Progesteron

Progesteron – więcej informacji

Progesteron to główny progestagen, hormon steroidowy syntetyzowany z cholesterolu. W organizmie kobiety jest produkowany głównie przez jajniki (w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych w fazie folikularnej i w ciałku żółtym w fazie lutealnej cyklu), a w ciąży – przez ciałko żółte ciążowe, a następnie przez łożysko. Niewielkie ilości progesteronu wytwarzane są również przez korę nadnerczy.

W cyklu miesiączkowym stężenie progesteronu jest niskie w fazie folikularnej i znacząco wzrasta po owulacji, kiedy ciałko żółte zaczyna intensywnie produkować ten hormon. Stężenie progesteronu powyżej 3 ng/ml w surowicy w fazie lutealnej potwierdza wystąpienie owulacji. Najwyższe stężenie obserwuje się w połowie fazy lutealnej.

Kluczowe funkcje progesteronu w organizmie:

• Przygotowanie macicy do ciąży: Progesteron odpowiada za przekształcanie błony śluzowej macicy (endometrium), stymulując wydzielanie gruczołów i przygotowując ją na zagnieżdżenie zarodka. Jest niezbędny do prawidłowej implantacji.
• Utrzymanie ciąży: W ciąży progesteron relaksuje mięśniówkę macicy, zapobiegając skurczom, które mogłyby prowadzić do poronienia lub porodu przedwczesnego. Hamuje również laktację w czasie ciąży.
• Wpływ na śluz szyjkowy: W fazie lutealnej progesteron zagęszcza śluz szyjkowy, tworząc barierę nieprzepuszczalną dla plemników.
• Modulacja odpowiedzi immunologicznej: W ciąży progesteron wpływa na układ odpornościowy matki, zapobiegając odrzuceniu obcego antygenowo płodu.
• Inne działania: Może wpływać na rozluźnienie innych mięśni gładkich w organizmie, np. zwieracza przełyku (co może prowadzić do zgagi w ciąży) czy mięśni przewodu pokarmowego (powodując zaparcia).

Progesteron – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Oznaczenie stężenia progesteronu ma istotne znaczenie w diagnostyce i monitorowaniu wielu stanów, w szczególności:

• Diagnostyka niepłodności: Pomaga w rozpoznaniu przyczyn problemów z zajściem w ciążę, takich jak brak owulacji czy niewydolność fazy lutealnej.
• Ocena owulacji: Potwierdzenie, czy owulacja miała miejsce, co jest kluczowe w monitorowaniu cykli.
• Monitorowanie ciąży: Ocena ryzyka poronienia, diagnostyka ciąży pozamacicznej lub utraty ciąży, zwłaszcza we wczesnych etapach.
• Diagnostyka nieprawidłowych krwawień macicznych.

Kiedy wykonać badanie?
U kobiet niebędących w ciąży, badanie progesteronu zazwyczaj wykonuje się między 21. a 23. dniem cyklu miesiączkowego (przy cyklach 28-dniowych) lub około 7 dni przed spodziewaną miesiączką w cyklach o innej długości. Ważne jest, aby dzień pobrania dopasować do indywidualnego cyklu kobiety. Ze względu na pulsacyjne wydzielanie progesteronu i możliwość dużych wahań stężenia w ciągu kilku godzin (nawet o 50%), lekarz może zalecić powtórzenie badania w kolejnych cyklach lub kilkukrotne oznaczenie w ciągu jednego dnia.

Progesteron – normy

Wartości referencyjne progesteronu mogą różnić się w zależności od laboratorium, dlatego zawsze należy interpretować wynik w oparciu o normy podane na wydruku laboratoryjnym.

