Artykuł został zaktualizowany 20.08.2025 r.
Menopauza to ważny okres w życiu kobiety, chociaż ciągle w wielu środowiskach jest tematem tabu. Co należy wiedzieć o menopauzie? Czy można przygotować się na menopauzę? W jakim wieku występuje menopauza? Jak sprawdzić, czy to już menopauza? Zapraszamy do artykułu.
Spis treści:
- Menopauza – przekwitanie, klimakterium – czym jest?
- Etapy menopauzy
- Objawy menopauzy
- Jak sprawdzić, czy to menopauza?
- Leki na menopauzę
- Jakie choroby mogą towarzyszyć menopauzie?
Menopauza – przekwitanie, klimakterium – czym jest?
Menopauza to okres obejmujący 12 miesięcy po ostatniej miesiączce, związany z fizjologicznym wygasaniem czynności jajników. Słowo menopauza oznacza dosłownie zaprzestanie miesiączkowania (grec. men — miesiąc, pausis — pauza). Jednym z kryteriów menopauzy jest 12 miesięcy bez menstruacji.
| WAŻNE! Menopauza to ostania miesiączka w życiu kobiety. |
W jakim wieku występuje menopauza?
U większości kobiet w Polsce menopauza ma miejsce w wieku 50-52 lat.
- Przedwczesne wygasanie czynności jajników występuje przed 40 r.ż. – dotyczy ok. 1% kobiet
- Wczesna menopauza występuje przed 45 r.ż. – dotyczy ok. 10% kobiet
- Geripauza to menopauza występująca po 65 r.ż.
Ile trwa menopauza?
Menopauza to ostatnia miesiączka, dlatego pytanie, jak długo trwa menopauza nie jest precyzyjne, mówi się raczej o okresie przejścia menopauzalnego.
Jest to pojęcie, które określa czas od wystąpienia zaburzeń miesiączkowania do ostatniej miesiączki. Trwa średnio 5 lat (od 2 do 8 lat). Pierwszy okres przejścia menopauzalnego to etap z nieregularnymi cyklami i niewielkim wzrostem stężenia FSH. W okresie późnym obserwowane są przerwy pomiędzy miesiączkami trwające co najmniej 60 dni, pojawienie się objawów naczynioruchowych oraz znaczne wzrosty stężenia FSH.
Etapy menopauzy
Perimenopauza – pierwszy etap menopauzy
Perimenopauza występuje w wieku ok. 43 lat. Jest okresem rozpoczynających się niedoborów hormonów płciowych, co powoduje, iż pojawiają się zaburzenia cyklu miesiączkowego (np. skąpe i długie krwawienia lub obfite, ale bardzo krótkie, nieregularne miesiączki – raz na kilka miesięcy lub co 14 dni).
Kobieta z perimenopauzą może zacząć również odczuwać objawy kojarzone z przekwitaniem, czyli:
- uderzenia gorąca, nocne poty,
- kołatania serca, zwiększone ciśnienie krwi, obrzęki nóg,
- bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu,
- obrzęki i silne bóle piersi,
- bóle pleców, bóle w podbrzuszu.
Jest to właściwy czas, aby przygotować się do nadchodzących dalszych zmian i zacząć zmieniać nawyki żywieniowe oraz rozpocząć aktywność fizyczną (jeśli do tej pory prowadziłyśmy wyłącznie siedzący tryb życia). Pamiętajmy, iż aktywność fizyczna nie oznacza, że musimy codziennie chodzić na siłownię. Wskazany jest umiarkowany ruch (np. spacery, nordic walking), trwający co najmniej 30-45 minut pięć razy w tygodniu.
>>> Przeczytaj też: Ile kroków dziennie powinno się robić? Fakty i mity
Menopauza – ostatnia miesiączka
Jest to okres stopniowego spadku stężenia estrogenów i braku progesteronu. Obecne są typowe dla menopauzy objawy. Ich nasilenie jest sprawą indywidualną. Ocenia się, iż u ok. 25% kobiet objawy są uciążliwe i nasilone, ok. 25-30% nie odczuwa ich wcale. Pozostałe kobiety odczuwają je w stopniu łagodnym i umiarkowanym. Badania wskazują, iż na nasilenie objawów wpływa np. aktywność fizyczna – im większa częstotliwość, intensywność oraz różnorodność aktywności fizycznej, tym mniejsze są objawy wypadowe. Również kobiety z prawidłowym BMI oraz obwodem talii mniejszym niż 80 cm łagodniej przechodzą menopauzę.
Postmenopauza
WHO jako okres pomenopauzalny określa czas od wystąpienia ostatniej miesiączki do końca życia kobiety. W Polsce średni czas życia kobiety wynosi 80 lat, co oznacza, iż 1/3 jej życia przypada na okres postmenopauzy.
Etap postmenopauzy u większości kobiet łączy się z ustaniem objawów, jeśli były odczuwane do tej pory. U pewnego odsetka kobiet uderzenia gorąca czy zlewne poty mogą się jednak utrzymywać przez dłuższy czas, u niektórych nawet do końca życia.
Objawy menopauzy
Najczęstszym objawem menopauzy są uderzenia gorąca, polegające na gwałtownym uczuciu ciepła, któremu towarzyszy zaczerwienienie twarzy i intensywne pocenie się.
