Jak mikroplastik wpływa na zdrowie?

Skoro mikroplastik znajduje się w powietrzu, którym oddychamy, i wodzie, którą pijemy, jego unikanie staje się praktycznie niemożliwe. Medycyna staje przed wyzwaniem zrozumienia, jakie konsekwencje może mieć jego długotrwała obecność w naszych tkankach. Czym jest mikroplastik i jak go unikać?

Spis treści:

1. Co to jest mikroplastik?
2. Gdzie znajduje się mikroplastik?
   • Mikroplastik w wodzie
   • Mikroplastik w jedzeniu
   • Mikroplastik w organizmie
   • Mikroplastik w kosmetykach
3. Jak usunąć mikroplastik z organizmu?
4. Czy mikroplastik jest szkodliwy?
5. FAQ. Szkodliwość mikroplastiku – często zadawane pytania
6. Szkodliwość mikroplastiku – podsumowanie

Co to jest mikroplastik?

Mikroplastikiem określa się drobne fragmenty tworzyw sztucznych – syntetycznych polimerów – których średnica nie przekracza 5 mm, a w przypadku najmniejszych cząstek może być wręcz mikroskopijna. Choć wciąż brak jednej, uniwersalnej definicji, badacze zgodnie opisują go jako zanieczyszczenie o złożonym pochodzeniu.

Wyróżnia się mikroplastik pierwotny, produkowany celowo i dodawany do wyrobów przemysłowych czy kosmetyków, oraz wtórny, powstający w wyniku rozpadu większych odpadów plastikowych pod wpływem światła, temperatury czy działania fal.

Z kolei nanoplastik to bardzo drobne cząstki tworzyw sztucznych, których rozmiar mieści się w zakresie od 1 do 100 nanometrów (niektóre definicje rozszerzają tę granicę do 1000 nm). W porównaniu z mikroplastikami (cząstkami o większych rozmiarach), nanoplastiki cechują się odmiennymi właściwościami fizykochemicznymi i większą reaktywnością biologiczną, co może prowadzić do silniejszego oddziaływania na organizmy żywe.

>> Zobacz: Pierwiastki śmierci – kadm, rtęć, ołów

Gdzie znajduje się mikroplastik?

Największe jego ilości gromadzą się w morzach i oceanach, gdzie trafia m.in. ze ściekami komunalnymi, a następnie przedostaje się do łańcucha pokarmowego poprzez ryby, owoce morza czy plankton.

Jednak to nie jedyne źródło narażenia. Naukowcy wykrywają mikroplastik również w wodzie pitnej – zarówno kranowej, jak i butelkowanej – w miodzie, piwie, soli morskiej, mleku, a nawet w herbacie parzonej w plastikowych torebkach. Wstrząsające są odkrycia pokazujące jego obecność w ludzkim stolcu, a nawet w łożyskach kobiet w ciąży, co wskazuje, że przenika on przez naturalne bariery ochronne organizmu.

>> To ciekawe: Wpływ promieni słonecznych na skórę

Mikroplastik w wodzie

Mikroplastik w wodzie to problem, który – choć niewidoczny gołym okiem – rozgrywa się w skali globalnej i na poziomie komórkowym. Te drobiny, często mniejsze niż jeden mikrometr, przedostają się do wód z pranych tkanin syntetycznych, ścierających się opon, kosmetyków czy plastikowych opakowań, a następnie wraz ze ściekami i spływami powierzchniowymi trafiają do rzek, jezior i oceanów.

Nawet najbardziej zaawansowane oczyszczalnie nie są w stanie całkowicie ich usunąć, dlatego mikroplastik obecny jest zarówno w wodzie kranowej, jak i butelkowanej – w tej drugiej często w znacznie większych stężeniach, pochodzących bezpośrednio z samego opakowania. Wnikając do organizmu wraz z wodą, cząstki te mogą migrować poza przewód pokarmowy, pokonując bariery biologiczne, w tym łożysko, i akumulować się w narządach takich jak mózg, wątroba czy nerki.

