Silny ból głowy w okolicy skroni, pogrubiała tętnica pod skórą i zaburzenia widzenia – to tylko niektóre objawy zapalenia tętnicy skroniowej, znanego też jako olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic. Choroba ta dotyka głównie osoby starsze i może prowadzić do ślepoty lub udaru mózgu. Sprawdź, jakie symptomy powinny Cię zaniepokoić, jak wygląda diagnostyka oraz na czym polega skuteczne leczenie.
Z tego artykułu dowiesz się:
- czym jest zapalenie tętnicy skroniowej i kogo najczęściej dotyka;
- jak groźna jest ta choroba, co ją wywołuje i do jakich powikłań prowadzi;
- jakie badania pomagają w rozpoznaniu choroby;
- na czym polega leczenie i jak można zapobiegać powikłaniom;
- do jakiego specjalisty zgłosić się po pomoc
Spis treści:
- Czym jest zapalenie tętnicy skroniowej?
- Czy zapalenie tętnicy skroniowej jest niebezpieczne?
- Przyczyny zapalenia tętnicy skroniowej
- Diagnostyka zapalenia tętnicy skroniowej
- Jak leczyć zapalenie tętnicy skroniowej?
- Zapalenie tętnicy skroniowej – możliwe powikłania
- Zapalenie tętnicy skroniowej: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
- Podsumowanie
Czym jest zapalenie tętnicy skroniowej?
Zapalenie tętnicy skroniowej to postać olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic (w klasyfikacji ICD-10 oznaczone kodem M31.6) – choroby autoimmunologicznej dużych naczyń krwionośnych. Najczęściej dotyczy osób po 50. roku życia, znacznie częściej kobiet. Do typowych objawów należą:
- nowy, silny ból głowy w okolicy skroniowej,
- tkliwość skóry głowy,
- pogrubiała, bolesna tętnica skroniowa,
- przejściowe lub trwałe zaburzenia widzenia,
- chromanie żuchwy,
- a także objawy ogólne: gorączka, spadek masy ciała, osłabienie.
U części pacjentów współwystępuje polimialgia reumatyczna – ból i sztywność barków lub bioder. Objawy mogą być niespecyficzne, dlatego każdy przypadek wymaga dokładnej diagnostyki.
>> Zobacz również: Migrena: objawy, przyczyny i diagnoza. Jakie badania wykonać?
Czy zapalenie tętnicy skroniowej jest niebezpieczne?
Tak – zapalenie tętnicy skroniowej to choroba, która może prowadzić do poważnych i trwałych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego uznaje się ją za stan nagły w reumatologii. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i natychmiastowe wdrożenie leczenia, co pozwala ograniczyć ryzyko powikłań i poprawić rokowanie.
Przyczyny zapalenia tętnicy skroniowej
| Najważniejszym czynnikiem ryzyka pozostaje jednak wiek powyżej 50. roku życia – zapalenie tętnicy skroniowej niemal nie występuje u młodszych osób. |
Przyczyna choroby nie została do końca poznana, ale wiadomo, że kluczową rolę odgrywa nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego. W jej wyniku w ścianie naczynia rozwija się przewlekły stan zapalny, z udziałem wyspecjalizowanych komórek układu immunologicznego – między innymi limfocytów T i tzw. komórek olbrzymich. Podejrzewa się, że za uruchomienie tej reakcji może odpowiadać czynnik środowiskowy lub zakaźny, szczególnie u osób z genetyczną predyspozycją.
Diagnostyka zapalenia tętnicy skroniowej
Rozpoznanie zapalenia tętnicy skroniowej opiera się na połączeniu wywiadu klinicznego, badania fizykalnego oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Testy pozwalają potwierdzić rozpoznanie i zaplanować leczenie. Do najczęściej wykonywanych badań należą:
Badania laboratoryjne:
- OB (odczyn Biernackiego) – znacznie przyspieszony (zwykle powyżej 50 mm/h) może świadczyć o silnym stanie zapalnym.
- CRP (białko C‑reaktywne) – jego podwyższony poziom potwierdza obecność aktywnego stanu zapalnego.
- Morfologia krwi – może wykazać niedokrwistość typową dla chorób przewlekłych oraz zwiększoną liczbę płytek krwi.
Badania obrazowe:
- Ultrasonografia tętnic skroniowych z funkcją Dopplera – pozwala ocenić przepływ krwi i wykryć charakterystyczny objaw „halo” wokół zmienionego naczynia.
