Zazwyczaj mówi się o nadmiarze kwasu moczowego, a nie o jego niedoborze. Tymczasem hipourykemia, czyli zbyt niski poziom tego związku w surowicy krwi, także może mieć znaczenie. Sprawdź, jakie są jej przyczyny i kiedy warto wykonać badania.
Spis treści:
- Czym jest hipourykemia?
- Za niski poziom kwasu moczowego – jakie daje objawy?
- Przyczyny niskiego poziomu kwasu moczowego
- Diagnostyka niskiego poziomu kwasu moczowego
- Jak leczyć poziom kwasu moczowego poniżej normy?
- Co podnosi poziom kwasu moczowego?
- Hipourykemia: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
- Niski poziom kwasu moczowego: podsumowanie informacji
Czym jest hipourykemia?
Hipourykemia (w klasyfikacji ICD oznaczona kodem R79.8) to obniżony poziom kwasu moczowego we krwi, zwykle poniżej 2 mg/dl. Kwas moczowy to końcowy produkt przemiany puryn – związków obecnych w pożywieniu i komórkach organizmu. Hipourykemia może wynikać z dwóch głównych mechanizmów – zmniejszonej produkcji kwasu moczowego lub nadmiernej utraty kwasu moczowego przez nerki. To rzadki stan – dotyczy mniej niż 1% populacji i najczęściej nie daje objawów, choć bywa sygnałem ukrytych zaburzeń.
Za niski poziom kwasu moczowego – jakie daje objawy?
Niski poziom kwasu moczowego z reguły nie wywołuje bezpośrednich objawów ani dolegliwości. Zazwyczaj jest wykrywany przypadkowo podczas rutynowych badań laboratoryjnych.
Objawy mogą wystąpić, gdy hipourykemia towarzyszy innym chorobom. W zespole nieadekwatnego wydzielania ADH (SIADH) z hipourykemią współwystępują objawy hiponatremii – bóle głowy, nudności czy splątanie. W zespole Fanconiego nerki tracą ważne substancje z moczem, co powoduje częstomocz i osłabienie. Rzadkim stanem jest też dziedziczna hipourykemia nerkowa, w której mogą pojawić się kamienie moczanowe i ostre uszkodzenie nerek po intensywnym wysiłku fizycznym.
Przyczyny niskiego poziomu kwasu moczowego
Do najczęstszych przyczyn hipourykemii należą:
- Leki hamujące produkcję kwasu moczowego – głównie stosowane w leczeniu dny moczanowej inhibitory oksydazy ksantynowej: allopurynol, febuksostat.
- Leki o działaniu urykozurycznym – zwiększają wydalanie kwasu moczowego przez nerki: probenecyd, benzbromaron, losartan, wysokie dawki salicylanów.
- Ciąża –zwłaszcza w I trymestrze, gdy fizjologicznie rośnie przesączanie kłębuszkowe i nerkowe wydalanie moczanów, co obniża ich stężenie we krwi.
- Dieta ubogopurynowa (wegetariańska, wegańska) – niższa zawartość puryn w diecie zmniejsza wytwarzanie ich produktów przemiany. Zwykle obniża stężenie łagodnie (rzadko do wartości <2 mg/dl).
- Choroby wątroby – ciężkie uszkodzenie hepatocytów może obniżać aktywność enzymów odpowiedzialnych za syntezę kwasu moczowego.
- Zwiększone wydalanie moczanów przez nerki w wyniku zaburzeń endokrynologicznych i metabolicznych: przewodnienie, masywna płynoterapia, zespół nieadekwatnego wydzielania ADH (SIADH), cukrzyca z glukozurią.
Do rzadkich przyczyn należą wady wrodzone i specyficzne zaburzenia pracy nerek – np. zespół Fanconiego, dziedziczna hipourykemia nerkowa, wrodzone defekty enzymów przemiany puryn (np. ksantynuria).
Diagnostyka niskiego poziomu kwasu moczowego
Zbyt niski poziom kwasu moczowego wykrywany jest zazwyczaj w rutynowych badaniach krwi. Do kluczowych aspektów diagnostyki należą:
- Pomiar kontrolny we krwi: wynik badania krwi powinien zostać potwierdzony powtórnym oznaczeniem stężenia kwasu moczowego we krwi żylnej – najlepiej rano, na czczo i z uwzględnieniem czynników mogących wpływać na rezultat (stosowanych leków, poziomu nawodnienia). Dzięki temu można odróżnić rzeczywistą hipourykemię od błędu pomiarowego lub przemijającej zmiany.
- Badanie moczu: pomocne bywa oznaczenie stężenia kwasu moczowego w moczu (w dobowej zbiórce lub w próbce porannej). Na tej podstawie oblicza się tzw. frakcyjne wydalanie kwasu moczowego (FEUA). Wysoki wynik FEUA przy niskim stężeniu we krwi może sugerować nerkową przyczynę hipourykemii.
- Ocena innych parametrów: niekiedy dla pełniejszego obrazu wykonuje się badania dodatkowe – morfologię krwi, ocenę funkcji nerek (kreatyninę, eGFR), poziomy elektrolitów, glukozy czy próby wątrobowe. Mogą one ujawnić zaburzenia towarzyszące, np. glukozurię i białkomocz.
