Karmienie piersią to wyjątkowy okres w życiu matki i dziecka, ale prędzej czy później nadchodzi moment odstawienia. Jak zrobić to łagodnie i kiedy jest na to odpowiedni czas? W tym artykule dowiesz się, jakie są zalecenia dotyczące długości karmienia piersią oraz czy istnieje górny limit wieku dziecka.
| Kluczowe informacje: >> Zaleca się, aby niemowlęta były karmione wyłącznie pokarmem kobiecym przez pierwszych 6 m. ż. (co najmniej pierwsze 4 m. ż). Po około 6 m. ż. należy wprowadzać posiłki uzupełniające – zgodnie ze schematem żywienia dzieci w 1 roku życia. >> Po 12. m. ż. karmienie piersią może być kontynuowane tak długo, jak jest to pożądane przez matkę i dziecko. Decyzja o zakończeniu karmienia piersią jest indywidualna i zależy od matki. Najlepszym podejściem jest stopniowe i łagodne odstawianie, które zminimalizuje stres dla obu stron. |
Spis treści:
- Wyłączne karmienie piersią a utrzymanie karmienia piersią
- Jak długo należy karmić wyłącznie piersią?
- Do kiedy karmić piersią częściowo?
- Jak długo karmić piersią – czy istnieje górny limit wieku dziecka?
- Jak prawidłowo odstawiać dziecko od piersi?
- Zakończenie karmienia piersią a hormony
- Jak długo karmić dziecko piersią – często zadawane pytania
Wyłączne karmienie piersią a utrzymanie karmienia piersią
Wyłączne karmienie piersią oznacza, że niemowlę otrzymuje wyłącznie mleko matki (z piersi lub odciągnięte). W tym czasie nie podaje się innych płynów (wody i mleka modyfikowanego). Wyjątek stanowią witaminy (np. witamina D) i – jeśli jest taka konieczność – leki.
Utrzymanie karmienia piersią oznacza, że mleko matki stanowi jeden z elementów diety dziecka. Obejmuje czas po 6. miesiącu życia, gdy dziecku zaczyna się wprowadzać pokarmy stałe, ale nadal jest karmione piersią.
>> Dowiedz się więcej: Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku
Jak długo należy karmić wyłącznie piersią?
Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD) zaleca, aby niemowlęta były karmione wyłącznie pokarmem kobiecym przez pierwsze 6 m. ż. (wyjątek stanowią dzieci z ryzkiem niedoboru żelaza, u których dietę rozszerza się już po ukończeniu 4 m. ż. celem zapewnienia odpowiedniej podaży tego składnika). Częściowe lub krótsze karmienie piersią również jest korzystne.
Po około 6 m. ż. należy rozpocząć wprowadzać posiłki uzupełniające – zgodnie ze schematem żywienia dzieci w 1 roku życia. Rozszerzanie diety pod osłoną mleka kobiecego zmniejsza prawdopodobieństwo alergii pokarmowych. Po 12. m. ż. karmienie piersią może być kontynuowane tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko.
>> Sprawdź też: Skaza białkowa u niemowlęcia a karmienie piersią
Do kiedy karmić piersią częściowo?
Pierwsze 6 miesięcy to kluczowy okres. Jeśli mama nie może karmić wyłącznie piersią (np. z powodu niedoboru pokarmu), częściowe karmienie jest korzystniejsze niż całkowite jego zaprzestanie.
Po 6. miesiącu mleko matki nie zaspakaja już zwiększającego się zapotrzebowania na energię, białko i składniki odżywcze (zwłaszcza żelaza). Z tego powodu zaleca się stopniowe wprowadzanie pokarmów uzupełniających. Dziecko można karmić częściowo tak długo, jak jest to pożądane przez matkę i dziecko.
Jak długo karmić piersią – czy istnieje górny limit wieku dziecka?
Nie ma górnego limitu, kiedy należy zakończyć karmienie piersią. Decyzja zależy m.in. od:
- gotowości dziecka – niektóre maluchy same stopniowo tracą zainteresowanie piersią,
- potrzeb i samopoczucia matki – długie karmienie może być wyczerpujące, dlatego ważne jest, aby mama czuła się komfortowo,
- sytuacji życiowej – powrót do pracy czy inne okoliczności mogą wpłynąć na decyzję o odstawieniu.
>> To może Cię zainteresować: Dieta matki karmiącej – co jeść, a czego unikać w okresie karmienia piersią?
Długie karmienie piersią a rozwój mowy
Nie ma wiarygodnych badań naukowych, które potwierdzałyby, że karmienie piersią po 1. roku życia zaburza rozwój mowy. Ewentualne opóźnienia najczęściej wynikają z innych czynników, tj.:
- mniejsza ekspozycja na mowę (np. gdy dziecko jest zbyt rzadko stymulowane),
- indywidualne tempo rozwoju (niektóre dzieci zaczynają mówić później, niezależnie od karmienia),
- budowa anatomiczna (struktura podniebienia, języka, wędzidełka),
- czynniki psychiczne i emocjonalne,
- inne czynniki rozwojowe (np. zaburzenia integracji sensorycznej).