Ogólne wytyczne dotyczące stężenia progesteronu:

• Faza folikularna (przed owulacją): Niskie stężenie.
• Faza lutealna (po owulacji): Stężenie progesteronu >3 ng/ml (około 10 nmol/l) zwykle potwierdza wystąpienie owulacji. Produkcja wynosi około 50 mg/24 h.
• Ciąża:
  • Pierwszy trymestr: Średnie stężenie w surowicy mieści się w zakresie 8-48 ng/ml. Wartości powyżej 25 ng/ml często wskazują na żywą ciążę.
  • Późna ciąża: Poziom progesteronu stopniowo wzrasta, osiągając pod koniec ciąży 100-200 ng/ml (produkcja łożyskowa ok. 250 mg/24 h). W ciąży bliźniaczej może być wyższy (do 600 mg/dobę).

Należy pamiętać, że podane wartości są orientacyjne. Interpretacja wyniku zawsze powinna być dokonana przez lekarza prowadzącego, z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji klinicznej pacjentki oraz norm stosowanych przez konkretne laboratorium.

Progesteron – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Niski poziom progesteronu może wskazywać na:

• Brak owulacji (cykle bezowulacyjne): Ciałko żółte nie powstaje lub jest niewydolne.
• Niewydolność fazy lutealnej: Ciałko żółte produkuje niewystarczające ilości progesteronu, co może utrudniać zagnieżdżenie zarodka lub utrzymanie wczesnej ciąży.
• Problemy z zajściem w ciążę i jej utrzymaniem: Niedobór progesteronu jest jedną z głównych przyczyn niepłodności i nawracających poronień.
• Ciąża pozamaciczna.
• Obumarcie płodu: Wartości progesteronu poniżej 5 ng/ml w wczesnej ciąży mogą sugerować obumarcie płodu.
• Zaburzenia funkcji łożyska.
• Stany chorobowe w ciąży: Np. stan przedrzucawkowy, zatrucie ciążowe.

Wysoki poziom progesteronu może świadczyć o:

• Prawidłowej owulacji i fazie lutealnej: Potwierdzenie, że cykl jest owulacyjny.
• Prawidłowej, żywej ciąży: Wzrost poziomu progesteronu jest naturalny i konieczny do utrzymania ciąży.
• Ciąży mnogiej: W tym przypadku produkcja progesteronu jest znacznie zwiększona.
• Niektóre guzy jajnika lub nadnerczy.
• Wady wrodzone nadnerczy (rzadko).

Progesteron – przygotowanie do badania

Badanie progesteronu wymaga pobrania próbki krwi.

• Standardowe przygotowanie: Nie ma specjalnych wymagań. Pacjentka nie musi być na czczo.
• Moment pobrania: Kluczowe jest, aby badanie zostało wykonane w odpowiednim dniu cyklu miesiączkowego, zgodnie z zaleceniem lekarza (najczęściej między 21. a 23. dniem cyklu lub około 7 dni przed przewidywaną miesiączką). W przypadku monitorowania ciąży, lekarz określi optymalny moment pobrania.

Progesteron – co może wpłynąć na wynik

Na wynik badania progesteronu mogą wpłynąć następujące czynniki:

• Faza cyklu miesiączkowego: Stężenie progesteronu drastycznie różni się w poszczególnych fazach cyklu.
• Pora dnia: Progesteron wydzielany jest pulsacyjnie, co oznacza, że jego stężenie może zmieniać się nawet o 50% w ciągu kilku godzin.
• Ciąża: Poziomy progesteronu znacząco wzrastają w trakcie ciąży.
• Ciąża mnoga: Poziomy progesteronu są wyższe niż w ciąży pojedynczej.
• Przyjmowanie leków: Preparaty zawierające progesteron (np. stosowane w terapii hormonalnej, wspomaganiu ciąży) znacząco wpłyną na wynik. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.
• Stres: Ekstremalny stres może wpływać na równowagę hormonalną.
• Stan zdrowia: Niektóre schorzenia (np. zaburzenia funkcji tarczycy, choroby nadnerczy, choroby wątroby) mogą wpływać na metabolizm i poziom progesteronu.

Dodatkowe przygotowanie