Niski poziom kwasu moczowego nie zawsze ma znaczenie kliniczne, dlatego ważne jest odniesienie go do historii zdrowotnej, stanu i dolegliwości pacjenta. Jeśli pojawiają się wątpliwości, pomocna bywa konsultacja ze specjalistą.
| Prawidłowe stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi wynosi zwykle 3-7 mg/dl (180-420 µmol/l) Zakresy referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium. |
>> Sprawdź także: Laboratoryjne badania nerek
Jak leczyć poziom kwasu moczowego poniżej normy?
W odróżnieniu od hiperurykemii, nie istnieją leki podnoszące poziom kwasu moczowego. Postępowanie polega głównie na ustaleniu przyczyny oraz zapobieganiu powikłaniom.
Podstawą profilaktyki jest utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia, zapobiegając przewodnieniu. Regularne picie wody zwiększa objętość moczu i zmniejsza ryzyko tworzenia się kryształów moczanowych.
| Hipourykemia bez objawów zwykle nie wymaga leczenia. Interwencja potrzebna jest w razie powikłań (np. kamicy) lub gdy niski poziom kwasu moczowego wynika z choroby podstawowej. |
Częstą przyczyną hipourykemii są leki – przede wszystkim inhibitory oksydazy ksantynowej stosowane w terapii dny moczanowej. Jeśli po ich włączeniu stężenie kwasu moczowego spada zbyt mocno, lekarz może dostosować dawkęlub zmienić strategię leczenia.
Co podnosi poziom kwasu moczowego?
Dla porównania, warto pamiętać, jakie czynniki powodują odwrotny stan – hiperurykemię:
- Dieta bogata w puryny: czerwone mięso, podroby, owoce morza oraz słodkie napoje z fruktozą sprzyjają powstawaniu kwasu moczowego.
- Alkohol: metabolizm alkoholu (zwłaszcza piwa) nasila produkcję kwasu moczowego i utrudnia jego wydalanie.
- Odwodnienie: niedostateczna podaż płynów prowadzi do zmniejszenia objętości krwi i mniej skutecznego wydalania moczanów przez nerki.
- Choroby metaboliczne i choroby nerek: otyłość, zespół metaboliczny, niewyrównana cukrzyca, niewydolność nerek sprzyjają gromadzeniu się kwasu moczowego.
- Leki moczopędne i inne: niektóre leki (np. diuretyki tiazydowe) zmniejszają wydalanie moczanów przez nerki, podwyższając ich poziom we krwi.
>> Więcej na ten temat: Podwyższony kwas moczowy – objawy, przyczyny i diagnostyka hiperurykemii
Hipourykemia: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęstsze pytania związane z hipourykemią.
Najczęściej przyczyną są leki (np. allopurynol, febuksostat, leki urykozuryczne). Zmniejszone stężenie kwasu moczowego może również wynikać z zaburzeń endokrynologicznych lub metabolicznych, wrodzonych predyspozycji, diety ubogopurynowej lub ciąży.
Nie – odwodnienie zwykle podnosi stężenie kwasu moczowego, utrudniając jego wydalanie.
Za hipourykemię uznaje się zwykle stężenie poniżej 2 mg/dl, choć zakresy referencyjne mogą się różnić między laboratoriami. Niepokojący wynik zawsze należy ocenić w kontekście objawów i innych badań.
Podwyższone stężenie kwasu moczowego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym. Obniżone wartości nie szkodzą sercu, ale mogą wskazywać na choroby towarzyszące.
Niski poziom kwasu moczowego: podsumowanie informacji
- Hipourykemia to niski poziom kwasu moczowego, w badaniu krwi definiowany zwykle jako poniżej 2 mg/dl.
- Najczęściej jest bezobjawowa i wykrywa się ją przypadkowo.
- Może być skutkiem przyjmowania leków (szczególnie stosowanych w leczeniu dny moczanowej), ciąży, diety, ale także chorób wątroby, niektórych zaburzeń pracy nerek czy rzadkich wad genetycznych.
- Jeśli w badaniu krwi stwierdzono zbyt niski poziom kwasu moczowego, warto wykonać ponowny pomiar i diagnostykę laboratoryjną, która pozwoli ocenić pracę nerek i wątroby.
- Hipourykemię należy oceniać w kontekście ogólnego stanu zdrowia, współwystępujących objawów i wyników innych badań.
Bibliografia
- Mount DB. Hypouricemia: Causes and clinical significance. UpToDate. Wolters Kluwer. Dostęp: 10 września 2025.
- Miklaszewska M. Laboratoryjne wskaźniki czynności nerek – sposób oznaczania i wartość kliniczna. Medycyna Praktyczna. 05.02.2018.
- Solnica B. Kwas moczowy. Interna – mały podręcznik MP. Medycyna Praktyczna.
- Kawamura Y, Matsuo H, Ichida K, Nakayama A, Nakamura T, Takada Y, Shimizu T, Hosoya T. Clinical practice and research on renal hypouricemia: Biochemical, pathological and therapeutic aspects. Biomedicines. 2021;9(2):186. doi:10.3390/biomedicines9020186. PMID:33540518
- Arthritis Foundation. High & low uric acid symptoms. Arthritis.org. Dostęp: 10 września 2025.