>> Zobacz: „Skoki rozwojowe” – o czym warto wiedzieć?
Negatywne skutki długiego karmienia piersią
Karmienie piersią jest naturalnym i korzystnym procesem, jednak przedłużające się karmienie (powyżej 2-3 roku życia) może przynieść niepożądane efekty. Mogą to być:
- próchnica (nocne karmienia mogą zwiększyć ryzyko próchnicy),
- wady zgryzu (długotrwałe ssanie może prowadzić do przodo- lub tyłozgryzu),
- problemy z samoregulacją emocji (używanie piersi jako jedynego sposobu uspokajania),
- trudności w adaptacji społecznej (szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym),
- niedobory pokarmowe, m.in. żelaza (gdy dziecko zbyt długo opiera dietę głównie na mleku matki i niechętnie spożywa pokarmy uzupełniające).
W ocenie stanu zdrowia małego dziecka karmionego piersią przydatne są badania laboratoryjne:
Jak prawidłowo odstawiać dziecko od piersi?
Nagłe odstawienie od piersi może być stresujące zarówno dla dziecka, jak i dla matki (może prowadzić do zastoju pokarmu lub zapalenia piersi). Dlatego warto zrobić to stopniowo:
- Zacznij od rezygnacji z jednego karmienia dziennie (np. zastąp je butelką z wodą).
- Skróć czas karmienia (jeśli dziecko zwykle ssie 15 minut, spróbuj ograniczyć do 10).
- Zastępuj karmienia innymi formami biskości i spędzenia czasu (np. przytulaniem, wyjściem na spacer).
- Zaangażuj inną osobę (np. ojca dziecka do nocnych przebudzeń „na karmienie” i podaniu dziecku wody zamiast mleka).
Ile trwa odstawienie dziecka od piersi?
Czas potrzebny na całkowite zakończenie karmienia piersią i ustania laktacji jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników. Laktacja przy nagłym odstawieniu (choroba matki, konieczność wyjazdu) może utrzymać się jeszcze do kilku dni. Stopniowe odstawienie (początkowo rezygnacja z 1 karmienia dziennie, następnie zostawienie tylko karmień nocnych, aż do całkowitego zakończenia) może trwać kilka tygodni. Naturalne odstawienie (dziecko rzadziej domaga się piersi i preferuje pokarmy stałe) może trwać kilka miesięcy.
Zakończenie karmienia piersią a hormony
Do głównych zmian hormonalnych związanych z zakończeniem karmienia piersią należą:
- spadek prolaktyny – hormonu odpowiedzialnego za produkcję mleka,
- wzrost poziomu estrogenów i progesteronu – zakończenie karmienia często przywraca regularne cykle menstruacyjne.
Po porodzie i podczas karmienia piersią w organizmie kobiety dochodzi do zmian hormonalnych. Badania laboratoryjne mogą być pomocne w ocenie gospodarki hormonalnej młodej mamy:
Jak długo karmić dziecko piersią – często zadawane pytania
Karmienie piersią – zgodnie ze stanowiskiem PTGHiŻD – po ukończeniu przez dziecko 1 r.ż. można kontynuować tak długo jak jest to pożądane przez matkę i dziecko.
Według raportu z 2021 roku na temat długiego karmienia piersią w Polsce, który obejmował ponad 8 tys. respondentek wynikło, że ponad ¾ z nich przestało karmić swoje dzieci po 1 roku, a 1/3 po 2 latach.
Nie ma naukowych dowodów na to, że długie karmienie piersią ma negatywne skutki dla matki.
Nie ma ustalonej górnej granicy wieku dziecka, do której należy karmić piersią.
Celem, do którego należy dążyć, jest wyłącznie karmienie pokarmem kobiecym przez pierwsze 6 m.ż. dziecka. Po tym czasie należy wprowadzać pokarmy uzupełniające przy jednoczesnym utrzymaniu karmienia piersią. Po 1 r.ż. dziecko można odstawić od piersi, jeśli jest to pożądane przez matkę i dziecko.
Zacznij od rezygnacji z jednego karmienia dziennie. Skróć czas karmienia. Zastępuj karmienia innymi formami biskości i spędzenia czasu. Zaangażuj inną osobę do pomocy, zwłaszcza w nocy.
Łagodnym podejściem jest stopniowe odstawianie, które minimalizuje stres dla obu stron. Należy stopniowo zastępować karmienia piersią posiłkami stałymi lub wodą.
Piśmiennictwo
- Szajewska H. i in.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria T.18, 2021
- Szajewska H. i wsp., Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne, Pediatria, 2016, T.13, 9-24.
- American Academy of Pediatrics, Section on Breastfeeding: Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics, 2012; 129 (3): 827–841.
- ESPGHAN Committee on Nutrition, Agostoni C., Braegger C., Desci T. i wsp.: Breast-feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2009; 49: 112–125.
- Raport-nt.-dlugiego-karmienia-piersia-w-Polsce-1.pdf
- Karmienie piersią – Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl
- Zaburzenia rozwoju mowy u dzieci – pierwsze objawy i wczesne interwencje – Medycyna Rodzinna – Medycyna Praktyczna dla lekarzy.
