Zapalenie pęcherza moczowego jest jedną z najczęściej występujących infekcji w przebiegu ciąży. Nie należy go lekceważyć, ponieważ nawet bezobjawowe zakażenie układu moczowego może prowadzić do groźnych dla zdrowia kobiety i dziecka następstw. Artykuł daje odpowiedź na najczęściej zadawane pytania: jak rozpoznać infekcję układu moczowego oraz jak leczyć i łagodzić dolegliwości występujące w trakcie choroby.
Spis treści:
- Zapalenie pęcherza w ciąży – dlaczego ciężarne są bardziej narażone na infekcje?
- Objawy zapalenia pęcherza moczowego
- Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży – diagnostyka
- Czy zapalenie pęcherza w ciąży jest niebezpieczne?
- Leczenie zapalenia pęcherza moczowego w ciąży – jakie leki można przyjmować?
- Domowe sposoby na łagodzenie objawów zapalenia pęcherza moczowego w ciąży
- Podsumowanie
- Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży – często zadawane pytania
Zapalenie pęcherza w ciąży – dlaczego ciężarne są bardziej narażone na infekcje?
Kobiety są z natury bardziej narażone na zapalenie pęcherza moczowego niż mężczyźni. Powodem tego jest odmienna budowa anatomiczna układu moczowego. Krótka cewka moczowa u kobiet oraz niewielka odległość między odbytem a ujściem cewki moczowej sprzyjają zakażeniom. Okres ciąży dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo infekcji. Sprzyja temu kilka czynników:
- powiększająca się macica – powoduje ucisk na moczowody, przez co odpływ moczu z nerek jest utrudniony,
- zmiany hormonalne – wpływają na zmniejszenie napięcia mięśni moczowodów i miedniczek, co sprzyja zastojowi moczu,
- glikozuria – może dotyczyć również kobiet niechorujących na cukrzycę, obecność glukozy w moczu sprzyja rozwojowi bakterii.
>> Zobacz: Glukozuria (cukromocz, cukier w moczu) – co oznacza i czy jest niebezpieczny? Przyczyny i badania
Objawy zapalenia pęcherza moczowego
Zakażenie układu moczowego w ciąży może przybierać różne formy. U ok. 5-10% zdrowych ciężarnych kobiet występuje bezobjawowy bakteriomocz, który jest rodzajem nosicielstwa bakterii w cewce moczowej i pęcherzu. U 2-4% ciężarnych pojawiają się objawy zapalenia pęcherza moczowego lub odmiedniczkowego zapalenia nerek.
Zakażenia objawowe są zazwyczaj (70-80% przypadków) poprzedzone przez bakteriomocz bezobjawowy. Typowymi objawami ostrego zapalenia pęcherza są:,
- ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
- częste oddawanie moczu,
- oddawanie niewielkich ilości moczu (kroplami, nie strumieniem),
- parcie na pęcherz,
- ból w dole brzucha,
- zmiana koloru moczu (ciemny lub czerwony),
- problemy z nietrzymaniem moczu.
Zapalenia i infekcje dróg moczowych mogą wystąpić w każdym trymestrze ciąży, ale objawy choroby, w zależności od trymestru ciąży, mogą różnić się i mieć różne nasilenie. Jest to spowodowane zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety.
| Warto wiedzieć: Zakażenia pęcherza w I trymestrze ciąży mają zazwyczaj przebieg bezobjawowy (bakteriomocz bezobjawowy). Powiększająca się macica oraz zmiany hormonalne sprzyjają rozwojowi objawowej infekcji w II i III trymestrze ciąży, co może prowadzić do poważnych powikłań. |
Zastój moczu a odmiecznikowe zapalenie nerek u kobiety w ciąży
Zastój moczu, wynikający ze zmian w organizmie, może prowadzić do odmiedniczkowego zapalenia nerek, w przebiegu którego zazwyczaj obserwuje się:
- gorączkę >38 °C,
- dreszcze,
- jednostronny lub dwustronny ból w okolicy nerek,
- nudności,
- brak apetytu,
- wymioty,
- złe samopoczucie.
>> Sprawdź: Ból pęcherza – możliwe przyczyny, objawy, badania i leczenie
Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży – diagnostyka
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w trakcie ciąży siedmiokrotnie wykonywane jest badanie ogólne moczu. Ma to na celu systematyczną ocenę funkcjonowania nerek oraz szybkie wykrywanie infekcji układu moczowego.
