Witamina D-25(OH)

Witamina D to rozpuszczalna w tłuszczach witamina, o bardzo szerokiej aktywności biologicznej. Jej źródłem jest synteza skórna (ekspozycja na promieniowanie UV o długości 280-300 nm) oraz dieta. Najważniejsze znaczenie odgrywają dwie pochodne witaminy D:

• ergokalcyferol – witamina D2 (jej źródłem w diecie są pokarmy pochodzenia roślinnego)
• cholekalcyferol – witamina D3 (jej źródłem w diecie są pokarmy pochodzenia zwierzęcego).

Witamina D odgrywa szereg funkcji w organizmie człowieka. Pierwszą poznaną jej funkcją była kontrola aktywności gospodarki wapniowo-fosforanowej i warunkowanie właściwego przebiegu procesu kostnienia. Dziś wiemy, że istotne jest również jej działanie plejotropowe i wpływ na ekspresję genów, dzięki czemu właściwy poziom witaminy D może przyczyniać się do obniżenia ryzyka rozwoju wielu chorób: nowotworów, alergii, astmy, schorzeń układu sercowo-naczyniowego, chorób autoimmunizacyjnych. Udowodniono również wpływ witaminy D na odporność.

Niedobór witaminy D jest powszechny, w Polsce niedobór o różnym nasileniu stwierdza się u blisko 90% osób (zarówno dzieci, jak i dorosłych).

Głównym źródłem witaminy D u człowieka jest synteza skórna, pokrywa ok. 80-85% zapotrzebowania. Efektywna synteza witaminy D w skórze możliwa jest w Polsce tylko od maja do września, w godz. 10-15, przy optymalnym kącie padania promieni słonecznych. Niestety na efektywność tego procesu wpływa wiele czynników. Smog, zachmurzenie, kremy z filtrem (SPF powyżej 15), zaawansowany wiek zaburzają jego przebieg, stąd niedobory witaminy D możliwe są również w okresie letnim. W okresie jesienno-zimowym, od października do marca, w regionach powyżej 35° szerokości geograficznej północnej, do których należy Polska, synteza skórna nie zachodzi.

Drugie źródło witaminy D u człowieka to dieta. Niestety jest ona w stanie pokryć maksymalnie 20% zapotrzebowania na tę substancję. Witamina D znajduje się w rybach (węgorz, dziki łosoś, śledź), w jajach (żółtko), mleku, serach. Pokarmy roślinne dostarczające witaminy D to niektóre grzyby.

Wartości referencyjne witaminy D, ich interpretacja i postępowanie:

• 0–10 ng/ml - niedobór ciężki witaminy D, konieczne jest wdrożenie leczenia i kontrola jej efektów po 1-3 miesiącach terapii
• >10–20 ng/ml - niedobór znaczny witaminy D – jeśli jest wdrożone leczenie lub suplementacja, należy sprawdzić, czy jest odpowiednio prowadzona. Jeśli tak, konieczna jest korekta dawki.
• 20 - 30 ng/ml - niewystarczające (suboptymalne) stężenie witaminy D – jeśli jest prowadzona suplementacja, korekta dawki, jeśli nie jest wdrożona, należy rozpocząć przyjmowanie witaminy D.
• 30 - 50 ng/ml - optymalne stężenie witaminy D, brak niedoborów – zalecane są dawki profilaktyczne witaminy D.
• >50 - 100 ng/ml - wysokie stężenie witaminy D – wskazanie do korekty dawki lub – jeśli stężenie witaminy D jest powyżej 75 ng/ml – zaprzestanie suplementacji na okres 1-2 miesięcy i kontrola stężenia.
• >100 ng/ml - toksyczne stężenie witaminy D - należy bezwzględnie przerwać suplementację witaminy D, ocenić poziom wapnia w surowicy i w moczu oraz monitorować 25(OH)D w odstępach miesięcznych aż do uzyskania stężenia 25(OH)D ≤50 ng/ml.

Badanie poziomu witaminy D – kto i kiedy powinien wykonać?

Badanie poziomu witaminy D jest rekomendowane:

• przed rozpoczęciem suplementacji, aby ustalić właściwą dawkę
• monitorowanie suplementacji – po ok. 3 miesiącach od jej rozpoczęcia.

Po ustaleniu właściwej dawki suplementacyjnej wskazane jest wykonywanie oznaczenia poziomu witaminy D raz w roku.

Badanie jest szczególnie zalecane dla pacjentów z grup ryzyka niedoborów witaminy D. Są to:

• kobiety w okresie okołomenopauzalnym (premenopauza i menopauza),
• osoby na dietach eliminacyjnych (zwłaszcza na diecie bezmlecznej),
• pacjenci z nadwagą lub niedowagą,
• osoby o niskiej aktywności fizycznej (mniej niż 30 minut dziennie),
• osoby po 65 r.ż.,
• pacjenci z obniżoną odpornością, zapadający na infekcje wirusowe lub bakteryjne,
• pacjenci z osteoporozą, chorobami układu sercowo-naczyniowego, RZS, chorobą Hashimoto, cukrzycą t. 1, łuszczycą i innymi chorobami autoimmunologicznymi,
• osobom z problemami ze strony przewodu pokarmowego (upośledzone wchłanianie, stany zapalne jelit, zespół jelita drażliwego).

Diagnostyka niedoborów witaminy D - pobierz e-book

Dlaczego suplementacja witaminy D powinna odbywać się pod kontrolą jej stężenia w surowicy? Zobacz wypowiedź naszego eksperta: