Rotawirusy to jedne z najczęstszych zarazków odpowiedzialnych za ciężkie postaci biegunki infekcyjnej u dzieci na całym świecie. Pomimo wprowadzenia skutecznej profilaktyki, infekcje rotawirusowe nadal są obecne i groźne – zwłaszcza dla małych dzieci. Jak rozpoznać, że to może być infekcja? Jak przebiega choroba? Co należy zrobić, by pomóc dziecku? Na wiele podobnych pytań staramy się odpowiedzieć w poniższym artykule. Sprawdź, jak poradzić sobie z infekcją rotawirusową.
Spis treści:
- Objawy zakażenia rotawirusami u dzieci
- Objawy zakażenia rotawirusami u niemowląt
- Jak się leczy zakażenie rotawirusem u dzieci?
- Ile trwa leczenie choroby rotawirusowej u dzieci?
- Profilaktyka zakażeń rotawirusowych u dzieci
- Podsumowanie
Objawy zakażenia rotawirusami u dzieci
Zakażenie rotawirusem charakteryzuje się gwałtownym początkiem. Przebiega jako ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy. Czas od kontaktu z wirusem do wystąpienia pierwszych dolegliwości jest stosunkowo krótki i wynosi zazwyczaj od 24 do 72 godzin.
Pierwsze objawy to najczęściej wysoka gorączka (nawet do 40°C) oraz wymioty. Pojawiają się one nagle i mogą wyprzedzać biegunkę o jeden do dwóch dni. Następnie dochodzi do głównego objawu infekcji – obfitej, wodnistej biegunki. Dziecko oddaje rozwodniony stolec wiele razy w ciągu doby (nawet kilkanaście razy), co stanowi główne zagrożenie dla młodego organizmu, prowadząc do szybkiego odwodnienia.
Do innych istotnych objawów towarzyszących należą:
- bóle brzucha – skurczowe, o różnym nasileniu,
- brak apetytu u dzieci – dziecko często odmawia jedzenia i picia,
- osłabienie i apatia – spowodowane utratą energii i elektrolitów.
Niekiedy infekcji mogą towarzyszyć katar, kaszel lub ból gardła, co bywa mylące w początkowym stadium choroby. Głównym celem opieki nad chorym dzieckiem jest zapobieganie i zwalczanie odwodnienia, które jest najpoważniejszym powikłaniem infekcji rotawirusowej.
>> Przeczytaj też: 40 stopni gorączki u dziecka – co robić?
Objawy zakażenia rotawirusami u niemowląt
Przebieg infekcji rotawirusowej u niemowląt jest szczególnie niebezpieczny i wymaga wzmożonej czujności oraz często interwencji lekarskiej. Organizm niemowlęcia ma niewielkie rezerwy płynów i elektrolitów, a jego układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały. To sprawia, że stan odwodnienia może rozwinąć się niezwykle szybko, zagrażając zdrowiu i życiu. Objawy są podobne jak u starszych dzieci, ale ich konsekwencje są poważniejsze. Wymioty i intensywna biegunka prowadzą do gwałtownej utraty płynów.
Rodzice i opiekunowie powinni niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, jeśli zaobserwują u niemowlęcia którykolwiek z następujących niepokojących sygnałów ostrzegawczych:
- znacznie zmniejszona liczba mokrych pieluch (mniej niż 6 na dobę),
- płacz bez łez,
- zapadnięte ciemiączko,
- zapadnięte oczy,
- nadmierna senność, trudności z wybudzeniem, apatia,
- suchość śluzówek jamy ustnej (brak śliny),
- drażliwość, nieutulony płacz,
- przyspieszona czynność serca.
| Ważne: W przypadku niemowląt każde podejrzenie odwodnienia jest wskazaniem do pilnej konsultacji pediatrycznej. Hospitalizacja jest często konieczna w celu uzupełnienia płynów i monitorowania stanu dziecka. |
>> Przyda Ci się także: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
Jak się leczy zakażenie rotawirusem u dzieci?
