Słoneczna aura i piękna letnia pogoda są tym, na co czekamy cały rok. Bywa to jednak niebezpieczne. Udar słoneczny to stan zagrażający zdrowiu, a niekiedy nawet i życiu, który może wystąpić u dziecka w wyniku nadmiernej ekspozycji na słońce. Jak rozpoznać niepokojące symptomy? Kiedy konieczna jest interwencja lekarza? Jak skutecznie chronić siebie i dziecko przed przegrzaniem? Jeżeli chcesz zapewnić swojemu maluchowi bezpieczeństwo podczas letnich upałów, to ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.
Spis treści:
- Przyczyny udaru słonecznego u dziecka
- Objawy udaru słonecznego u dziecka
- Objawy udaru słonecznego u niemowlaka
- Ile trwa udar słoneczny u dziecka?
- Udar słoneczny u dziecka – co robić?
- Udar słoneczny u dziecka – kiedy iść do lekarza?
- Jak leczyć udar słoneczny u dziecka?
- Udar słoneczny u dziecka – często zadawane pytania
- Podsumowanie
Przyczyny udaru słonecznego u dziecka
Udar słoneczny to forma udaru cieplnego – dysproporcji między wzrostem temperatury ciała a możliwością termoregulacji – spowodowana bezpośrednim działaniem promieni słonecznych na głowę i kark. U dzieci mechanizmy termoregulacji są mniej wydajne niż u dorosłych, co zwiększa ryzyko przegrzania.
Główne przyczyny to:
- długotrwała ekspozycja na słońce – szczególnie w godzinach 11:00-16:00, gdy promieniowanie UV jest najsilniejsze,
- niewystarczające nawodnienie – dzieci szybko tracą płyny przez pocenie się, a nie zawsze sygnalizują pragnienie,
- brak nakrycia głowy – czapka lub kapelusz chronią przed bezpośrednim działaniem słońca, odbijając promienie,
- wysoka wilgotność powietrza – utrudnia parowanie potu, co zaburza chłodzenie organizmu,
- aktywność fizyczna podczas upału – bieganie, zabawy na plaży czy uprawianie sportu zwiększają produkcję ciepła.
Badania wskazują, że dzieci do 4. roku życia są szczególnie narażone na udar słoneczny ze względu na niedojrzałość układu termoregulacyjnego.
| Pamiętaj: Podstawowe zapotrzebowanie płynowe można obliczyć następująco: – do 10 kg masy ciała: 100 ml na każdy kg, – między 10 a 20 kg masy ciała: 1000 ml plus 50 ml na każdy kg powyżej 10 kg masy, – powyżej 20 kg masy ciała: 1500 ml plus 20 ml na każdy kg powyżej 20 kg masy. Podczas upałów konieczność uzupełniania płynów dodatkowo rośnie! |
Objawy udaru słonecznego u dziecka
Objawy udaru słonecznego mogą narastać stopniowo lub pojawić się nagle. Do najczęstszych należą:
- gorączka – temperatura ciała może przekroczyć 39°C,
- zawroty i ból głowy – dziecko może skarżyć się na uczucie ucisku w skroniach,
- nudności i wymioty – mogą wynikać z zaburzeń elektrolitowych,
- osłabienie i apatia – maluch jest senny, nie ma energii do zabawy,
- sucha, zaczerwieniona skóra – brak potu pomimo wysokiej temperatury,
- przyspieszony oddech i tętno – organizm próbuje pozbyć się nadmiaru ciepła.
>> Sprawdź też: 40 stopni gorączki u dziecka – co robić?
W cięższych przypadkach mogą wystąpić drgawki, zaburzenia świadomości, omamy lub utrata przytomności. Według danych literaturowych udar słoneczny może prowadzić do niewydolności wielonarządowej, jeśli w porę nie zostanie podjęta interwencja.
Objawy udaru słonecznego u niemowlaka
Niemowlęta nie werbalizują swoich dolegliwości, stąd należy wnikliwie obserwować ich zachowanie. Alarmujące objawy to:
- płaczliwość i rozdrażnienie,
- gorąca i sucha skóra – szczególnie na głowie i karku,
- brak apetytu – odmowa picia mleka lub wody,
- wiotkość mięśni – niemowlę wydaje się „bezwładne”,
- zapadnięte ciemiączko (gdy jest jeszcze obecne).
| Pamiętaj: U niemowląt udar słoneczny może szybko prowadzić do wstrząsu, dlatego wymaga natychmiastowej pomocy medycznej! |
Ile trwa udar słoneczny u dziecka?
