Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.
Etykiety produktów spożywczych to nie tylko kolorowe opakowania – to źródło kluczowych informacji o tym, co naprawdę znajduje się w jedzeniu, które kupujemy. Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć, jak odczytywać dane zamieszczone na etykiecie, jakie informacje są obowiązkowe oraz na co szczególnie warto zwrócić uwagę, aby podejmować świadome wybory żywieniowe. Sprawdź, czy naprawdę wiesz, co jesz i zacznij czytać etykiety z pełną świadomością.
| Z artykułu dowiesz się: >> co, zgodnie z prawem, musi znaleźć się na etykiecie produktu spożywczego, >> jak czytać skład produktów i rozumieć kolejność składników, >> jak interpretować wartości odżywcze i oświadczenia żywieniowe, >> jak rozpoznać alergeny i dodatki do żywności, >> czym różni się data minimalnej trwałości od terminu przydatności do spożycia, >> jak rozumieć określenia typu „bez cukru”, „źródło białka”, „niskotłuszczowy”. |
Spis treści:
- Co znajduje się na etykiecie produktu spożywczego?
- Jak czytać skład produktów na etykietach produktowych?
- Jak interpretować składniki odżywcze na etykietach produktowych?
- Czy na etykietach produktów znajdują się informacje o alergenach i dodatkach?
- Praktyczne wskazówki, jak czytać i interpretować etykiety produktowe
- Podsumowanie
Co znajduje się na etykiecie produktu spożywczego?
Etykieta produktu spożywczego zawiera szereg istotnych informacji, które mają na celu zapewnienie konsumentowi przejrzystości co do składu, pochodzenia oraz sposobu użytkowania danego produktu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, na etykiecie muszą znaleźć się między innymi:
- nazwa żywności,
- wykaz składników,
- wszelkie składniki lub substancje pomocnicze w przetwórstwie powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i nadal obecne w produkcie gotowym, nawet jeżeli ich forma uległa zmianie,
- ilość określonych składników lub kategorii składników,
- ilość netto żywności,
- data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
- wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia,
- nazwa lub firma i adres podmiotu działającego na rynku spożywczym,
- kraj lub miejsce pochodzenia,
- instrukcja użycia, w przypadku gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione,
- w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętościowo, rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu,
- informacja o wartości odżywczej.
Do obowiązkowych informacji na etykiecie produktu zalicza się także wartość energetyczna, w tym zawartość:
- tłuszczu,
- kwasów tłuszczowych nasyconych,
- węglowodanów,
- cukrów,
- białka,
- soi.
>> Warto przeczytać: Kwasy omega-3 i omega-6 – czy masz ich wystarczającą ilość w diecie?
Jak czytać skład produktów na etykietach produktowych?
Etykiety zawierają nie tylko listę składników, ale układy informacji, które należy prawidłowo odczytywać, aby podjąć świadome decyzje. Oto najważniejsze wskazówki:
- kolejność składników – składniki są wymienione w kolejności malejącej według masy. Ten, którego jest najwięcej, pojawia się jako pierwszy.
- jeśli składnik stanowi mieszaninę (np. czekolada, mieszanka ziół), jego pełny skład musi być wyszczególniony w etykiecie produktu.
- alergeny – obecność alergenów musi być wyraźnie wyróżniona (np. przez pogrubienie)
- obecność dodatków oznaczonych E nie oznacza automatycznie szkodliwości – niektóre są naturalnymi substancjami.
- tabela wartości odżywczych (tzw. deklaracja) zawiera m.in. wartość energetyczną, tłuszcze (w tym nasycone), węglowodany, cukry, białko i sól.
>> Sprawdź, jakie badania możesz zrobić w ALAB laboratoria:
Jak interpretować składniki odżywcze na etykietach produktowych?
1. Spójrz na wartość energetyczną i wielkość porcji
Etykieta podaje wartości na 100 g/ml oraz często na porcję, jednak konsumenci często mylą te jednostki.
2. Zwróć uwagę na makroskładniki
W tabeli oznaczone są wartości dotyczące:
- tłuszczów (w tym kwasów nasyconych),
- węglowodanów i cukrów,
- białka,
- soli.
3. Synergia składników korzystnych i niekorzystnych
Etykiety często zawierają więcej informacji, np. błonnik, kwasy tłuszczowe jednonienasycone, polifenole czy witaminy. Ich uwzględnienie bywa pomocne – szczególnie w ocenie jakości żywienia – lecz nie jest obowiązkowe i wymaga pewnej wiedzy konsumenckiej.
