

Poniższy jadłospis przed testem wodorowo-metanowym jest przykładowy. Jeśli któryś z produktów nie jest wskazany dla pacjenta, np. z powodu alergii na jajka, należy dostosować menu do indywidualnych potrzeb. Jadłospis został ułożony przez dietetyczkę, dr Julię Wranicz-Smagowską.

Śniadanie (ok. 8:00–9:00)

• Jajecznica z 2 jajek na maśle klarowanym (bez warzyw)
• 1 kromka białego chleba tostowego
• Herbata ziołowa (np. rumianek) lub woda niegazowana

Drugie śniadanie (ok. 11:00)

• Omlet z 2 jajek na maśle klarowanym (bez dodatków)
• 1 kromka białego pieczywa
• Woda niegazowana

Obiad (ok. 14:00)

• Gotowany filet z kurczaka lub ryba (np. dorsz) – 120–150 g
• Biały ryż (ok. 100 g po ugotowaniu)
• Mała ilość masła (1 łyżeczka)
• Woda niegazowana

Podwieczorek (ok. 16:00) – opcjonalnie

• 1 jajko na twardo
• 1 kromka białego pieczywa lub sucharek
• Woda niegazowana

Kolacja (ok. 18:00–19:00)

• Gotowany filet z indyka lub chuda ryba – 100 g
• 1 kromka białego chleba tostowego
• Woda niegazowana

Test SIBO – w dniu badania

Test SIBO przeprowadza się w godzinach porannych. W dniu badania również należy przestrzegać kilku reguł, należy pamiętać, iż test potrwa około 3 godziny.

Co robić przed rozpoczęciem testu SIBO?

W dniu badania, przed rozpoczęciem testu, nie jest zalecana aktywność fizyczna.
Aby wykluczyć wpływ dysbiozy w jamie ustnej na wynik badania, należy zadbać o jej higienę. Przed badaniem konieczne jest umycie zębów. Wytyczne europejskie zalecają dodatkowo przepłukanie ust płynem z chlorheksydyną:

• płuczemy zęby i gardło 20-30 sekund 10 ml płynu,
• po wypluciu płynu jamę ustną należy przepłukać wodą.

W jednym z badań klinicznych  płyn do płukania ust z chlorheksydyną znacząco zredukował poziom wodoru i metanu w próbce zerowej, optymalizując przygotowanie i eliminując fałszywie pozytywne wyniki testu SIBO. Badanie to podkreśla wpływ dysbiozy jamy ustnej/higieny na mierzone poziomy gazów, w niektórych przypadkach do tego stopnia, że wpływa to na interpretację testu.

Badanie pokazało również, iż u niektórych pacjentów jednorazowe płukanie ust może nie być wystarczające do wyeliminowania roli flory bakteryjnej jamy ustnej. Bardziej skuteczne może być płukanie przed pobraniem każdej próbki. Konieczne są jednak dalsze badania, aby określić, jak często i w jakim stopniu dysbioza jamy ustnej zaburza testy oddechowe w rutynowej praktyce klinicznej, i czy płukanie ust przed każdą próbką zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania bardziej wiarygodnych wyników.

W dniu badania nie należy używać kleju do protez, nie wolno palić papierosów, ani żuć gumy.

Czy test SIBO należy przeprowadzić na czczo?

Tak, test SIBO przeprowadza się po 12 godzinach od ostatniego posiłku, minimum to 8 godzin. Nie należy również jeść żadnego posiłku w trakcie przeprowadzania badania. Dozwolone jest tylko picie niegazowanej wody.

SIBO – w trakcie badania

W trakcie badania nie należy wykonywać żadnego wysiłku fizycznego. Najlepiej zaplanować sobie 3 godziny testu na relaks i pozostać w domu. W trakcie wysiłku fizycznego zwiększa się wentylacja płuc, co może zmienić wyniki badania na fałszywie ujemne. Większa wentylacja to większa szybkość dyfuzji gazów, co wpływa na obniżenie stężenie wodoru w wydychanym powietrzu.

W trakcie badania nie należy również niczego jeść. Przez trzy godziny testu można pić umiarkowane ilości niegazowanej wody. Przez cały test nie wolno palić papierosów (uwaga na palenie bierne).

FAQ. Przygotowanie do testu SIBO: często zadawane pytania

Podsumowanie

• Test na SIBO to badanie oddechowe, które polega na ocenie poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po wypiciu roztworu laktulozy.
• Prawidłowe przygotowanie jest kluczowe, ponieważ nieprzestrzeganie diety lub przyjmowanie niektórych leków może prowadzić do wyników fałszywie dodatnich lub ujemnych.
• Dieta przed testem powinna być niskoresztkowa i uboga w błonnik. Należy unikać warzyw, owoców, produktów mlecznych, orzechów, większości zbóż i tłuszczów, z wyjątkiem masła klarowanego i oliwy z oliwek. Dozwolone są jaja, gotowane mięso i biały ryż.
• W dniu badania należy być na czczo (12 godzin), unikać wysiłku fizycznego, nie palić papierosów i zadbać o higienę jamy ustnej, np. przez płukanie ust chlorheksydyną.

Piśmiennictwo:

1.Tansel A, Levinthal DJ. Understanding Our Tests: Hydrogen-Methane Breath Testing to Diagnose Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Clin Transl Gastroenterol. 2023 Apr 1;14(4):e00567. doi: 10.14309/ctg.0000000000000567. PMID: 36744854; PMCID: PMC10132719.

2.Rezaie A, Buresi M, Lembo A, Lin H, McCallum R, Rao S, Schmulson M, Valdovinos M, Zakko S, Pimentel M. Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus. Am J Gastroenterol. 2017 May;112(5):775-784. doi: 10.1038/ajg.2017.46. Epub 2017 Mar 21. PMID: 28323273; PMCID: PMC5418558.

3. Pimentel M., Saad R., Long M., Rao S.: ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Am J Gastroenterol. 2020;115:165–178. https://doi.org/10.14309/ajg.0000000000000501;

4. Bohm M., Siwiec R., Wo J.: Diagnosis and Management of Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Nutr Clin Pract. 2013; 28: 289. doi: 10.1177/088453361348588

5. Hammer HF, Fox MR, Keller J, et al. European guideline on indications, performance, and clinical impact of hydrogen and methane breath tests in adult and pediatric patients: European Association for Gastroenterology, Endoscopy and Nutrition, European Society of Neurogastroenterology and Motility, and European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition consensus. United European Gastroenterol J. 2022;10(1):15-40. PubMed.