>> Morfologia krwi, poziom żelaza i ferrytyny, pełen lipidogram – te i inne badania znajdują się w Pakiecie kobiety 40+ w ALAB laboratoria <<

Mikroplastik w jedzeniu

Mikroplastik w jedzeniu trafia na nasze talerze różnymi drogami, często w sposób niezauważalny. Jego obecność jest skutkiem globalnego zanieczyszczenia środowiska oraz procesów produkcji i pakowania żywności. Do głównych źródeł należą:

• organizmy morskie – ryby, małże, krewetki i inne zwierzęta wodne połykają mikroplastik obecny w morzach i oceanach, a następnie trafiają do naszej diety.
• warzywa i owoce – gleba zanieczyszczona osadami ściekowymi, pyłem z tworzyw sztucznych czy rozkładającymi się foliami rolniczymi może przekazywać cząstki plastiku roślinom. Warzywa korzeniowe, jak marchew czy rzodkiewka, akumulują go szczególnie dużo.
• mięso i nabiał – mikroplastik wykrywano w tkankach zwierząt hodowlanych, a nawet w mleku ludzkim, co potwierdza, że kontakt z nim zaczyna się bardzo wcześnie.
• opakowania i proces przetwarzania – plastikowe pojemniki, zwłaszcza w kontakcie z gorącymi lub tłustymi potrawami, mogą uwalniać mikroskopijne drobiny do żywności.
• inne produkty – sól morska i kamienna, miód, cukier, piwo, herbata czy woda pitna także mogą zawierać mikroplastik, pochodzący z surowców lub procesu produkcji.

>> Sprawdź: Wpływ diety na tempo starzenia się organizmu. Czym jest dieta anti-aging?

Mikroplastik w organizmie

Najnowsze badania sekcyjne wykazały obecność nanoplastiku w mózgu, wątrobie, nerkach, naczyniach krwionośnych, a nawet w jądrach, przy czym jego stężenie w mózgu potrafi być aż 30-krotnie wyższe niż w innych organach. Szacuje się, że tkanka mózgowa w badanych próbkach może zawierać około 0,5% mikroplastiku, a ilość tych cząstek w naszym ciele wzrosła w ostatnich ośmiu latach o blisko 50%. Najczęściej wykrywany jest polietylen – polimer znany z opakowań, kosmetyków, tekstyliów i wielu produktów codziennego użytku.

Mikroplastik w kosmetykach

Mikroplastik w kosmetykach obecny jest od lat 60. XX wieku, kiedy producenci zaczęli wykorzystywać jego niezwykłą wszechstronność w tworzeniu produktów do pielęgnacji skóry oraz do makijażu. Można go zatem znaleźć w peelingach, pastach do zębów, szamponach, odżywkach, podkładach, pomadkach czy kremach. Nadaje on kosmetykom gładką, jedwabistą konsystencję, poprawia ich rozprowadzanie, działa okluzyjnie, zatrzymując wilgoć w skórze, a w formach ścierających usuwa martwy naskórek i polerują powierzchnię skóry. Problem w tym, że po użyciu mikroplastik spłukiwany jest do kanalizacji, przedostaje się do rzek i oceanów, gdzie nie ulega biodegradacji.

>> Zobacz: Korneoterapia: pielęgnacja skóry na poziomie komórkowym

Jak usunąć mikroplastik z organizmu?

Choć nie istnieje jedna skuteczna metoda, która pozwoliłaby całkowicie pozbyć się mikroplastiku, można wspierać naturalne procesy jego eliminacji oraz ograniczać dalszą ekspozycję. Do podstawowych tego typu działań należą:

• minimalizowanie źródeł narażenia – wybieraj wodę filtrowaną zamiast butelkowanej, unikaj podgrzewania posiłków w plastikowych pojemnikach, ogranicz użycie jednorazowych opakowań.
• dieta bogata w błonnik – warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty wspierają perystaltykę jelit, co może przyspieszać usuwanie niestrawnych cząstek.
• odpowiednie nawodnienie – regularne picie wody ułatwia procesy detoksykacyjne i wspomaga funkcje wydalnicze organizmu.
• wzmacnianie mikrobioty jelitowej – probiotyki i prebiotyki pomagają utrzymać zdrowy układ pokarmowy, wspierając eliminację niepożądanych substancji.
• regularna aktywność fizyczna – poprawia krążenie, metabolizm i pracę układu limfatycznego, sprzyjając naturalnemu oczyszczaniu organizmu.