- W przypadku trudności diagnostycznych wykonuje się dodatkowo: angio-TK, MRI lub PET-CT
Biopsja tętnicy skroniowej – mimo że jest to badanie inwazyjne, nadal odgrywa ważną rolę w potwierdzeniu rozpoznania, zwłaszcza przy niejednoznacznych wynikach obrazowania.
Jak leczyć zapalenie tętnicy skroniowej?
Leczenie należy rozpocząć natychmiast po postawieniu rozpoznania klinicznego – nie czekamy na wyniki wszystkich badań. Szybka interwencja może zapobiec groźnym powikłaniom, takim jak utrata wzroku czy udar. Główne elementy terapii to:
- Leki przeciwzapalne – podstawą leczenia są glikokortykosteroidy, które szybko hamują proces zapalny w naczyniach. Najczęściej stosuje się prednizon lub metyloprednizolon. Terapia jest długotrwała i wymaga stopniowego zmniejszania dawki pod kontrolą lekarza.
- Leki immunosupresyjne – u niektórych pacjentów włącza się dodatkowe leki, takie jak metotreksat lub tocilizumab, które zmniejszają ryzyko nawrotu i pozwalają ograniczyć dawki sterydów.
- Profilaktyka powikłań – leczenie uzupełnia się witaminą D, wapniem i lekami przeciw osteoporozie. W uzasadnionych przypadkach lekarz może zalecić kwas acetylosalicylowy.
Leczenie prowadzi zwykle reumatolog i jest dostosowane indywidualnie do przebiegu choroby i stanu pacjenta.
>> Przeczytaj również: Choroby autoimmunologiczne – czym są? Objawy, diagnostyka i leczenie
Zapalenie tętnicy skroniowej – możliwe powikłania
Bez odpowiedniego leczenia zapalenie tętnicy skroniowej może prowadzić do poważnych uszkodzeń tkanek w wyniku niedokrwienia. Oto najczęstsze powikłania:
- trwała utrata wzroku – zwykle w wyniku niedokrwienia nerwu wzrokowego;
- udar mózgu – zwłaszcza w układzie kręgowo‑podstawnym, który odpowiada m.in. za równowagę i koordynację;
- tętniak lub rozwarstwienie aorty – osłabienie ściany dużych naczyń może prowadzić do ich poszerzenia lub pęknięcia;
- chromanie żuchwy – ból mięśni podczas żucia związany z niedokrwieniem;
- polimialgia reumatyczna – zapalna choroba mięśni, objawiająca się bólem i sztywnością obręczy barkowej i biodrowej.
Zapalenie tętnicy skroniowej: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Ból najczęściej lokalizuje się w okolicy skroni, ale może promieniować na potylicę lub całą głowę.
Typowe są nowy, silny ból głowy, tkliwość skóry głowy, pogrubiała tętnica skroniowa, gorączka i zaburzenia widzenia.
W diagnostyce i terapii biorą udział przede wszystkim reumatolog, angiolog lub okulista (przy objawach ocznych). Lekarz rodzinny kieruje do specjalisty w trybie pilnym.
Podstawą są OB, CRP i USG Doppler. Uzupełniająco stosuje się angio‑TK/MRI i biopsję tętnicy skroniowej.
CRP zwykle przekracza 10 mg/L i często osiąga znacznie wyższe wartości. Należy jednak pamiętać, że wynik mieszczący się w normie nie wyklucza choroby.
Gałęzie tętnicy skroniowej powierzchownej biegną od kości jarzmowej w górę, tuż pod skórą, dlatego mogą być wyczuwalne i widoczne.
Podsumowanie
- Zapalenie tętnicy skroniowej to autoimmunologiczne zapalenie dużych naczyń, które dotyczy głównie osób po 50. roku życia.
- Nieleczone może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak utrata wzroku, udar mózgu czy tętniaki aorty.
- Kluczowe w diagnostyce są badania laboratoryjne (OB, CRP) i ultrasonografia Doppler .
- Podstawą terapii są glikokortykosteroidy, a w niektórych przypadkach także leki immunosupresyjne (np. tocilizumab).
- Stała kontrola stanu zapalnego oraz monitorowanie zmian w aorcie pozwalają ograniczyć ryzyko powikłań w przyszłości.
Bibliografia
- Milchert M. i wsp. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, Interna Szczeklika, mp.pl.
- Masłowski L. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, Interna Szczeklika – Podręcznik chorób wewnętrznych 2014.
- Salvarani C., Muratore F. Clinical manifestations of giant cell arteritis, UpToDate, aktualizacja 2025.
- American College of Rheumatology / European Alliance of Associations for Rheumatology. Classification and Management of Giant Cell Arteritis: 2022 Guideline, update 2024.
