Folikulotropina (FSH) Kod ICD: L65

FSH – hormon folikulotropowy jest glikoproteiną wydzielaną przez przedni płat przysadki mózgowej. Wydzielanie FSH jest kontrolowane przez podwzgórzową gonadoliberynę (GnRH) oraz zwrotnie przez krążące we krwi hormony płciowe. U osób z prawidłową funkcją przysadki i gonad stężenie hormonu we krwi zależy od płci i wieku (wzrasta z wiekiem), a u kobiet w wieku rozrodczym zależy od fazy cyklu miesięcznego (największe stężenia obserwuje się w okresie okołoowulacyjnym).

FSH (hormon folikulotropowy) odpowiada u kobiet za rozwój i dojrzewanie pęcherzyków Graafa, wspomaga powstawanie estradiolu i progesteronu. Maksymalne stężenie obserwuje się w połowie cyklu miesiączkowego, tuż przed owulacją. Wysokie wartości są również po menopauzie, kiedy czynność jajników wygasa.

FSH u płci męskiej odpowiada za produkcję nasienia oraz białek, z którymi związane są hormony płciowe. Wraz z lutropiną (LH) wpływa na pobudzenie syntezy hormonów płciowych (testosteronu u mężczyzn, estrogenów u kobiet).

Ocena stężenia FSH u kobiet jest wykładnikiem rezerwy czynnościowej jajników.

Wskazania do badania FSH są następujące:

• diagnostyka niepłodności u kobiet i mężczyzn,
• diagnostyka zaburzeń miesiączkowania,
• diagnostyka chorób przysadki mózgowej,
• diagnostyka chorób jajników,
• diagnostyka małej ilości plemników w nasieniu (oligospermii),
• diagnostyka chorób jąder,
• diagnostyka nieprawidłowego pokwitania u dzieci (przedwczesne, opóźnione),
• diagnostyka przedwczesnej menopauzy.

Stężenie FSH jest zależne od płci i wieku pacjenta. Dodatkowo u kobiet zmienia się zasadniczo w trakcie cyklu miesiączkowego, dlatego ważne jest, aby podstawowej oceny stężenia dokonywać w pierwszych dniach cyklu miesiączkowego, między 2. a 5. dniem, lub według zaleceń lekarza. Ze względu na dobowy rytm wydzielania FSH na pobranie należy zgłosić się w godzinach porannych.

Jednocyfrowe stężenie FSH (IU/l) świadczy o prawidłowej czynności hormonalnej jajników. Stężenie rzędu kilkunastu IU/l daje niewielkie szanse na uzyskanie jajeczkowania i ciąży. Stężenie >20 IU/l czyni to prawie niemożliwym.

Dla menopauzy typowe są stężenia >60 IU/l, często >100 IU/l.

Jednorazowe wskazanie podwyższonego stężenia FSH w surowicy, szczególnie u kobiet z nieregularnymi cyklami nie może być jednoznacznie interpretowane. Aby w sposób pewny wykluczyć możliwość zajścia w ciążę i np. odstąpić od stosowania metod antykoncepcyjnych, powinno się wykazać stężenie FSH> 40 IU/l w co najmniej dwutygodniowym odstępie.

Zwiększone stężenie FSH obserwuje się w pierwotnej niewydolności jajników.

Na stężenie FSH mogą wpływać przyjmowane leki: środki antykoncepcyjne, niektóre hormony i leki (fenotiazyny zmniejszają jego stężenie, lewodopa, glikozydy nasercowe, klomifen zwiększają stężenie) FSH.

Folikulotropina - kto i kiedy powinien wykonać badanie FSH?

Oznaczanie stężenia FSH w surowicy ma znaczenie w ocenie zaburzeń hormonalnych, zalecane jest u kobiet w diagnostyce niepłodności, zaburzeń cyklu menstruacyjnego oraz dojrzewania. Wraz z oznaczeniem LH (hormon luteinizujący), FSH jest wykorzystywane w diagnostyce policystycznych jajników.

U mężczyzn badanie FSH wykonuje się w diagnostyce niepłodności, małej ilości plemników w nasieniu, impotencji.

Badanie FSH zaleca się również u pacjentów, u których zachodzi podejrzenie występowania chorób przysadki.

Dodatkowe przygotowanie