>> Sprawdź: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Czy mikroplastik jest szkodliwy?

Badania nad wpływem mikroplastiku na zdrowie człowieka wciąż trwają, jednak coraz więcej dowodów wskazuje, że jego obecność w organizmie może wywoływać niepożądane skutki biologiczne. Mechanizmy potencjalnej szkodliwości obejmują:

• przenoszenie toksyn – mikroplastik działa jak gąbka, adsorbując na swojej powierzchni pestycydy, dioksyny czy metale ciężkie, a po wniknięciu do organizmu może je stopniowo uwalniać;
• zawartość szkodliwych związków – w tworzywach sztucznych obecne są m.in. ftalany i bisfenol A (BPA), które działają jak disruptory endokrynne, zaburzając gospodarkę hormonalną i potencjalnie wpływając na płodność;
• uszkodzenia komórek – badania wykazały, że określone stężenia mikroplastiku mogą prowadzić do śmierci komórki, uszkodzenia jej błony lub wywoływać reakcję alergiczną;
• stany zapalne – wdychane lub połknięte cząsteczki mogą podrażniać tkanki i wywoływać przewlekły stan zapalny, zwiększający ryzyko chorób przewlekłych;
• wpływ na układ pokarmowy – drobiny mogą zaburzać mikrobiom jelitowy, utrudniać wchłanianie składników odżywczych i podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego;
• ryzyko przenikania do narządów – nanoplastik, dzięki mikroskopijnym rozmiarom, może przekraczać barierę jelitową i krew-mózg, osadzając się w wątrobie, mózgu czy naczyniach krwionośnych.

>> Jako profilaktyka, diagnostyka wstępna, podczas budowania formy w sporcie – sprawdź Pakiet mężczyzny 40+ w ALAB laboratoria <<

FAQ. Szkodliwość mikroplastiku – często zadawane pytania

Szkodliwość mikroplastiku – podsumowanie

Mikroplastik:

• to mikroskopijne cząstki tworzyw sztucznych, które powstają w wyniku degradacji większych odpadów lub są produkowane celowo, np. w kosmetykach czy przemyśle.
• trafia do środowiska wodnego, gleby i powietrza, a następnie – poprzez łańcuch pokarmowy – także do organizmu człowieka.
• może gromadzić się w tkankach, wywołując reakcje zapalne, stres oksydacyjny i zaburzenia pracy narządów.

Ponadto:

• cząstki mikroplastiku mogą przenosić toksyczne substancje chemiczne, metale ciężkie oraz drobnoustroje chorobotwórcze;
• badania sugerują możliwy wpływ mikroplastiku na układ hormonalny, odpornościowy i nerwowy, choć pełen zakres skutków zdrowotnych wciąż jest analizowany.

Pamiętaj, że świadomość to pierwszy krok do ochrony zdrowia – badania dostępne w ALAB pomogą wykryć niepokojące zmiany we wczesnym etapie, dając szansę na szybkie podjęcie działań i skuteczną profilaktykę.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

1. Jun-Li Xu, et al. A review of potential human health impacts of micro- and nanoplastics exposure,Science of the Total Environment, Volume 851, Part 1, 2022, 158111.
2. Zimin Yu, Jia-Jia Wang, Liang-Ying Liu, Zhanjun Li, Eddy Y. Zeng „Drinking Boiled Tap Water Reduces Human Intake of Nanoplastics and Microplastics”, 2024, Environmental Science and Technology Letters.
3. Nihart, A.J., Garcia, M.A., El Hayek, E. et al. Bioaccumulation of microplastics in decedent human brains. Nat Med (2025)
4. https://uksw.edu.pl/badania-i-nauka/mikroplastik-jest-wszedzie/ [dostęp: 11.08.2025]
5. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C94408%2Cbadaczka-co-tydzien-zjadamy-nawet-5-gramow-mikroplastiku.html [dostęp: 11.08.2025]
6. https://dietetycy.org.pl/mikroplastik/ [dostęp: 11.08.2025]