W ostatnich latach obserwujemy wzrost liczby osób z podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi, co skłania ekspertów do mówienia o prawdziwej epidemii hiperurykemii. Problem ten, często niedoceniany, staje się coraz powszechniejszy – poziom kwasu moczowego ma wpływ na nadciśnienie tętnicze i choroby serca.
Spis treści
- Czym jest kwas moczowy?
- Przyczyny wysokiego poziomu kwasu moczowego
- Kwas moczowy a choroby serca
- Kwas moczowy a nadciśnienie – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czym jest kwas moczowy?
Kwas moczowy to końcowy produkt metabolizmu puryn w organizmie. Występuje w surowicy krwi naczelnych, w tym człowieka, co stanowi ewolucyjny wyjątek w porównaniu z większością innych ssaków. Ta specyfika wynika z mutacji, która zaszła kilkanaście milionów lat temu, w wyniku której ludzie i pozostałe naczelne utraciły zdolność do syntezy oksydazy moczanowej – enzymu odpowiedzialnego za rozkład kwasu moczowego do rozpuszczalnej w wodzie allantoiny.
Chociaż kwas moczowy jest przede wszystkim postrzegany jako produkt odpadowy metabolizmu puryn, który w nadmiarze prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych (jak dna moczanowa, kamica nerkowa, czy zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych), to w fizjologicznych, czyli prawidłowych, stężeniach odgrywa pewne role w organizmie człowieka, np. jest silnym antyoksydantem.
Warto jednak pamiętać, że te pozytywne aspekty dotyczą prawidłowego, a nie podwyższonego poziomu kwasu moczowego. Kiedy jego stężenie przekracza normę, aspekt działań niepożądanych przewyższa wszelkie potencjalne korzyści, prowadząc do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego kluczowe jest utrzymywanie kwasu moczowego w granicach normy.
| WAŻNE! Poziom kwasu moczowego nie powinien przekraczać 7 mg/dl we krwi – takie stężenie chroni przed zachorowaniem na dnę moczanową. |
>>> Dowiedz się więcej: Dna moczanowa (artretyzm) – przyczyny, objawy, diagnostyka
Przyczyny wysokiego poziomu kwasu moczowego
Jedną z głównych przyczyn jest współczesny styl życia, charakteryzujący się niską aktywnością fizyczną oraz nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi. Dieta bogata w produkty przetworzone, czerwone mięso, owoce morza, a zwłaszcza w cukry proste, takie jak fruktoza (często obecna w słodzonych napojach), znacząco przyczynia się do wzrostu poziomu kwasu moczowego. Również niektóre powszechnie stosowane leki, takie jak diuretyki (leki moczopędne) lub kwas acetylosalicylowy w niskich dawkach, mogą zaburzać naturalne wydalanie kwasu moczowego z organizmu.
Zdarza się też, że za hiperurykemię odpowiadają inne schorzenia, w tym choroby nerek, które upośledzają ich zdolność do skutecznego usuwania tej substancji. Wzrost liczby przypadków otyłości i zespołu metabolicznego w populacji jest kolejnym kluczowym czynnikiem, ponieważ sprzyjają one zaburzeniom gospodarki kwasem moczowym. Zrozumienie tych przyczyn jest pierwszym krokiem do skutecznego radzenia sobie z narastającym problemem hiperurykemii.
Kwas moczowy a choroby serca
Kwas moczowy jest substancją, której znaczenie jest najbardziej znane ze względu na jego udział w patomechanizmie dny moczanowej, czyli podagry. Od wielu lat trwają badania nad związkiem kwasu moczowego a chorobami układu sercowo-naczyniowego i nadciśnieniem tętniczym.
>>> Przeczytaj też: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje
Wspólnym mianownikiem dla obydwu procesów jest fruktoza – cukier używany np. w napojach, w postaci syropu glukozowo-fruktozowego.
- Zwiększone spożycie fruktozy powoduje w organizmie nasilenie rozpadu cząsteczek ATP (źródła energii dla komórek). To z kolei prowadzi do przyspieszonego metabolizmu puryn, a w konsekwencji – wzrostu poziomu kwasu moczowego we krwi.
- Jednocześnie fruktoza może wywoływać insulinooporność – co również przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego.
Opisane powyżej mechanizmy powodują wzrost ciśnienia tętniczego w nerkach, a to jest dodatkowym bodźcem do dalszego wzrostu ciśnienia w całym organizmie, a następnie dalszego wzrostu poziomu kwasu moczowego. W ten sposób tworzy się mechanizm przypominający błędne koło, gdzie jeden problem wzmacnia drugi.
Efekty opisanego patomechanizmu potwierdzają badania klinicznie.
- Hiperurykemia, czyli wysoki poziom kwasu moczowego, występuje 2-3 razy częściej u osób z nadciśnieniem niż u osób z prawidłowym ciśnieniem.
- Wzrost poziomu kwasu moczowego o jedno odchylenie standardowe miał wpływ na wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (13%) niewiele mniejszy niż wzrost poziomu cholesterolu (18%).
- Wzrost poziomu kwasu moczowego u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca to gorsze rokowanie choroby.
- Hiperukykemia u pacjentów po udarze mózgu również pogarsza rokowanie.
| WAŻNE! Ze względu na to, że niskie stężenia kwasu moczowego pomagają zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, jego poziomu powinien wynosić < 5 mg/dl. |
Kwas moczowy a nadciśnienie – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Tak, wraz ze zwiększeniem stężenia kwasu moczowego rośnie ryzyko rozwoju niewydolności serca, wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych i zgonu z powodu tych chorób.
Podwyższony poziom kwasu moczowego wiąże się z ryzykiem wystąpienia dny moczanowej, kamicy nerkowej, chorób serca, nadciśnienia tętniczego.
Tak, wysoki poziom kwasu moczowego jest czynnikiem ryzyka chorób serca.
U pacjentów z dną moczanową ryzyko zawału serca wzrasta dwukrotnie.
Podsumowanie
- Podwyższony poziom kwasu moczowego jest ważnym wskaźnikiem (markerem) obecności nadciśnienia tętniczego oraz ryzyka jego powikłań.
- Badanie poziomu kwasu moczowego zostało zaliczone do podstawowych badań w diagnostyce chorób sercowo-naczyniowych.
Piśmiennictwo
- Krystyna Widecka, Filip M. Szymański, Krzysztof J. Filipiak, Jacek Imiela, Beata Wożakowska-Kapłon, Eugeniusz J. Kucharz, Artur Mamcarz, Jacek Manitius, Andrzej Tykarski , Stanowisko ekspertów dotyczące hiperurykemii i jej leczenia u pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, DOI: 10.5603/AH.2017.0001, Arterial Hypertens 2017;21(1):1-9.
- Andrzej Tykarski, Paweł Łopatka, Anna Posadzy-Małaczyńska, Jerzy Głuszek; Mechanizm hiperurykemii w nadciśnieniu tętniczym pierwotnym ciężkim, opornym na leczenie; Nadciśnienie tętnicze 2004;8(6):411-423
- Serum Uric Acid and Cardiovascular Events in Successfully treated Hypertensive Patients” (Alderman MH, Cohen H, Madhavan S, Kivlighn S. Hypertension. 1999 Jul;34(1):144-50
