Laktacja – czym jest, jak pobudzić laktację?

Laktacja to naturalny proces wytwarzania i wydzielania mleka przez gruczoły piersiowe u kobiet po porodzie. Jest kluczowa dla zapewnienia niemowlęciu żywienia oraz wsparcia jego układu odpornościowego. Choć jest to proces fizjologiczny, wiele kobiet boryka się z trudnościami związanymi z niedostateczną ilością pokarmu. W artykule wyjaśniamy, na czym polega laktacja, jakie czynniki na nią wpływają oraz jak w naturalny sposób pobudzić produkcję mleka.

Spis treści:

1. Co to jest laktacja?
2. Kiedy zaczyna się laktacja?
3. Laktacja po porodzie siłami natury
4. Laktacja po CC
5. Jak pobudzić laktację?
6. Jak pobudzić laktację po cesarce?
7. Kiedy normuje się laktacja?
8. Podsumowanie
9. FAQ. Laktacja – często zadawane pytania

Co to jest laktacja?

Laktacja to złożony proces hormonalny, który rozpoczyna się już w czasie ciąży, a jego szczyt przypada na okres po porodzie. Za produkcję mleka odpowiadają głównie dwa hormony: prolaktyna (stymuluje komórki gruczołowe piersi do wytwarzania mleka) oraz oksytocyna (odpowiada za wypływ mleka z piersi, tzw. odruch wypływu).

Po porodzie, gdy łożysko zostaje wydalone, spada poziom progesteronu, co umożliwia rozpoczęcie laktacji. Pierwsze mleko, tzw. siara (colostrum), jest gęste, bogate w białko i przeciwciała, które chronią noworodka przed infekcjami. Po kilku dniach zastępuje je mleko przejściowe, a następnie dojrzałe.

>> Poziom prolaktyny można sprawdzić w ALAB laboratoria:<<

Kiedy zaczyna się laktacja?

Proces laktacji rozpoczyna się już w ciąży, ale pełną aktywność osiąga po porodzie:

• w ciąży – pod wpływem hormonów (głównie progesteronu i estrogenów) piersi przygotowują się do produkcji mleka,
• po porodzie – gdy łożysko zostaje wydalone, spada poziom progesteronu, co uruchamia produkcję mleka,
• pierwsze mleko (siara, colostrum) – pojawia się już w ciąży, jest gęste, bogate w tłuszcze, białko i przeciwciała,
• mleko przejściowe – pojawia się kilka dni po porodzie,
• mleko dojrzałe – produkowane po kilku tygodniach po porodzie.

>> Sprawdź: Progesteron w ciąży – funkcje, badanie, wysoki i niski poziom progesteronu w ciąży

Laktacja po porodzie siłami natury

Po porodzie siłami natury laktacja zwykle rozpoczyna się szybciej niż po cesarskim cięciu, ponieważ organizm szybciej uruchamia mechanizmy hormonalne i możliwe jest wczesne przystawienie dziecka do piersi (nawet w ciągu pierwszej godziny po porodzie). Co więcej, kontakt „skóra do skóry” sprzyja wydzielaniu oksytocyny.

Laktacja po CC

Laktacja po cięciu cesarskim (CC) może rozpocząć się nieco później z powodu zaburzeń hormonalnych związanych z operacją, opóźnionego pierwszego karmienia (np. z powodu znieczulenia), stresu i bólu pooperacyjnego, który może hamować produkcję mleka.

>> Pakiet tarczycowy (TSH, FT3, FT4) to panel trzech badań podstawowych wykorzystywanych w diagnostyce laboratoryjnej funkcji gruczołu tarczycowego. Wykonasz go w ALAB laboratoria:<<

Jak pobudzić laktację?

Aby pobudzić laktację, warto działać wielokierunkowo – poprzez odpowiednią stymulację piersi, zbilansowaną dietę i higienę życia.

1. Częste karmienie piersią:

• noworodki powinny być karmione co 2-3 godziny (łącznie 8-12 razy na dobę),
• karmienie na żądanie – pozwala dostosować produkcję mleka do potrzeb dziecka.

2. Prawidłowa technika karmienia:

• dziecko powinno obejmować ustami zarówno brodawkę, jak i część otoczki,
• słyszalne powinno być połykanie, a nie cmokanie.

3. Dieta wspierająca laktację:

• zwiększenie kaloryczności dziennej diety o dodatkowe 500 kcal w stosunku do zapotrzebowania na energię przed ciążą,
• białko w każdym posiłku (mięso, ryby, tofu, produkty mleczne, rośliny strączkowe),
• zdrowe tłuszcze (awokado, orzechy, oleje roślinne) i kwasy omega-3 (olej lniany, łosoś)
• nawodnienie (ok. 2700 ml płynów dziennie),
• zastosowanie preparatu z wyciągu słodu jęczmiennego po konsultacji z położną, doradcą laktacyjnym lub lekarzem.

4. Odprężenie organizmu i odpoczynek:

• stres hamuje oksytocynę, utrudniając wypływ mleka,
• warto spać wtedy, gdy śpi dziecko.

Jak pobudzić laktację po cesarce?

Aby wspomóc laktacje po cięciu cesarskim warto zwrócić uwagę na wczesne przystawienie do piersi (nawet jeśli pokarmu jeszcze nie ma, stymulacja jest ważna), kontakt „skóra do skóry” (zwiększa wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za laktację) oraz odpoczynek i wsparcie (po CC organizm potrzebuje więcej czasu na regenerację).

Kiedy normuje się laktacja?

Laktacja stabilizuje się zwykle około 4-6 tygodnia po porodzie. Wtedy:

• piersi przestają być przepełnione,
• produkcja mleka dostosowuje się do potrzeb dziecka.

Podsumowanie

Laktacja to naturalny proces wytwarzania i wydzielania mleka przez gruczoły piersiowe u kobiet po porodzie, umożliwiający karmienie dziecka. Aby pobudzić laktację, kluczowe są:

• częste przystawianie dziecka,
• prawidłowe nawodnienie,
• zbilansowana dieta pokrywająca zapotrzebowanie na składniki odżywcze, zwłaszcza te wspierające produkcję mleka,
• odpoczynek,
• ewentualne wsparcie udowodnionymi klinicznie preparatami.

Laktacja stabilizuje się zwykle po kilku tygodniach po porodzie, dostosowując się do potrzeb dziecka. W razie trudności warto skonsultować się z doradcą laktacyjnym, położną lub lekarzem.

FAQ. Laktacja – często zadawane pytania

Piśmiennictwo

1. Szostak-Węgierek D. (red.): Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021.
2. Bzikowska-Jura A., i in. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji – aktualizacja. Standardy Medyczne/Pediatria. 2023;20:233-248.
3. Section on Breastfeeding. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics. 2012 Mar;129(3):e827-41.
4. Jarosz M. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, NIZP-PZH, 2020.
5. Mikulska A, Szajewska H, Horvath A, Rachtan-Janicka J. 2021. „Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, hepatologii i Żywienia Dzieci”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa [dostęp: 18.07.2024].