Absolutną podstawą leczenia infekcji rotawirusowej jest nawadnianie. Należy podkreślić, że nie ma przyczynowego leku przeciwwirusowego skierowanego przeciwko rotawirusom. Antybiotyki są całkowicie nieskuteczne, ponieważ jest to infekcja wirusowa, a nie bakteryjna.
| UWAGA nr 1 Częsta praktyka polegająca na podaży nifuroksazydu u dzieci z biegunką jest całkowicie błędna! Brak dowodów naukowych na zasadność takiego postępowania. |
Nawadnianie doustne jest filarem terapii. W przypadku łagodnego lub umiarkowanego odwodnienia zaleca się podawanie doustnych płynów nawadniających – elektrolitów, dostępnych w aptekach bez recepty. Dla dzieci do 3. roku życia należy prosić o elektrolity dla dzieci. Są to specjalnie skomponowane roztwory wody, glukozy oraz elektrolitów (sodu, potasu, chloru), które optymalnie wchłaniają się z jelit. Należy podawać je małymi porcjami (np. łyżeczką co kilka minut), ale często. Chłodne płyny są często lepiej tolerowane. Należy unikać podawania dużych ilości na raz, gdyż może to prowokować wymioty.
| UWAGA nr 2 W leczeniu biegunki kluczowa jest… matematyka! Tak, matematyka. Jeśli dziecko oddaje luźny stolec 10 razy na dobę, lecz bilansuje się nawadnianiem doustnym, jest to sytuacja bardziej pożądana niż luźny stolec 5 razy na dobę i brak picia elektrolitów. |
Dieta w trakcie „wymiotowej” fazy infekcji powinna być lekkostrawna. Gdy dochodzi do rozwoju biegunki, wówczas nie ma przeciwwskazań do pełnego żywienia. Popularna dieta biegunkowa nie skróci czasu trwania choroby, nie złagodzi objawów, może natomiast skutecznie osłabić dziecko. Jeśli maluch jest karmiony piersią, należy kontynuować karmienie, równolegle podając elektrolity.
W przypadku nasilonych, uporczywych wymiotów lub objawów ciężkiego odwodnienia konieczna może być hospitalizacja i nawadnianie – według wytycznych w pierwszym rzucie dojelitowo przez sondę, w wybranych przypadkach dożylnie. Praktyka kliniczna w Polsce jest taka, że stosuje się nawadnianie dożylne w zdecydowanej większości przypadków.
Co może skrócić czas trwania choroby? Są dwie interwencje:
- włączenie szczepów probiotycznych – głównie Lactobacillus rhamnosus i Saccharomyces boulardi,
- preparaty zawierające racekadotryl (dawka zależna od wieku i masy ciała).
Można także stosować preparaty diosmektytu, które łagodzą przebieg, jednak nie skracają czasu trwania choroby.
>> Przeczytaj też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Ile trwa leczenie choroby rotawirusowej u dzieci?
Czas trwania ostrej fazy infekcji rotawirusowej jest zazwyczaj ograniczony. Najcięższe objawy, takie jak gorączka i wymioty, ustępują stosunkowo szybko, zazwyczaj w ciągu 2 do 3 dni. Biegunka natomiast może się utrzymywać dłużej, nawet 5 do 7 dni, a czasami do 10-14. Jest to okres, w którym dziecko stopniowo wraca do sił, a jego układ pokarmowy powoli się regeneruje. W tym czasie nadal kluczowe jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia.
Pełny powrót do zdrowia i normalnej aktywności może zająć nawet do dwóch tygodni. W tym okresie dziecko może być jeszcze osłabione, a jego apetyt może nie wrócić do normy. Ważne jest, aby zapewnić mu wtedy spokój i nie zmuszać do jedzenia.