Czas trwania objawów zależy od stopnia przegrzania i szybkości reakcji rodziców.
W łagodnych przypadkach (np. lekkie osłabienie) stan poprawia się w ciągu kilku godzin po odpowiednim schłodzeniu i nawodnieniu. W cięższych przypadkach objawy mogą utrzymywać się 24-48 godzin, a powrót do pełni sił trwa nawet kilka dni. Jeśli doszło do zaburzeń neurologicznych (np. drgawek), konieczna jest hospitalizacja – zalecenie bezwzględne!
Udar słoneczny u dziecka – co robić?
Gdy zauważysz objawy udaru słonecznego:
- przenieś dziecko w chłodne miejsce – najlepiej zacienionego,
- schładzaj stopniowo – stosuj chłodne (nie zimne!) okłady na kark, czoło i pachwiny,
- nawadniaj – podawaj wodę lub elektrolity małymi porcjami,
- zdejmij nadmiar warstw odzieży,
- monitoruj stan – sprawdzaj temperaturę, śledź zachowanie dziecka.
| Warto wiedzieć: Dla dzieci poniżej 3. roku życia są przeznaczone preparaty oznaczone jako „elektrolity dla dzieci”; powyżej 3. roku życia można stosować preparaty typowe dla dorosłych. |
Udar słoneczny u dziecka – kiedy iść do lekarza?
Pilna konsultacja lekarska jest konieczna, gdy:
- dziecko jest nieprzytomne lub ma drgawki,
- występują zaburzenia oddychania,
- gorączka przekracza 40°C i nie spada,
- pojawiają się objawy odwodnienia (np. brak moczu przez 6 godzin),
- dziecko jest wiotkie i słabo reaguje na bodźce.
W takich przypadkach wezwij pogotowie lub udaj się na szpitalny oddział ratunkowy.
Jak leczyć udar słoneczny u dziecka?
Leczenie zależy od ciężkości stanu:
- łagodne przypadki – wystarczy nawodnienie i odpoczynek w chłodnym miejscu,
- cięższe przypadki – leczenie wewnątrzszpitalne (chłodzenie, płyny podawane dożylnie).
>> Sprawdź: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Udar słoneczny u dziecka – często zadawane pytania
Kluczowe objawy to gorączka, sucha skóra, ból głowy, osłabienie i wymioty. U niemowląt – płaczliwość i wiotkość.
Natychmiast przenieś je do cienia, schładzaj okładami i podawaj płyny. Jeśli objawy są ciężkie – szukaj pomocy medycznej.
Udar słoneczny jest rodzajem udaru cieplnego, ale wynika z bezpośredniego działania słońca na głowę. Udar cieplny może wystąpić np. w dusznym pomieszczeniu bez słońca.
Podsumowanie
Udar słoneczny u dziecka to stan wymagający szybkiej reakcji. Kluczowe jest zapobieganie: unikanie słońca w najgorętszych godzinach, nawadnianie i ochrona głowy. Jeśli dojdzie do przegrzania, działaj spokojnie, ale stanowczo – od tego może zależeć zdrowie twojego malucha.
Źródła
- Adnan Bukhari H. A Systematic Review on Outcomes of Patients with Heatstroke and Heat Exhaustion. Open Access Emerg Med. 2023 Sep 22;15:343-354. doi: 10.2147/OAEM.S419028. PMID: 37771523; PMCID: PMC10522494., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10522494 (dostęp: 16.06.2025).
- Cohen-Ronen N, Rimon A, Cohen N, Capua T. Heat stroke: knowledge and practices of medical professionals in pediatric emergency medicine departments – a survey study. Isr J Health Policy Res. 2021 Jun 2;10(1):35. doi: 10.1186/s13584-021-00469-7. PMID: 34078464; PMCID: PMC8173899., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8173899 (dostęp: 16.06.2025).
- Yoram Epstein, Ph.D., and Ran Yanovich, Ph.D. Heatstroke. Published June 19, 2019, N Engl J Med 2019;380:2449-2459, DOI: 10.1056/NEJMra1810762, VOL. 380 NO. 25, https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMra1810762 (dostęp: 16.06.2025).
- McGarr GW, Saci S, King KE, Topshee S, Richards BJ, Gemae MR, McCourt ER, Kenny GP. Heat strain in children during unstructured outdoor physical activity in a continental summer climate. Temperature (Austin). 2020 Aug 12;8(1):80-89. doi: 10.1080/23328940.2020.1801120. PMID: 33553507; PMCID: PMC7849747., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7849747 (dostęp: 16.06.2025).