Nieprawidłowości w wynikach wskazujące na obecność w moczu białka, glukozy, bakterii, azotynów, zwiększoną liczbę leukocytów i erytrocytów jest przesłanką do przeprowadzenia diagnostyki mikrobiologicznej. Wykonanie badania mikrobiologicznego moczu i badania ogólnego jest również konieczne każdorazowo przy wystąpieniu objawów klinicznych wskazujących na infekcję układu moczowego.
Dowiedz się więcej o wynikach badania moczu:
Podstawową metodą mikrobiologicznego diagnozowania zapalenia pęcherza moczowego jest posiew. Materiałem do badania jest mocz pobrany metodą strumienia środkowego. Niezwykle ważne jest odpowiednie przygotowanie do badania oraz właściwe pobranie próbki.
Jak przygotować próbkę moczu do badania?
Celem prawidłowego pobrania próbki moczu należy:
- zaopatrzyć się w sterylny (jałowy) pojemnik do posiewu moczu (dostępny w aptekach i laboratoriach),
- przed pobraniem moczu umyć dokładnie ręce ciepłą wodą z mydłem oraz wykonać toaletę krocza i okolic ujścia cewki moczowej,
- pobierać pierwszy poranny mocz lub po minimum 4-godzinnej przerwie od ostatniej mikcji (oddania moczu),
- pierwszą porcję moczu oddać do toalety, do pojemnika pobrać środkowy strumień,
- dostarczyć próbkę niezwłocznie laboratorium; jeżeli przewidywany czas dostarczenia próbki do laboratorium przekracza 2 h, wówczas próbkę do czasu transportu należy przechowywać w lodówce.
>> Dokładną instrukcję, jak przygotować się do badania moczu, znajdziesz w tutaj: Przygotowanie do badania
Odstępstwa od zasad prawidłowego postępowania przy pobieraniu próbki moczu mogą być przyczyną fałszywie dodatniego wyniku badania. Najczęściej dzieje się tak, gdy niedokładnie przeprowadzimy toaletę lub przetrzymamy próbkę moczu w temperaturze pokojowej powyżej 2 h. Wyniki fałszywie ujemne mogą być skutkiem aktualnej lub niedawnej antybiotykoterapii.
Mocz dostarczony do pracowni mikrobiologii posiewa się na pożywki agarowe i po okresie inkubacji ocenia pod kątem występowania w nim drobnoustrojów. Wynik badania wydawany jest zazwyczaj po 2-4 dniach od dotarcia próbki do laboratorium. Sprawozdanie z badania obejmuje ocenę liczebności bakterii w moczu (poziom bakteriurii), identyfikację drobnoustroju do gatunku oraz wzór lekowrażliwości drobnoustroju na wybrane leki (antybiogram).
Najczęstszą przyczyną zapalenia pęcherza moczowego są bakterie z gatunku Escherichia coli. Poziom bakteriurii świadczący o istniejącym zakażeniu może być różny w zależności od konkretnego przypadku, dlatego powinien być interpretowany przez lekarza, który zaleci dalsze postępowanie.
Czy zapalenie pęcherza w ciąży jest niebezpieczne?
Każda postać zakażenia układu moczowego kobiety ciężarnej (nawet bezobjawowa bakteriuria) jest niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dla płodu i wymaga leczenia. Zapalenie pęcherza może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak:
- odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- poronienie,
- poród przedwczesny,
- niska masa urodzeniowa dziecka.
Następstwem nieleczonej infekcji może być również przewlekła choroba nerek, a nawet sepsa, czyli uogólniona reakcja zapalna, w skrajnych przypadkach prowadząca do niewydolności wielonarządowej i zgonu.
Leczenie zapalenia pęcherza moczowego w ciąży – jakie leki można przyjmować?