Dopełnieniem objawów okołomenopauzalnych są zaburzenia snu, polegające na budzeniu się nocą i trudnościach z ponownym zaśnięciem.
Inne objawy występujące w tym okresie to:
- bóle i zawroty głowy,
- kołatania serca,
- nadpobudliwość, drażliwość, zaburzenia nastroju,
- spadek libido,
- trudności w koncentracji uwagi,
- kłopoty z pamięcią,
- uczucie przewlekłego zmęczenia.
Ponadto obserwuje się:
- zaburzenia układu krążenia,
- atrofię urogenitalną,
- osteoporozę.
Jak sprawdzić, czy to menopauza?
Opisane powyżej objawy menopauzy mogą być wywołane również innymi przyczynami, dlatego warto potwierdzić rozpoznanie kliniczne badaniami laboratoryjnymi.
Jakie badania warto zrobić? Kluczowa zmiana, jaka zachodzi w czasie menopauzy, to zaprzestanie pracy jajników i stopniowe zmniejszanie produkcji estradiolu. W odpowiedzi na tę zmianę, przysadka mózgowa zwiększa wydzielanie hormonów FSH i LH, aby „przekonać” jajniki do większej produkcji estradiolu. Dlatego w początkowej fazie menopauzy stężenie FSH oraz LH rośnie.
Z czasem możliwości dalszej produkcji estradiolu wyczerpują się całkowicie, jego poziom nieodwołalnie spada. W ślad za tym następuje ograniczenie wydzielania LH i FSH, stężenie tych hormonów we krwi również się zmniejsza.
Badania hormonalne w menopauzie, polecane w celu jej potwierdzenia to:
Badania wykonuje się z krwi żylnej. Jeśli kobieta jeszcze miesiączkuje, powinny być wykonane pomiędzy 3-5. dniem cyklu, licząc od pierwszego dnia miesiączki.
>>> Przeczytaj też: Jaki wynik FSH świadczy o menopauzie?
Leki na menopauzę
Najważniejszą rolę w zmniejszaniu nasilonych objawów wypadowych menopauzy odgrywa hormonoterapia zastępcza (HTZ). Głównym wskazaniem do stosowania HTZ są objawy wynikające z niedoboru estrogenów, natomiast nie stosuje się hormonoterapii tylko w celu zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym lub osteoporozie. Rekomendacje podkreślają konieczność indywidualizacji terapii, tak aby maksymalizować korzyści i zmniejszać potencjalne ryzyko.
Współczesna HTM powinna polegać na podawaniu hormonów bioidentycznych, nie hormonów syntetycznych. Rekomendowane są niskie dawki estrogenów doustnych – 1 mg/d lub 50 mcg/d przezskórnie. Jeśli u kobiety zachowana jest macica, niezbędna jest dawka progestagenów w postaci mikronizowanego progesteronu lub dydrogesteronu.
Dostępna literatura medyczna wskazuje, iż estrogeny mają korzystny wpływ na stężenie lipidów, insuliny i glukozy we krwi, zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Wiele kobiet obawia się stosowania hormonalnej terapii menopauzalnej, ponieważ boją się zwiększenia ryzyka raka piersi. Nowoczesne leki minimalizują to ryzyko i prawdopodobny wzrost ryzyka rozwoju raka piersi pod wpływem HTM jest niewielki i porównywalny z ryzykiem wywołanym wzrostem masy ciała po menopauzie o 5 kg. Kluczowym elementem jest stosowanie odpowiedniego progesteronu – najkorzystniejszy profil wykazana dla mikronizowanego progesteronu. Jednak nie zaleca się stosowania HTM u kobiet po leczeniu raka piersi.
Jakie choroby mogą towarzyszyć menopauzie?
Estradiol jest hormonem, który u kobiet wykazuje działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy oraz układ kostny. Z tego powodu po wygaśnięciu czynności jajników przez menopauzę rośnie ryzyko wystąpienia pewnych chorób. Są to:
- osteoporoza – dlatego należy pamiętać o prawidłowej podaży wapnia oraz witaminy D (koniecznie należy wykonywać badania laboratoryjne określające stężenie witaminy D we krwi). Profilaktyką osteoporozy jest właściwa aktywność fizyczna.
- choroby sercowo-naczyniowe – po menopauzie obserwuje się wzrost zachorowalności kobiet na choroby układu krążenia – nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, miażdżycę. Obserwuje się również wzrost poziomu cholesterolu.
- zaburzenia gospodarki węglowodanowej – cukrzyca i insulinooporność
- otyłość
- wzrost ryzyka nowotworów – m. in. raka piersi, raka jajnika
Podsumowanie
Menopauza jest fizjologicznym okresem w życiu każdej kobiety. Może wiązać się z nieprzyjemnymi objawami, jak również ze wzrostem ryzyka występowania różnych chorób. Dlatego świadoma kobieta powinna się przygotować do tego okresu, oraz regularnie wykonywać badania profilaktyczne.
Piśmiennictwo
- https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1210,menopauza
- Tomasz Pertyński, Grzegorz Stachowiak, Menopauza – fakty i kontrowersje, Endokrynol Pol; 2006; 5 (57): 525–534.