>> Może Cię zainteresować: Dieta lekkostrawna dla dziecka. Przykładowe przepisy
Profilaktyka zakażeń rotawirusowych u dzieci
Ze względu na wysoką zaraźliwość rotawirusów (wirus jest wydalany w ogromnych ilościach z kałem i przenoszony drogą fekalno-oralną, ale także poprzez skażone powierzchnie i drogi kropelkowe) podstawową metodą zapobiegania zakażeniom jest skrupulatne przestrzeganie zasad higieny. Niestety, samo mycie rąk, choć niezbędne, często nie jest w pełni wystarczające, aby powstrzymać szerzenie się infekcji w żłobkach czy przedszkolach.
Najskuteczniejszą formą profilaktyki są szczepienia ochronne. Szczepionki przeciwko rotawirusom należą do kalendarza szczepień obowiązkowych w Polsce. Są powszechnie stosowane, co radykalnie zmniejszyło liczbę ciężkich zachorowań i hospitalizacji.
Obecnie dostępne są dwie szczepionki: podawana dwu- lub trzydawkowo. Wspólną ich cechą jest to, że podaje się je doustnie. Szczepienie musi być rozpoczęte w bardzo wczesnym niemowlęctwie (między 6. a 12. tygodniem życia) i zakończone przed ukończeniem 24. lub 32. tygodnia życia (w zależności od producenta). Szczepionki charakteryzują się wysoką skutecznością w zapobieganiu ciężkim postaciom choroby wymagającym hospitalizacji.
Podsumowanie
Zakażenie rotawirusem to powszechna i wysoce zaraźliwa choroba wieku dziecięcego. Głównym niebezpieczeństwem jest gwałtowne odwodnienie organizmu. Charakterystyczny jest nagły początek z gorączką, wymiotami i obfitą, wodnistą biegunką.
Leczenie ma charakter wyłącznie objawowy i koncentruje się na intensywnym nawadnianiu doustnym (lub w cięższych przypadkach dożylnym). Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku niemowląt, u których objawy odwodnienia rozwijają się bardzo szybko i stanowią bezpośrednie zagrożenie życia.
Kluczową rolę w walce z tą chorobą odgrywa profilaktyka, w tym przede wszystkim szczepienia ochronne. Rodzicu, jeśli Twoje dziecko ma nasilone objawy, sugerujące infekcję rotawirusową, nie zwlekaj. Udaj się do lekarza, który zbada Twoje dziecko i pomoże przejść „suchą stopą” przez ten trudny czas.
Źródła
- Omatola CA, Olaniran AO. Rotaviruses: From Pathogenesis to Disease Control-A Critical Review. Viruses. 2022 Apr 22;14(5):875. doi: 10.3390/v14050875. PMID: 35632617; PMCID: PMC9143449.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9143449 - Crawford SE, Ramani S, Tate JE, Parashar UD, Svensson L, Hagbom M, Franco MA, Greenberg HB, O’Ryan M, Kang G, Desselberger U, Estes MK. Rotavirus infection. Nat Rev Dis Primers. 2017 Nov 9;3:17083. doi: 10.1038/nrdp.2017.83. PMID: 29119972; PMCID: PMC5858916.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5858916 - Szajewska H, Berni Canani R, Domellöf M, Guarino A, Hojsak I, Indrio F, Lo Vecchio A, Mihatsch WA, Mosca A, Orel R, Salvatore S, Shamir R, van den Akker CHP, van Goudoever JB, Vandenplas Y, Weizman Z; ESPGHAN Special Interest Group on Gut Microbiota and Modifications. Probiotics for the Management of Pediatric Gastrointestinal Disorders: Position Paper of the ESPGHAN Special Interest Group on Gut Microbiota and Modifications. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2023 Feb 1;76(2):232-247. doi: 10.1097/MPG.0000000000003633. Epub 2022 Oct 11. PMID: 36219218.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1097/MPG.0000000000003633 - Eberlin M, Chen M, Mueck T, Däbritz J. Racecadotril in the treatment of acute diarrhea in children: a systematic, comprehensive review and meta-analysis of randomized controlled trials. BMC Pediatr. 2018 Apr 3;18(1):124. doi: 10.1186/s12887-018-1095-x. PMID: 29614995; PMCID: PMC5883268.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5883268