Zarówno bezobjawowa bakteriuria, jak i objawowe zapalenie pęcherza u kobiety ciężarnej są wskazaniem do leczenia przeciwdrobnoustrojowego. Lekami działającymi przeciwbakteryjnie są antybiotyki, jednak nie wszystkie można bezpiecznie stosować w ciąży. O wyborze antybiotyku i czasie trwania kuracji decyduje lekarz.
| Pamiętaj: Zdecydowanie nie należy stosować powszechnie podawanych przy zakażeniach układu moczowego fluorochinolonów (np. norfloksacyna, ciprofloksacyna) ponieważ mogą one powodować wady rozwojowe płodu. |
Leczenie bakteriurii bezobjawowej i zapalenia pęcherza trwa zazwyczaj 7 dni (czasami dłużej) i przebiega w warunkach domowych. Należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza, co ma wpływ na skuteczność terapii i ograniczenie możliwości wystąpienia powikłań. Po 1–2 tygodniach po zakończeniu antybiotykoterapii należy wykonać kontrolny posiew moczu. W przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek czas leczenia jest wydłużony, a terapia zazwyczaj przebiega pod ścisłą kontrolą w szpitalu.
U kobiet ciężarnych, u których zdiagnozowano zakażenie układu moczowego, należy do końca ciąży wykonywać okresowo kontrolny posiew moczu.
Domowe sposoby na łagodzenie objawów zapalenia pęcherza w ciąży
Przykre dolegliwości zapalenia pęcherza w ciąży można łagodzić domowymi sposobami. Należy jednak pamiętać, że są one tylko dodatkowym postępowaniem, a nie metodą zastępującą leczenie przeciwdrobnoustrojowe. Ulgę w dolegliwościach może przynieść:
- zioła – działają moczopędnie i odkażająco (np. skrzyp polny, pokrzywa, mniszek lekarski, rdest ptasi),
- nawadnianie – wspomaga wypłukiwanie bakterii z pęcherza, wskazane jest picie 2-3 litrów niegazowanej wody dziennie,
- żurawina (soki, owoce suszone) – zakwasza mocz, co ma wpływ na zahamowanie rozwoju bakterii, działa moczopędnie,
- nasiadówki z ziół – działają antyseptycznie i przeciwzapalnie (np. napar ze skrzypu polnego, rumianku),
- odpoczynek.
>> Zobacz: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Podsumowanie
- Zapalenie pęcherza moczowego jest częstą przypadłością kobiet w ciąży.
- Potwierdzeniem infekcji dróg moczowych jest dodatni wynik posiewu moczu.
- Zakażenie układu moczowego kobiet w ciąży wymaga leczenia antybiotykami, nawet wtedy, gdy infekcja ma postać bezobjawową.
- Terapia zapalenia pęcherza antybiotykami musi przebiegać zgodnie z zaleceniami lekarza, nie należy skracać kuracji w momencie zaobserwowania poprawy stanu zdrowia po przyjęciu pierwszych dawek leku.
- Nieleczone zapalenie pęcherza moczowego może być przyczyną powikłań zdrowotnych zarówno matki, jak i dziecka.
- Domowe sposoby łagodzenia dolegliwości związanych z infekcją układu moczowego są metodą wspomagającą, ale nie zastępującą antybiotykoterapię.
Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży – często zadawane pytania
Nieleczone zapalenie pęcherza może trwać od kilku dni do kilku tygodni i może przechodzić w przewlekłą postać choroby z powikłaniami. Infekcja leczona antybiotykami trwa kilka dni, powikłania występują rzadko. Zapalenie pęcherza u kobiet ciężarnych może powracać mimo leczenia.
Zapalenie pęcherza u kobiet ciężarnych wymaga leczenia przeciwdrobnoustrojowego, które skraca czas choroby i zapobiega powikłaniom. Dodatkowo dolegliwości wynikające z infekcji można łagodzić poprzez spożywanie dużej ilości płynów, nasiadówki z ziół o działaniu przeciwzapalnym, odpoczynek.
Wskazane jest picie dużej ilości wody niegazowanej, soku z żurawiny, naparów z ziół moczopędnych.
Piśmiennictwo
- Dr n. med. Robert Drabczyk „Zakażenie układu moczowego w ciąży” https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/118965,zakazenie-ukladu-moczowego-w-ciazy (dostęp 16.06.2025 r.)
- Prof. dr hab. med. Waleria Hryniewicz, dr hab. med. Michał Holecki, „Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych” Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2015
- Prof. dr hab. med. Waleria Hryniewicz, Mgr Katarzyna Pawlik, dr n. med. Aleksander Deptuła, dr n. med. Monika Wanke-Rytt „Rekomendacje laboratoryjnej diagnostyki zakażeń 1. Zakażenia układu moczowego” Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2017