>> Może Cię zainteresować także: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych
4. Oświadczenia żywieniowe – czy dają pełną informację?
Terminy typu „niska zawartość cukrów” lub „źródło błonnika” są regulowane prawnie, np. produkt może mieć „niska zawartość cukrów”, jeśli nie przekracza 5 g/100 g.
| Wiedza konsumentów o interpretacji etykiet wciąż jest ograniczona, zwłaszcza w odniesieniu do procentowej wartości dziennej, porcji i związku między składnikami. |
Czy na etykietach produktów znajdują się informacje o alergenach i dodatkach?
Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji podkreśla się za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego się od reszty wykazu składników, np. za pomocą innej czcionki, stylu lub koloru tła.
Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji określa załącznik II do Rozporządzenia 1169/2011:
- Zboża zawierające gluten (tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies, pszenica orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe) oraz produkty pochodne.
- Skorupiaki.
- Jaja.
- Ryby.
- Orzeszki ziemne (orzeszki arachidowe).
- Soja i produkty pochodne.
- Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą).
- Orzechy, tj. migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, orzechy pekan, orzechy brazylijskie, pistacje/orzech pistacjowy, orzechy makadamia i produkty pochodne.
- Seler.
- Gorczyca.
- Nasiona sezamu.
- Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w przeliczeniu na SO2.
- Łubin.
- Mięczaki.
>> Więcej przydatnych wskazówek znajdziesz w artykule: Alergia na jajko i orzechy, czyli dieta eliminacyjna w praktyce
Praktyczne wskazówki, jak czytać i interpretować etykiety produktowe
1. Data minimalnej trwałości
Wskazuje termin, do którego dany środek spożywczy zachowuje swoje szczególne właściwości pod warunkiem jego właściwego przechowywania. Nie oznacza to, że po tej dacie produkt stanie się niebezpieczny.
2. Oznakowanie
Zawsze poprzedzony formułą:
- „najlepiej spożyć przed …” – gdy jest podana dokładna data (dzień, miesiąc, rok),
- „najlepiej spożyć przed końcem …” – gdy dotyczy tylko miesiąca lub roku.
Wymagane jest dołączenie na etykiecie produktu warunków przechowywania (np. temperatura, wilgotność) takim oznaczeniem – „przechowywać w temperaturze X”.
3. Termin przydatności do spożycia
Dotyczy produktów szybko psujących się (np. mięso, ryby, nabiał) – po tej dacie nie można ich spożywać ze względu na ryzyko zdrowotne.
4. Niska zawartość tłuszczu – produkt zawiera nie więcej niż 3g tłuszczu/100g dla produktów stałych lub 1,5g tłuszczu/100ml dla produktów płynnych.
5. Nie zawiera tłuszczu – produkt zawiera nie więcej niż 0,5g tłuszczu/100g(100ml).
6. O obniżonej zawartości tłuszczu – 30% mniej tłuszczu w stosunku do analogicznych produktów na rynku.
7. Niska zawartość cukrów – nie więcej niż 5g cukrów/100g lub 2,5g/100ml.
8. Nie zawiera cukrów – 0,5g cukrów/100g(100ml).
9. Bez dodatku cukrów – nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów, ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym na etykiecie powinna się pojawić informacja „zawiera naturalnie występujące cukry”.
10. Źródło błonnika pokarmowego – przynajmniej 3g błonnika/100g lub 1,5g/100kcal.
11. Wysoka zawartość błonnika pokarmowego – produkt zawiera przynajmniej 6g błonnika/100g lub przynajmniej 3g/100kcal.
12. Źródło białka – przynajmniej 12% wartości energetycznej środka spożywczego pochodzi z białka.
13. Wysoka zawartość białka – przynajmniej 20% wartości energetycznej środka spożywczego pochodzi z białka.
Podsumowanie
Etykieta produktu spożywczego to mapa, która prowadzi konsumenta przez skład, wartość odżywczą i bezpieczeństwo żywności. Znajomość jej elementów – od wykazu składników, przez oznaczenie alergenów, aż po interpretację informacji żywieniowych – pozwala podejmować bardziej świadome i zdrowe decyzje zakupowe. Zrozumienie etykiet to pierwszy krok do lepszego odżywiania i unikania składników niepożądanych. Zatem – weź produkt do ręki i sprawdź etykietę! Przeanalizuj ją samodzielnie i przekonaj się, co naprawdę zawiera Twój ulubiony jogurt, chleb czy baton – warto!
Bibliografia:
1. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej; ,,O czym powie etykieta?”; dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH
2. PZU zdrowie; ,, Szybki kurs czytania etykiet, jak zostać świadomym konsumentem?”
